‘Điểm sáng ngành thép hiện nay chỉ là nhất thời, hoa nở chóng tàn’

Hoa nở chóng tàn

Như đã đề cập, ngành thép đã trải qua một quý II khá rực rỡ khi hàng loạt doanh nghiệp báo cáo lợi nhuận tăng trưởng hàng chục, hàng trăm phần trăm so với cùng kỳ, lợi nhuận thu về lên đến hàng trăm, hàng nghìn tỷ đồng. tuy nhiên, bức tranh lợi nhuận cũng có sự phân hoá nhất định khi vẫn còn một số doanh nghiệp thép chưa thoát khỏi vũng lầy thua lỗ với mức lỗ khá cao, đạt hơn trăm tỷ đồng.

Theo đánh giá của Công ty Chứng khoán Vietcombank (VCBS), biên lợi nhuận của các doanh nghiệp sản xuất thép xây dựng có đà hồi phục tuy nhiên vẫn thấp hơn lịch sử rất nhiều do giá thép xây dựng trong nước gặp áp lực điều chỉnh giảm liên tiếp trong bối cảnh nhu cầu xây dựng nội địa yếu và cạnh tranh lớn từ thép nhập khẩu Trung Quốc với giá thấp hơn; giá nguyên vật liệu đầu vào như quặng sắt, than cốc ở mức tương đối cao trong quý IV/2023 và quý I/2024 và chi phí điện tăng gây áp lực cho ngành sản xuất thép (chiếm khoảng 10% giá vốn).

Với mảng tôn mạ, biên lợi nhuận có đà hồi phục tốt sau những quý làm ăn kém khả quan. Nguyên nhân chủ yếu nhờ vào việc nhập khẩu tôn của EU, Mỹ hồi phục mạnh trong bối cảnh nguồn cung tại khu vực này có dấu hiệu thiếu hụt. Đồng thời giá HRC khá ổn định trong quý I giúp cho các công ty không cần ghi nhận trích lập tồn kho quá lớn trong quý II (các công ty tôn mạ thường nhập kho trước 3 tháng).

Nhìn chung, VCBS nhận định bức tranh kết quả kinh doanh quý II của ngành thép có các điểm sáng thuộc về các doanh nghiệp top đầu như Tập đoàn Hoà Phát (HoSE: HPG), Tập đoàn Hoa Sen (HoSE: HSG), Công ty Cổ phần Thép Nam Kim (HoSE: NKG). Sự tăng trưởng tốt trong kết quả kinh doanh đến từ mức nền so sánh thấp cùng kỳ năm 2023, lợi thế quy mô, thương hiệu và công nghệ.

Các doanh nghiệp nêu trên đã gia tăng thị phần tại nội địa, tận dụng được nhịp hồi phục của thị trường xây dựng trong nước và nhạy bén trước cơ hội xuất khẩu, tạo ra lợi nhuận vượt dự báo, đặc biệt là trong phân khúc tôn mạ. Ngoài ra, giá nguyên liệu đầu vào khá ổn định trong quý I được phản ánh vào giá vốn quý II.

Về thị phần trong nước, HSG, NKG gia tăng được thị phần khá tốt ở mảng tôn mạ trong nửa đầu năm 2024 theo đánh giá của VCBS, trong khi Tôn Đông Á (GDA) mất thị phần. Mặt khác, “ông lớn” HPG tiếp tục gia tăng thị phần trong mảng thép xây dựng với việc củng cố vị thế tại thị trường nội địa trong bối cảnh các nhà sản xuất trong ngành gặp khó khăn trong việc duy trì hoạt động kinh doanh.

Tuy nhiên, “hoa nở chóng tàn” là sự so sánh mà VCBS dành để đánh giá về ngành thép trong quý III tới. Các chuyên gia của công ty chứng khoán này cho rằng những lợi thế và điểm sáng hiện tại của ngành thép chỉ là nhất thời, không thực sự bền vững do một số chính sách mới ban hành tại EU sẽ có tác động bất lợi tới hoạt động xuất khẩu, và giá nguyên liệu cũng giảm khá nhanh vào cuối quý II có thể tạo ra áp lực trích lập giảm giá hàng tồn kho trong quý III.

Giá thép tiếp tục xu hướng điều chỉnh

Theo số liệu từ VCBS, giá thép thanh tại Việt Nam sau đà giảm liên tiếp đã đi ngang ở mốc 14 triệu đồng/tấn (thấp nhất trong nhiều năm) mặc dù thép giá rẻ Trung Quốc tràn vào. Tình trạng này đến từ áp lực giảm giá theo giá thép thế giới và nhu cầu tiêu thụ thép trong nước phục hồi đã làm vơi đi áp lực giảm giá.

