Đề xuất không tổ chức HĐND quận, phường, xã trong đô thị

Ngày 5/2, tại phiên họp thứ 42, Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, cho ý kiến về dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi). Dự thảo Luật này sẽ được trình Quốc hội tại kỳ họp bất thường lần thứ 9, dự kiến khai mạc ngày 12/2.

Trình bày tờ trình, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà cho biết Chính phủ đề xuất mở rộng việc áp dụng không tổ chức cho các đơn vị hành chính cấp xã trực thuộc quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh; thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương.

Dự thảo Luật quy định mô hình tổ chức chính quyền địa phương theo hướng: Mở rộng việc áp dụng mô hình chính quyền đô thị tại quận của TP HCM, Đà Nẵng, Hải Phòng để áp dụng cho tất cả các quận của thành phố trực thuộc trung ương; Mở rộng việc áp dụng mô hình chính quyền đô thị tại phường của TP Hà Nội, TP HCM, Đà Nẵng, Hải Phòng để áp dụng cho tất cả các đơn vị hành chính cấp xã trực thuộc quận; thị xã, thành phố thuộc tỉnh; thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương.

Theo đó, đối với đơn vị hành chính đô thị thì tại thành phố trực thuộc trung ương, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương, thị trấn: tổ chức cấp chính quyền địa phương đầy đủ gồm có HĐND và UBND.

Tại quận, phường, xã thuộc đô thị (gồm: Thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương) không tổ chức HĐND mà chỉ tổ chức UBND là cơ quan hành chính tại địa phương.

Đối với đơn vị hành chính nông thôn thì tại tỉnh, huyện, xã (trừ xã thuộc đô thị) tổ chức cấp chính quyền địa phương đầy đủ gồm có HĐND và UBND.

Còn với đơn vị hành chính ở hải đảo dự kiến tổ chức phù hợp với quy mô dân số, diện tích tự nhiên, điều kiện địa lý, dân cư, yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh do Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định. Ngoài ra, với đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt sẽ tổ chức chính quyền địa phương do Quốc hội quy định khi thành lập đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt đó.

Báo cáo thẩm tra dự thảo luật do Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng trình bày đánh giá, về mô hình tổ chức chính quyền địa phương, Thường trực Ủy ban Pháp luật cơ bản tán thành với đề xuất của Chính phủ về việc điều chỉnh tổ chức mô hình chính quyền địa phương, cấp chính quyền địa phương ở từng loại đơn vị hành chính phù hợp với địa bàn đô thị, nông thôn, miền núi, hải đảo. Về việc mở rộng phạm vi không tổ chức HĐND ở các xã thuộc thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương, đa số ý kiến trong Thường trực Ủy ban Pháp luật cho rằng quy định như dự thảo Luật là phù hợp.

Có ý kiến đề nghị cần lý giải cặn kẽ, có tính thuyết phục hơn việc mở rộng này bởi đây là vấn đề có tác động, ảnh hưởng lớn đến việc thực hiện các thiết chế về dân chủ ở địa phương.

Có ý kiến cho rằng, mô hình tổ chức chính quyền địa phương như đề xuất tại dự thảo Luật chưa có sự thống nhất với mô hình tổ chức chính quyền tại thành phố Hà Nội theo quy định của Luật Thủ đô. Do đó, đề nghị Chính phủ thể hiện rõ quan điểm về việc tổ chức chính quyền đô thị tại thành phố Hà Nội sắp tới nên được tiếp tục thực hiện theo Luật Thủ đô hay sẽ thực hiện thống nhất như các thành phố khác theo quy định của Luật Tổ chức chính quyền địa phương.

Về tổ chức và hoạt động của UBND, Thường trực Ủy ban Pháp luật nhận thấy, quy định về tổ chức và hoạt động của UBND như dự thảo Luật chưa thể hiện rõ yêu cầu đổi mới về tổ chức và hoạt động của cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương; chưa có cơ chế để tăng cường tính tự chủ, chủ động, sáng tạo, tự chịu trách nhiệm của UBND, chưa phân định rõ phạm vi trách nhiệm giữa Chủ tịch UBND với tập thể UBND, dẫn đến sự phức tạp, thiếu thống nhất trong mô hình tổ chức cơ quan hành chính ở địa phương vì tuy có cùng tên gọi là UBND nhưng UBND ở nơi có HĐND và nơi không tổ chức HĐND lại có nhiệm vụ, quyền hạn, nguyên tắc hoạt động và chế độ trách nhiệm khác nhau.

Vì vậy, Thường trực Ủy ban Pháp luật đề nghị quy định thống nhất theo hướng cả nơi tổ chức cấp chính quyền địa phương và nơi không tổ chức cấp chính quyền địa phương thì UBND đều được tổ chức theo mô hình cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương làm việc theo chế độ thủ trưởng. Chủ tịch UBND là người đứng đầu UBND, chịu trách nhiệm trước HĐND cùng cấp (đối với nơi có tổ chức HĐND), trước cơ quan nhà nước cấp trên và trước pháp luật về việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của UBND. Chủ tịch, Phó Chủ tịch UBND, các cơ quan chuyên môn, tổ chức, đơn vị trực thuộc (đối với cấp tỉnh, cấp huyện) hoặc công chức ở cấp xã sẽ là bộ phận hợp thành cơ cấu của UBND ở từng cấp.

Phát biểu chỉ đạo tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh, việc sửa đổi Luật Tổ chức chính quyền địa phương cần đảm bảo đồng bộ với các luật khác; đồng thời rà soát các quy định mới đảm bảo không trái với Hiến pháp.

Về mô hình cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương làm việc theo chế độ thủ trưởng, Chủ tịch Quốc hội đề nghị nghiên cứu, có thể tăng quyền của Chủ tịch UBND, nhưng cân nhắc bỏ thẩm quyền quyết định của tập thể UBND trong dự thảo luật. Chủ tịch Quốc hội cũng đề nghị Bộ Nội vụ có văn bản lấy ý kiến các địa phương trong đó có Thủ đô Hà Nội khi sửa đổi các quy định liên quan đến thẩm quyền của HĐND và UBND.

Ngoài ra, đối với đề xuất không tổ chức Hội đồng nhân dân ở xã trong đô thị, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đề nghị đánh giá, tổng kết kỹ lưỡng, trên cơ sở làm rõ mặt được, mặt chưa được để có cơ sở trình Quốc hội cho ý kiến.