Nhận được câu hỏi "Lương tháng 13 có phải là đặc sản của Việt Nam?", ông Đỗ Cao Bảo – Thành viên HĐQT FPT - mới đây đã có những chia sẻ đa chiều về nguồn gốc lương tháng 13 ở Việt Nam, các thông lệ áp dụng trên thế giới, cũng như mối quan hệ giữa khoản lương này với tình hình kinh doanh của doanh nghiệp. Chúng tôi xin trích lược chia sẻ của ông Bảo dưới đây.
Khái niệm lương tháng 13 ở Việt Nam xuất hiện từ thời bao cấp. Thời ấy, kinh tế khó khăn, lương của cán bộ, công chức lẫn lao động trong doanh nghiệp đều không đủ sống. Vì thế, tất cả cơ quan, doanh nghiệp đều tổ chức làm kinh tế kế hoạch 3, thường do công đoàn đứng ra.
Toàn bộ số tiền kiếm được từ kế hoạch 3 này để vào một quỹ. Đến hết năm, quỹ ấy sẽ được mang ra chia để lấy tiền cho mọi người tiêu Tết. Số tiền kế hoạch 3 này được gọi là tháng lương thứ 13 (thực ra nhiều hay ít nó phụ thuộc vào số tiền kiếm được của mỗi cơ quan, có thể ít hơn một tháng lương và cũng có thể bằng vài tháng lương).
Lương tháng 13 là khoản thanh toán bổ sung được trả cho nhân viên, thường (nhưng không phải luôn luôn) vào cuối năm. Đó không phải là phần thưởng Giáng sinh hay Tết mà thường gắn liền với sự thành công của nhân viên hoặc của toàn bộ doanh nghiệp. Nhưng nó cũng nằm ngoài mức lương bình thường của nhân viên, thông thường nó tương đương với một tháng lương.
Ở một số quốc gia, lương tháng 13 là phúc lợi bắt buộc. Ở một số quốc gia khác, luật pháp tuy không bắt buộc, nhưng đây là khoản mà người lao động mong đợi vào dịp Giáng sinh hoặc dịp Tết. Các quốc gia còn lại thì không có khái niệm lương tháng 13.
Trên thế giới, lương tháng 13 là bắt buộc ở 8 quốc gia (5 quốc gia châu Âu và 3 quốc gia châu Á) và là thông lệ ở hơn 30 quốc gia (11 quốc gia châu Âu, 16 quốc gia Mỹ Latin và 8 quốc gia châu Á) (*).
Ở Mỹ, không có khái niệm lương tháng 13, bởi lương của người lao động được tính theo năm và trả theo tuần, 2 tuần, nửa tháng hoặc một tháng trả một lần. Nếu lương trả theo tuần thì lấy lương cả năm chia cho 52, trả theo 2 tuần thì chia cho 26, trả theo nửa tháng thì chia cho 24, còn trả theo tháng thì chia cho 12. Kiểu thanh toán lương theo năm thế này, có nhiều quốc gia khác cũng trả tương tự.
Riêng trong doanh nghiệp của các quốc gia theo kinh tế thị trường, hiện cách trả lương thưởng cho người lao động phổ biến nhất là theo năng suất lao động và theo đóng góp của từng nhân viên và theo kết quả kinh doanh của cả doanh nghiệp, trong đó thường có 2 nhóm:
- Nhóm 1: Lương 12 tháng và thưởng. Tiền thưởng dựa vào điểm chấm theo các chỉ số của cá nhân (có doanh nghiệp thì theo A, B, C, D; có doanh nghiệp thì theo điểm số trên thang điểm 10, 100), số tiền thưởng của mỗi cá nhân được tính theo chỉ số của cá nhân họ, kết quả hoặc là số tháng lương (1, 2, 3 tháng lương) hoặc là số tiền cụ thể.
- Nhóm 2: Tổng thu nhập theo công thức khoán, khoán theo sản phẩm làm ra, theo doanh số, theo lợi nhuận hoặc theo các chỉ số khác mà doanh nghiệp đang có ưu tiên (kiểu như số khách hàng mới, số hợp đồng ký mới…). Theo công thức khoán này đôi khi có thể thu nhập của nhân viên kinh doanh còn lớn hơn cả thu nhập của giám đốc. Nhóm này chia thu nhập ra 2 phần lương và thưởng, trong đó lương là khoản tối thiểu đủ để người lao động duy trì cuộc sống hàng ngày.
Theo cách trả này thì nếu doanh nghiệp kinh doanh lỗ hoặc kết quả năm của cá nhân thấp hơn nhiều chỉ tiêu được giao thì tiền thưởng của nhân viên thường bằng không. Ngược lại nếu doanh nghiệp có lợi nhuận lớn thì tiền thưởng của những người có đóng góp lớn sẽ rất nhiều, có thể còn lớn hơn cả 12 tháng lương.
