Chuyển đổi xanh: Càng chậm trễ càng tốn kém, nguy cơ mất thị trường

Doanh nghiệp còn thụ động

VCCI Miền Trung – Tây Nguyên đã tiến hành khảo sát các doanh nghiệp trong khu vực về hiện trạng và nhu cầu thực hiện giảm phát thải khí nhà kính, chuyển đổi xanh thông qua các hoạt động sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả.

Kết quả khảo sát cho thấy, phần lớn doanh nghiệp sản xuất công nghiệp miền Trung đã triển khai một số hoạt động tiết kiệm năng lượng, giảm phát thải và bảo vệ môi trường. Tuy nhiên, các doanh nghiệp này còn khá thụ động, chủ yếu do yêu cầu từ khách hàng hoặc cơ quan quản lý.

DN thiếu chiến lược chuyển đổi xanh và phát triển bền vững. Nhiều tiêu chuẩn quốc tế liên quan đến giảm CO₂ và phát triển bền vững chưa được phổ biến rộng rãi, ngoại trừ một số ít doanh nghiệp trong ngành dệt may, chế biến hải sản, gỗ... được đối tác nhập khẩu yêu cầu thực hiện. Đa số các doanh nghiệp chưa nắm rõ yêu cầu và lộ trình.

Bên cạnh đó, hiểu biết, nhận thức của các doanh nghiệp về tiết kiệm năng lượng, giảm phát thải khí nhà kính, hướng tới chuyển đổi xanh chưa đầy đủ, còn có sự khác biệt lớn giữa các nhóm doanh nghiệp. Các doanh nghiệp sử dụng năng lượng trọng điểm có hiểu biết và nhận thức về tiết kiệm nguyên liệu, kiểm kê khí nhà kính cao hơn so với doanh nghiệp sử dụng năng lượng quy mô nhỏ. Các doanh nghiệp xuất khẩu sản phẩm sang các nước EU thường có kinh nghiệm và hiểu biết về các quy định đối với môi trường, rác thải… tốt hơn do phải thực hiện các yêu cầu của đơn vị nhập khẩu.

Tương tự, doanh nghiệp sản xuất thuộc các ngành khác nhau cũng có sự hiểu biết và nhu cầu khác nhau về tiết kiệm nguyên liệu, giảm phát thải khí nhà kính, chuyển đổi xanh, bền vững… để đáp ứng với các quy định của Chính phủ và các khách hàng quốc tế.

Tiềm năng về chuyển đổi xanh còn khá cao trong cộng động doanh nghiệp. Tuy nhiên, với những khó khăn về nhân sự, năng lực và tài chính nên phần lớn doanh nghiệp có dự kiến triển khai đều là những kế hoạch trung (3-5 năm) và dài hạn (trên 5 năm) vì còn chờ vào mức độ ổn định của thị trường.

Kết quả khảo sát cũng cho thấy, doanh nghiệp mong muốn nhận được sự hỗ trợ đồng bộ về các chính sách như: ưu đãi thuế, tài chính xanh, đào tạo nhân lực và đặc biệt là cơ chế tiếp cận thông tin minh bạch về công nghệ môi trường.

Ông Nguyễn Tiến Quang, Giám đốc VCCI Miền Trung - Tây Nguyên cho hay: “Chúng ta đang sống trong một giai đoạn mà biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường và cạn kiệt tài nguyên đang ảnh hưởng nghiêm trọng đến mọi mặt của đời sống và sản xuất. Trong bối cảnh đó, chuyển đổi xanh không còn là lựa chọn, mà là mệnh lệnh và sự tuân thủ đối với mỗi doanh nghiệp”.

Xây dựng chiến lược rõ ràng

Ông Võ Tân Thành - Phó Chủ tịch VCCI nhận định, chuyển đổi xanh là một xu thế toàn cầu tất yếu. Thế giới đang chuyển mình mạnh mẽ theo hướng phát triển kinh tế gắn với bảo vệ môi trường, tiết kiệm tài nguyên, giảm phát thải và thích ứng với biến đổi khí hậu. Các hiệp định thương mại thế hệ mới, tiêu chuẩn xuất khẩu, chuỗi cung ứng toàn cầu… đều đang đặt ra các yêu cầu ngày càng khắt khe về yếu tố xanh và bền vững.

Đối với Việt Nam, việc thực hiện cam kết đạt phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050 không chỉ là nghĩa vụ quốc tế, mà còn là cơ hội để tái cấu trúc nền kinh tế, đổi mới mô hình tăng trưởng và nâng cao năng lực cạnh tranh trong dài hạn.

