Vốn ngoại vào DN bảo hiểm phi nhân thọ: Hai mảng màu trên thị trường 2,8 tỷ USD

Quan sát thực tế đầu tư nước ngoài vào DN bảo hiểm phi nhân thọ Việt Nam có thể nhận thấy 2 gam màu khác biệt trên cùng một “mảnh đất”.

Đầu tiên phải kể đến nhóm các DN phi nhân thọ dẫn đầu thị đã tiếp nhận vốn ngoại khá sớm. Đây là các DN lớn, được hậu thuẫn của các tập đoàn mẹ trong nước, các nhà đầu tư ngoại khi đầu tư vào đây được hưởng khá nhiều lợi thế và thực tế cùng với phát triển của DN Việt, các nhà đầu tư ngoại này đang hưởng lợi. Nhóm còn lại là số đông các DN nhỏ, có vị thế thấp trên thị trường cũng được nhiều nhà đầu tư nước ngoài quan tâm với kỳ vọng vào tiềm năng ở tương lai. Mặc dù rất kỳ vọng và đầu tư khá nhiều năm vào các DN này nhưng đa số các thương vụ đa số vẫn chưa có được kết quả như kỳ vọng của đôi bên.

Nhóm đầu: ‘Đóng khung’ hưởng lợi

Số liệu của Hiệp hội bảo hiểm Việt Nam từ 2019 - 2023 cho thấy, top 10 DN bảo hiểm phi nhân thọ dẫn đầu đang chiếm đến 78% doanh thu, đây là các DN sở hữu mạng lưới phân phối rộng và thương hiệu mạnh. Có thể kể đến một số tên tuổi như PVI, Bảo Việt, PTI, Bảo Minh, MIC… Đặc biệt, nhóm này luôn duy trì được vị thế dẫn đầu liên tục trong khoảng 5 năm trở lại đây.

Quan sát từ 1 chuyên gia Tài chính bảo hiểm cho thấy, các DN này có nhiều thế mạnh và tạo một khoảng cách lớn với nhóm còn lại. Gần như chưa có cái tên mới nào đủ sức chen vào nhóm này.

Đây là nhóm có sức khoẻ tài chính tốt, hỗ trợ mạnh mẽ từ hệ sinh thái tập đoàn nhà nước, tổ chức tín dụng đứng phía sau. Có thể kể đến, đằng sau PVI đó là Tập đoàn Dầu khí quốc gia Việt Nam, PTI là Tổng công ty Bưu điện Việt Nam, MIC là Ngân hàng quân đội MBBank, VBI là ngân hàng Vietinbank, hay như Bảo Minh, Bảo Việt là 2 DN bảo hiểm phi nhân thọ lâu đời nhất tại Việt Nam.

Bên cạnh đó, yếu tố thứ tạo sự khác biệt và tăng sức cạnh tranh cho các công ty bảo hiểm phi nhân thọ hàng đầu là khả năng am hiểu thị trường và khách hàng để thiết kế những sản phẩm phù hợp nhất, cũng như để tạo những trải nghiệm tốt nhất. Vấn đề này có liên quan nhiều đến chất lượng tư vấn viên và khâu giải quyết bồi thường.

Với vị thế và năng lực đó, nhóm DN này đã hấp dẫn và chọn được nhà đầu tư chiến lược nước ngoài từ khá sớm.

Có thể kể đến sự hiện diện của HDI Global SE (Đức), Funderburk Lighthouse (quỹ đầu tư của Chính phủ Oman), Công ty Tài chính Quốc tế (IFC) trong cơ cấu cổ đông của PVI, hay như tập đoàn Tài chính Bảo hiểm AXA (Pháp) và Công ty TNHH Firstland được cho là đang nắm giữ hơn 20% vốn của bảo hiểm Bảo Minh.

Tương tự, Hyundai Marine & Fire Insurance - HMFI cũng đã mua cổ phần để nắm giữ 25% vốn điều lệ của VBI, đồng thời trở thành cổ đông lớn thứ 2 (sau cổ đông lớn nhất là VietinBank). Bangkok Insurance và PICC P&C (Tập đoàn bảo hiểm Nhân dân Trung Quốc) đã có sự hợp tác với Bảo Việt từ năm 2018. Hay như tại PTI, ông lớn DB Insurance doanh nghiệp bảo hiểm đứng thứ 2 của Hàn Quốc nắm giữ gần 37% vốn.