Thời gian chi trả tiền thưởng cũng theo kỳ: tháng, quý hoặc năm. Nếu trả theo năm thì thường theo truyền thống và phong tục, nên thường gắn liền với các ngày lễ tôn giáo hoặc văn hóa.
Ví dụ: Ở nhiều nước phương Tây, thì vào dịp trước Giáng sinh; ở các nước theo lịch mặt trăng thì vào dịp trước Tết Nguyên đán; còn ở Ả Rập Saudi, thì vào dịp lễ Eid al-Fitr. Có lẽ vì thế mà truyền thông Việt Nam hay gọi thành thưởng Tết.
(*) Trên thế giới, lương tháng 13 là bắt buộc ở 8 quốc gia (5 quốc gia châu Âu và 3 quốc gia châu Á) và là thông lệ ở hơn 30 quốc gia (11 quốc gia châu Âu: Austria, Belgium, Croatia, Czech, Finland, France, Germany, Luxembourg, Netherlands, Slovakia, Switzerland; 16 quốc gia Mỹ Latin: Argentina, Bolivia, Brazil, Colombia, Costa Rica, Ecuador, El Salvador, Guatemala, Honduras, Panama, Paraguay, Peru, Nicaragua, Uruguay, Venezuela; và 8 quốc gia châu Á: China, Taiwan, Hong Kong, Israel, Vietnam, Malaysia, Nepal, Saudi Arabia, UAE).
Tags:
(VNF) - Các trái chủ nước ngoài đã tạm dừng thanh toán nợ của Ukraine vào năm 2022, nhưng sự kiên nhẫn của họ được cho là đã cạn kiệt. Theo tờ Wall Street Journal, một số chủ sở hữu trái phiếu cho rằng Mỹ và Liên minh châu Âu (EU) có thể sử dụng tài sản bị phong tỏa của Nga để trả nợ cho Ukraine.
(VNF) - Công ty Cổ phần Đầu tư Xây dựng Ricons ghi nhận kết quả kinh doanh có phần kém tích cực trong quý I/2024 với doanh thu thuần và lợi nhuận sau thuế đều suy giảm so với cùng kỳ năm trước.
(VNF) - Theo Cục Thống kê thành phố Hà Nội, tính chung 4 tháng đầu năm 2024, toàn thành phố thu hút 1.132 triệu USD vốn FDI, trong đó đăng ký cấp mới 73 dự án với số vốn đạt 1.008 triệu USD.
(VNF) - Công ty cổ phần đầu tư bất động sản Toàn Cầu sẽ là chủ đầu tư thực hiện Cụm công nghiệp Thái Tân tại Hải Dương.
(VNF) - Theo giới chuyên gia, việc xóa bỏ độc quyền vàng miếng chỉ giúp hạ nhiệt giá vàng trong ngắn hạn. Trong khi đó, việc này sẽ tác động đến tỷ giá. Ngay cả việc nhập khẩu và đấu thầu tăng cung vàng cũng chỉ là tình thế và sẽ ảnh hưởng đến dự trữ ngoại hối. Thị trường cần giải pháp căn cơ không chỉ cho vàng mà cho sự ổn định chính sách tiền tệ.
(VNF) - Ngày 4/5/2024 tại Hà Nội, Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam (Petrovietnam) tổ chức Lễ công bố vận hành chính thức Hệ thống quản trị nguồn lực doanh nghiệp (ERP) cho Công ty mẹ PVN – Giai đoạn 1.
(VNF) - Hiện nay nhiều doanh nghiệp đầu tư hạ tầng giao thông theo phương thức PPP đang vay nợ dài hạn với số dư nợ lớn dẫn đến nhiều thông tin suy diễn sai bản chất khi cho rằng các doanh nghiệp này làm ăn thua lỗ, nợ vượt tài sản, khả năng trả nợ yếu, nguy cơ phá sản cao….
(VNF) - Ngân hàng TMCP An Bình (ABBANK) triển khai chương trình gói tín dụng “Kết nối nhu cầu – Mở rộng giải pháp” với lãi suất ưu đãi chỉ từ 5%/năm và tổng hạn mức của các gói vay lên tới 5.000 tỷ đồng.
(VNF) - Năm 2024, ước tính sẽ có khoảng 279.219 tỷ đồng trái phiếu đáo hạn trong đó phần lớn là trái phiếu Bất động sản với 115.663 tỷ đồng, tương đương 41.4%.
(VNF) - Giá vàng SJC chính thức lên 86 triệu đồng/lượng, mức cao nhất từ trước đến nay. Trong khi đó, giá vàng nhẫn lại không có nhiều biến động.
(VNF) - Theo Cục Thống kê thành phố Hà Nội, tính chung 4 tháng đầu năm 2024, toàn thành phố thu hút 1.132 triệu USD vốn FDI, trong đó đăng ký cấp mới 73 dự án với số vốn đạt 1.008 triệu USD.
