Thiếu chuỗi giá trị, Việt Nam không có lợi thế sản xuất ô tô điện

Theo một báo cáo được công bố mới đây, Công ty Chứng khoán Vietcombank (VCBS) cho rằng, Việt Nam đang không bắt kịp xu hướng đầu tư vào xe điện và pin xe điện – lĩnh vực đang đón dòng vốn tăng trưởng mạnh mẽ tại khu vực Đông Nam Á. Trong năm 2022, vốn đầu tư liên quan đến lĩnh vực xe điện vào khu vực đã đạt hơn 18 tỷ USD (tăng khoảng 9 lần so với thời điểm năm 2021).

Các quốc gia khác trong khu vực như Thái Lan, Indonesia và Malaysia đang có lợi thế hơn so với Việt Nam nhờ vào các chính sách khuyến khích đầu tư phát triển được ban hành cùng với lợi thế về tài nguyên thiên nhiên.

Theo thống kê của VCBS, các hãng xe lớn trên thế giới có kế hoạch sản xuất liên quan đến xe điện (linh kiện, trạm sạc, pin, xe điện) tại khu vực Đông Nam Á có thể kể đến như BYD (Trung Quốc); Tesla (Mỹ); VW Group, BMW, Mercedes-Benz (Đức), Huyndai Motor (Hàn Quốc), R-N-M Alliance (Pháp, Nhật).

Trong đó, giai đoạn 2022-2023, các dự án đầu tư vào khu vực Đông Nam Á của các hãng xe trên chủ yếu tại Thái Lan và Indonesia. BYD - nhà sản xuất xe điện lớn Trung Quốc là hãng xe điện duy nhất có kế hoạch xây dựng nhà máy sản xuất linh kiện xe điện tại Việt Nam với giá trị đầu tư lên tới 250 triệu USD.

Cuối tháng 3 vừa qua, theo lời của ban lãnh đạo Tập đoàn Gelex, phía BYD đã sang Việt Nam chọn khu công nghiệp Phú Hà của Viglacera để tiến hành hoạt động nghiên cứu đầu tư. Ba bên là Viglacera, BYD và lãnh đạo tỉnh Phú Thọ đã có một quá trình đàm phán tương đối dài. Phía Viglacera cũng đang dành khoảng 100ha đất thương phẩm sẵn sàng, nếu như BYD có nhu cầu.

Tuy nhiên, đến đầu tháng 4, hãng tin Reuters lại cho biết BYD đã hoãn kế hoạch xây dựng nhà máy sản xuất và lắp ráp xe điện tại Việt Nam do những thay đổi trong chiến lược, cũng như do ảnh hưởng của tình hình suy thoái chung của thị trường xe điện.

BYD hiện đang đầu tư mạnh vào khu vực Đông Nam Á. Trong đó, hãng ô tô điện này đã đầu tư vào 2 dự án sản xuất xe điện lớn ở Thái Lan và Indonesia. Xe điện của BYD bán tại Indonesia hiện nhập khẩu trực tiếp từ Trung Quốc và không phải chịu bất cứ mức thuế phí nhập khẩu nào nhờ chính sách ưu đãi từ chính phủ Indonesia.

Theo VCBS, Việt Nam không có lợi thế về sản xuất ô tô do thiếu chuỗi giá trị đầy đủ như Thái Lan và Indonesia. Giai đoạn 2021-2023 đã chứng kiến làn sóng đầu tư mạnh mẽ vào lĩnh vực xe điện nhờ có chuỗi giá trị sản xuất ô tô hoàn thiện kết hợp với nguồn nguyên vật liệu cho pin xe điện dồi dào như Nickel (trữ lượng và sản xuất lớn nhất thế giới).

Được biết, pin sử dụng Nickel vẫn là loại pin chiếm phần lớn nhất trong lĩnh vực pin xe điện với 70% năm 2022 nhờ việc lưu trữ được nhiều hơn, an toàn hơn và nhẹ hơn nhưng có giá thành cao hơn pin LFP.

Trong khi đó, Việt Nam không có nguồn nguyên vật liệu dồi dào phục vụ sản xuất Pin xe điện. Trữ lượng Nickel của Việt Nam chỉ đạt khoảng 3,6 triệu tấn, nhưng một mỏ khai thác đã bị đóng cửa và 1 mỏ mới đang trong giai đoạn vận hành thử với công suất chỉ khoảng 60.000 tấn/năm. Hay như một kim loại rất quan trọng khác là Lithium cũng chỉ có trữ lượng khoảng 10.000 tấn LiO2 tại Quảng Ngãi và chưa có nghiên cứu kỹ để khai thác.

Về những dự án hiện hữu tại Việt Nam, một trong những nhà máy sản xuất xe điện lớn không thể không kể đến là khu phức hợp nhà máy VinFast với tổng diện tích 335ha tại khu công nghiệp Đình Vũ, huyện Cát Hải, TP. Hải Phòng.

Bên cạnh đó, hồi tháng 6/2023, Công ty Roding Mobility (Đức) đã ký thoả thuận hợp tác nghiên cứu và phát triển, sản xuất các dòng xe điện và ô tô điện cỡ nhỏ tại Việt Nam với Công ty Cổ phần Thái Bình Hưng Thịnh.

Trước đó, TMT Motors của Việt Nam cũng đã đạt được thoả thuận hợp tác chiến lược, độc quyền sản xuất, lắp ráp và phân phối các dòng ô tô điện thương hiệu Wuling (Trung Quốc) tại Việt Nam.