Đối với cộng đồng doanh nghiệp, chuyển đổi xanh mang đến không ít khó khăn và thách thức, đặc biệt là về vốn đầu tư, công nghệ và nguồn nhân lực. Tuy nhiên, đó cũng là cơ hội để đổi mới tư duy, tiếp cận các nguồn tài chính ưu đãi, mở rộng thị trường và nâng cao hình ảnh thương hiệu.

“Khu vực Miền Trung – Tây Nguyên là vùng đất giàu tiềm năng, có vị trí chiến lược, lực lượng doanh nghiệp năng động, nhưng cũng là khu vực chịu tác động rõ rệt của biến đổi khí hậu. Những thách thức này đòi hỏi các doanh nghiệp trong vùng cần chủ động hơn, nhanh nhạy hơn trong tiếp cận và thực hiện chuyển đổi xanh”, ông Thành nhấn mạnh.

Ông Thành cho hay, với vai trò là tổ chức quốc gia đại diện cho cộng đồng doanh nghiệp, VCCI luôn đặt mục tiêu hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi xanh là một trong những trọng tâm hành động.

Cụ thể như xây dựng bộ chỉ số doanh nghiệp bền vững (CSI) và hướng dẫn áp dụng cho các ngành nghề khác nhau, kể cả doanh nghiệp vừa và nhỏ; kết nối doanh nghiệp với các tổ chức tài chính trong và ngoài nước, hỗ trợ tiếp cận nguồn vốn xanh, quỹ đầu tư bền vững. Bên cạnh đó là đồng hành cùng doanh nghiệp trong đối thoại chính sách với Chính phủ để xây dựng khung pháp lý, ưu đãi và hỗ trợ thiết thực.

“Chuyển đổi xanh là một hành trình dài và không dễ dàng. Tuy nhiên, có sự đồng hành giữa Nhà nước – Doanh nghiệp – Xã hội – Đối tác quốc tế, cùng với ý chí và tinh thần tiên phong của cộng đồng doanh nghiệp, chúng ta hoàn toàn có thể biến những thách thức hiện nay thành động lực đổi mới và cơ hội phát triển bền vững trong tương lai”, ông Thành nói.

Từ thực tiễn tư vấn cho nhiều doanh nghiệp, bà Nguyễn Hồng Loan - Giám đốc điều hành Công ty Kiến tạo khí hậu xanh (GREENCIC) cho rằng, chuyển đổi xanh không chỉ giúp giảm phát thải mà còn là nền tảng tăng trưởng dài hạn. Những doanh nghiệp đi sớm, đi đúng hướng sẽ có nhiều lợi thế cạnh tranh, thu hút đầu tư và tận dụng được các cơ hội từ thị trường các-bon.

Tuy nhiên, bà Loan cũng cảnh báo rằng, nếu chậm trễ, doanh nghiệp sẽ phải đối mặt với chi phí tuân thủ tăng cao khi các quy định quốc tế chính thức có hiệu lực. Rủi ro mất thị trường là hiện hữu nếu doanh nghiệp không kịp thích ứng với các yêu cầu về CBAM (Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon), ESG hay các quy định chống biến đổi khí hậu từ đối tác toàn cầu.

Để chuyển đổi xanh thực sự đi vào thực chất, cộng đồng doanh nghiệp cần có sự thay đổi toàn diện từ nhận thức đến hành động. Trước hết, doanh nghiệp cần xác định rõ đây là xu thế tất yếu, tránh bị động trước các yêu cầu ngày càng khắt khe của pháp lý và thị trường.

Thay vì đợi đến khi có đầy đủ điều kiện mới triển khai, doanh nghiệp nên bắt đầu từ những bước đi nhỏ, chi phí thấp nhưng khả thi như tiết kiệm năng lượng, phân loại rác thải, cải tiến quy trình sản xuất. Những bước đi này không chỉ giúp tích lũy kinh nghiệm mà còn tạo đà tâm lý tích cực, phá bỏ rào cản ban đầu.

Bên cạnh đó, doanh nghiệp cần xây dựng chiến lược chuyển đổi xanh gắn liền với kế hoạch kinh doanh trung – dài hạn. Mỗi bước đi cần có mục tiêu, chỉ số và nguồn lực rõ ràng. Đặc biệt, đầu tư vào năng lực nội tại là yếu tố then chốt. Đào tạo nhân sự, ứng dụng công cụ đo lường phát thải, xây dựng hệ thống quản trị ESG phù hợp với đặc thù doanh nghiệp sẽ giúp chuyển đổi xanh không còn là khái niệm xa vời mà trở thành một phần trong văn hóa doanh nghiệp.