Tuy nhiên, giá thép có thể sẽ tiếp tục có sự điều chỉnh giá trước bối cảnh giá thép Trung Quốc giảm mạnh và tạo ra mức giảm giá lớn. Cùng với đó, mùa mưa là thấp điểm xây dựng có thể tạo áp lực giảm giá đối với giá thép trong nước. VCBS kỳ vọng giá thép thanh điều chỉnh về mức 12,5 - 13 triệu đồng/tấn cho nửa cuối năm 2024 trong bối cảnh chênh lệch giá thép rất lớn tại Việt Nam và Trung Quốc.

Về sản lượng xuất khẩu, theo dự báo của Hiệp hội Thép thế giới (WSA), nhu cầu tiêu thụ thép toàn thế giới trong năm 2023 hồi phục nhẹ ở mức 1,8% và tăng trưởng 1,9% vào năm 2024. Trong đó, sự hồi phục đáng kể ở đa phần các quốc gia như châu Âu, châu Á, Mỹ…. Quốc gia chiếm trọng số lớn nhất và thiếu động lực tăng trưởng trong 2024 là Trung Quốc với dự phóng tăng trưởng tiêu thụ thép chỉ ở mức 0%.

Giả định của WSA từ tháng 4/2024 với kịch bản nhu cầu thép Trung Quốc ở kịch bản cơ sở. Tuy nhiên, trong bối cảnh thị trường bất động sản tại đây tiếp tục suy giảm và dự báo nửa cuối 2024 chưa có triển vọng tươi sáng hơn, VCBS cho rằng mức tiêu thụ thực tế thấp hơn đáng kể so với số dự báo của WSA.

Nhu cầu nhập khẩu thép tại các quốc gia như Mỹ và EU tiếp tục duy trì khởi sắc trong bối cảnh các quốc gia này hạ lãi suất và phục hồi phát triển kinh tế. Điểm rủi ro cần lưu ý tới từ các biện pháp chống bán phá giá đối với thép Việt Nam nhằm bảo vệ cho ngành sản xuất nội địa đang phục hồi tốt cũng như việc giảm nhập khẩu do các nhà máy tại các quốc gia này đang tích cực hoạt động trở lại.

Trong nước, sản lượng tiêu thụ nội địa được kỳ vọng tiếp tục đà phục hồi tốt trong bối cảnh thị trường bất động sản nhà ở tại Việt Nam phục hồi tốt với số dự án triển khai duy trì mặt bằng cao cả ở miền Nam và miền Bắc. Việc đẩy mạnh đầu tư công được kỳ vọng sẽ tạo đà tăng trưởng cho ngành thép trong nửa cuối năm.

Cùng với đó, ngành bất động sản nội địa dần phục hồi sẽ là bệ đỡ cho nhu cầu ngành thép trong năm 2024. Thị trường xây dựng bất động (chiếm 60% nhu cầu thép) đang dần được tháo gỡ khó khăn nhờ những chính sách sửa đổi. Số dự án đang triển khai cho thấy sự tăng trưởng rõ rệt tại miền Bắc và có sự phục hồi tại khu vực miền Nam. Theo VCBS, điều này sẽ giúp cho nhu cầu tiêu thụ vật liệu xây dựng có thể duy trì trong các quý tới. Tuy nhiên, số dự án được cấp phép mới vẫn ở mức rất thấp.

Bên cạnh đó, triển vọng của ngành thép còn đến từ câu chuyện mới về thuế chống bán phá giá. Theo đó, VCBS cho rằng việc áp dụng biện pháp chống bán phá giá tạm thời đối với sản phẩm HRC và tôn mạ tới từ Trung Quốc, Ấn Độ và Hàn Quốc dự kiến sớm nhất sẽ có thể được ban hành vào tháng 10, tháng 11/2024. VCBS đánh giá tác động của chính sách có khả thi và tạo sự ảnh hưởng nhất với sản phẩm HRC do sau khi HPG tăng công suất HRC, thị trường nội địa sẽ là thị trường tiêu thụ chính, việc áp thuế chống bán phá giá có tác động lớn khi tới 60 - 70% tiêu thụ của ngành tới từ nhập khẩu.

Ngoài ra, VCBS cho rằng tác động của chính sách chống bán phá giá tới sản phẩm tôn mạ sẽ không nhiều như giai đoạn 2016 - 2017 do tỷ trọng sản lượng nhập khẩu tôn mạ từ Trung Quốc và Hàn Quốc bằng 30% (mức thấp so với 100 - 110% giai đoạn 2016 - 2017) sản lượng tiêu thụ nội địa. Trung Quốc hoàn toàn có thể né thuế bằng cách chuyển khẩu sang các quốc gia lân cận.

Tác động sau khi áp dụng thuế chống bán phá giá với sản phẩm tôn mạ có thể giúp sản lượng nội địa tăng thêm khoảng 10 - 15% mức hiện tại (phần tăng thêm của sản lượng thép Trung Quốc và Hàn Quốc mất đi sau khi thuế được áp dụng).