Thực tế, trước khi đón nhận các nhà đầu tư vốn ngoại thì đây đã là các DN mạnh, có vị thế trên thị trường. Theo quan sát của các chuyên gia, sự xuất hiện các nhà đầu tư ngoại cho đến nay được cho là chưa tạo ra được nhiều dấu ấn về nhân sự, quản trị, công nghệ hay thị trường trong vai trò nhà đầu tư chiến lược. Trong khi đó, các nhà đầu tư ngoại dường như khá an tâm khi khoản đầu tư luôn được đảm bảo hiệu quả.

“Khi chưa thể hiện được nhiều trong vai trò đầu tư chiến lược tại các DN bảo hiểm Việt Nam, thì dường như họ khá hài lòng về hiệu quả của khoản đầu tư tài chính này. Và chấp nhận điều này cũng đã là 1 thành công”, một chuyên gia bảo hiểm nhận định.

Tuy vây, các chuyên gia cho rằng, khi thi trường phát triển đến mức độ nhất định và cần sự đột biến về chất thì có thể là lúc các nhà đầu tư ngoại sẽ thể hiện vai trò lớn hơn tại các DN Việt. Và nếu đúng như thế thì nhóm dẫn đầu sẽ tiếp tục củng cố sức mạnh và phần bánh nhỏ bé của số đông các DN bảo hiểm nhỏ trên thị trường sẽ càng co hẹp và cạnh tranh càng khó khăn hơn.

Nhóm dưới: Khắc nghiệt tìm 1 chỗ đứng

Trái ngược với nhóm trên, phần còn lại gồm 22 DN đang chỉ chiếm khoảng gần 22% thị phần lại đang cạnh tranh khắc nghiệt, tìm chỗ đứng trên thị trường. Trong đó có BIC, BSH, PJICO, VNI, GIC và ABIC, nhóm này được biết đến với nhiều thương vụ rót vốn của nhà đầu tư nước ngoài trong thời gian gần đây.

Thực tế, đã có những cái tên được kỳ vọng tạo sự thay đổi với sự đồng hành của các nhà đầu tư ngoại như BIC, Pjico… nhưng dù ghi nhận những bước tiến đáng kể nhưng hành trình tiếp cận nhóm đầu còn rất xa.

Sau rất nhiều năm, ĐHCĐ thường niên gần đây đã chứng kiến sự khởi sắc của BIC, khi doanh thu phí của Tổng công ty Bảo hiểm BIDV (BIC) đạt 4.774 tỷ đồng, tăng trưởng 26,5% so với năm 2022, trong đó, doanh thu phí bảo hiểm gốc đạt 4.602 tỷ đồng, tăng trưởng 27,9% so với năm trước, cao hơn gần gấp 10 lần mức tăng trưởng chung toàn thị trường, giúp BIC vươn lên vị trí thứ 6 thị trường về thị phần doanh thu phí bảo hiểm gốc.

BIC cũng đặt mục tiêu lọt vào top 5 nhà bảo hiểm phi nhân thọ có thị phần lớn nhất vào năm 2025 với sự hậu thuẫn của nhà đầu tư ngoại là Fair Fax Asia chiếm 35% cổ phần. Cụ thể, mục tiêu tổng doanh thu phí bảo hiểm riêng công ty mẹ năm 2024 đạt gần 5.600 tỷ đồng, tăng trưởng 16,7%.

Tương tự, năm 2023 lần đầ tiên PJICO cán mốc 4.000 tỷ đồng doanh thu bảo hiểm gốc. Lợi nhuận trước thuế năm 2023 của PJICO đạt 283,68 tỷ đồng, hoàn thành 111% kế hoạch, tăng trưởng 12,3% so với năm 2022. Năm 2024, PJICO dự kiến doanh thu đạt 4.768 tỷ đồng, duy trì tăng trưởng doanh thu bảo hiểm gốc bình quân tối thiểu 3-5%/năm, tăng trưởng lợi nhuận trước thuế bình quân 3%/nă. Tại DN này đang có nhà đầu tư ngoại là Samsung Fire & Marine Insurance sở hữu khoảng 20% vốn.

Tuy vậy những con số tích cực của BIC hay PJICO chưa “thấm” vào đâu so với doanh thu của PVI, Bảo Việt hay Bảo Minh. Cụ thể, kết thúc năm 2023, toàn hệ thống PVI đã hoàn thành các chỉ tiêu với tổng doanh thu hợp nhất đạt 16.083 tỷ đồng, Bảo Việt đạt 11.752 tỷ đồng, còn Bảo Minh là hơn 6.600 tỷ đồng.

Trong khi đó, 1 nhà đầu tư ngoại đang gây được chú ý là DB Insurance với thương vụ đầu tư vào VNI và BSH, sau nhiều năm đầu tư ở PTI.

Trước đó, VNI đã thông qua việc để DB Insurance nhận chuyển nhượng 75 triệu cổ phần, tương đương 75% vốn điều lệ của VNI. Về phía BSH, doanh nghiệp này cũng đã ký kết hợp đồng chuyển nhượng 75% cổ phần cho DB Insurance. Như vậy, hiện DB đang nắm 75% vốn điều lệ tại VNI, BSH và 37% vốn điều lệ PTI.

Những diễn biến tích cực của một vài DN trên cho thấy các nhà đầu tư ngoại rất kỳ vọng vào tiềm năng của thị trường Việt Nam và họ sẵn sàng đổ vốn cho tương lai.

Tuy vậy, những nhân tố được kỳ vọng thay đổi như trên vẫn còn rất ít và để có được nhưng bước tiến trên, DN và các nhà đầu tư ngoại cũng đã phải chấp nhận đổ vốn và ‘nằm vùng’ chờ thời rất nhiều năm. Trong khi đó, đa số DN nhỏ còn lại, câu chuyện lại hoàn toàn không thuận lợi, nhiều DN nhóm này đều có cổ đông là các nhà đầu tư ngoại là những tên tuổi có thương hiệu, tiềm lực tài chính, kinh nghiệm quản trị và phát triển thị trường… nhưng dù đã bỏ vốn và chờ thời rất nhiều năm nhưng chưa cho thấy sự tiến triển khả quan nào.

Thậm chí, trong sự cạnh tranh khốc liệt, những thương hiệu nhỏ đang ngày bị chèn ép và đánh mất vị trí. Một số cái tên ở nhóm dưới như GIC, ABIC, Bảo Long… có điểm chung là đã có nhà đầu tư ngoại vào từ nhiều năm. Các nhà đầu tư ngoại đều là những tên tuổi lớn trên thế giới nhưng nhiều năm qua vẫn chưa thể hiện được gì nhiều và DN của họ cũng vất vả chuyện giữ được 1 - 3% thì phần để tồn tại.

Thậm chí, có DN còn bị giảm thị phần như ABIC từ 3,3% năm 2019, xuống còn 2,8% năm 2023, GIC cũng mất 0,4% thị phần trong 4 năm từ 2,6% xuống còn 2,2%. Tương tự Bảo Long giảm 0,4% thị trường khi chỉ còn chiếm 1,8% năm 2023 so với con số 2,2% cách đây 4 năm.

Theo các chuyên gia về tài chính, phần lớn các DN nhỏ này đều nhận rõ bất lợi của mình trong cạnh tranh và sớm tìm đến các đối tác ngoại như một hướng mở để phát triển với kỳ vọng nhiều về sự hỗ trợ từ tài chính, quản trị và thị trường. Tuy nhiên, thực tế thì đến nay đa số đều không như mong đợi

Các chuyên gia đều nhận định rằng, với đặc thù của bảo hiểm phi nhân thọ Việt Nam thì bảng xếp hạng thị phần Top 10 của nhóm bảo hiểm phi nhân thọ được cho là khó có sự thay đổi lớn trong thời gian tới. Trong khi các nhóm các DN lớn tiếp tục bao phủ quá 2/3 thị phần thì cơ hội cho các DN còn lại là khá hạn hẹp.

Nếu như ở nhóm trên là câu chuyện gia tăng hiệu quả và mở rộng chậm mà chắc thị phần đã phân chia khá rõ nét thì sự cạnh tranh sẽ khắc nghiệt hơn cho nhóm còn lại. Ở đó số đông các DN nhỏ, thương hiệu thấp, thị phần ít không có sự hỗ trợ từ tập đoàn mẹ như: GIC, Viễn Đông, Hùng Vương, Bảo Long... sẽ phải chạy đua khốc liệt cho 1 chỗ đứng trong tương lai. Và trong chặng đường đó, các nhà đầu tư ngoại ở các DN này cũng không có nhiều hy vọng, họ sẽ buộc phải chờ đợi và đối đầu với nhiều rủi ro hơn.