Hàng ngàn container sầu riêng bị trả lại: Nghi do phân bón DAP Hàn Quốc?

Bốn kiến nghị gửi đến Thủ tướng

Sau khi hàng ngàn container sầu riêng của Việt Nam bị Trung Quốc trả lại do tồn dư Cadimium vượt quá hàm lượng cho phép, Công ty cổ phần Tập đoàn Vinacam (Vinacam) vừa có văn bản gửi Thủ tướng Chính phủ kiến nghị làm rõ dấu hiệu bất thường liên quan đến lô phân bón DAP Hàn Quốc có hàm lượng Cadimi vượt ngưỡng lưu hành trên thị trường thời gian vừa qua.

Trong văn bản, Vinacam cho rằng đã có những dấu hiệu gây nghi vấn về hàm lượng Cadimi trong phân bón DAP Hàn Quốc nói trên, dẫn đến ô nhiễm nguồn đất tại các vùng trồng sầu riêng.

Vinacam phân tích, việc này ảnh hưởng trực tiếp đến ngành nông nghiệp tỷ USD là sầu riêng khiến sụt giảm doanh thu và đứng trước nguy cơ bị xoá sổ. Chưa kể, đáng lo hơn nếu các nhà nhập khẩu nước ngoài mở rộng kiểm tra thì rất có thể nhiều loại rau, củ, quả khác cũng có nguy cơ ách tắc.

Từ những quan ngại nêu trên, Vinacam kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo kiểm tra và làm rõ quy trình xử lý lô DAP Hàn Quốc vượt ngưỡng cadimi. Kế đến, yêu cầu cơ quan có thẩm quyền công khai kết quả tái kiểm Cadimi đối với các mẫu DAP Hàn Quốc đã thu thập được khi thành lập đoàn điểm tra vào thời điểm năm 2023.

Nhanh chóng kiểm định phòng ngừa dư lượng Cadimi trên các loại nông sản khác, đặc biệt là các mặt hàng xuất khẩu như thanh long, mít… trồng trên các vùng trồng có sử dụng nhiều phân bón DAP, cụ thể là DAP từ Hàn Quốc.

Cuối cùng, cần có khuyến cáo để người dân có định hướng khi lựa chọn sử dụng những lô sầu riêng trả lại do hàm lượng Cadimi vượt ngưỡng.

Vinacam khẳng định việc làm này nhằm mục đích minh bạch hoá trách nhiệm và sớm tìm ra phương án xử ý triệt để vấn đề dư lượng Cadimi trong sầu riêng, cũng như các sản phẩm nông nghiệp khác, tránh để doanh nghiệp xuất khẩu vào thế bị động, tổn hại cho nền kinh tế nông nghiệp và kinh tế đất nước.

Tập đoàn cho biết sẵn sàng cung cấp hồ sơ, tài liệu liên quan nếu được các cơ quan chức năng yêu cầu.

Cảnh báo gần 2 năm trước, đến nay vẫn chưa rõ kết quả kiểm tra

Theo Vinacam, sự việc sầu riêng bị phía Trung Quốc trả hàng gần đây đã khiến dư luận đặc biệt quan tâm, ảnh hưởng nghiêm trọng đến ngành hàng xuất khẩu chủ lực tỷ USD, gây hoang mang cho nông dân và có nguy cơ làm "xóa sổ" vùng trồng nếu không được xử lý kịp thời và minh bạch.

Đáng chú ý, vấn đề này đã được Vinacam cảnh báo từ cuối tháng 7/2023 thông qua công văn gửi Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Công Thương và các cơ quan chức năng.

Cùng thời gian này, các cơ quan báo chí cũng đã vào cuộc phản ánh thực trạng hàm lượng Cadimi vượt ngưỡng gấp 2 lần so với quy định.

Sau đó, cơ quan chức năng của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đã kết hợp quản lý thị trường địa phương, cử đoàn kiểm tra lấy mẫu DAP Hàn Quốc tại một số vùng trồng và kho tập kết.

Tuy nhiên, doanh nghiệp này cho hay chưa rõ kết quả kiểm tra của cơ quan quản lý.

Không có hồi âm, đến tháng 12/2023, một lần nữa Vinacam tiếp tục có công văn gửi Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đề nghị công bố công khai kết quả kiểm tra mẫu thực tế mà Cục Bảo vệ thực vật (nay là Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật) đã thu thập đối với lô hàng DAP Hàn Quốc nhập về từ tháng 6 và tháng 7/2023. Trên cơ sở đó, doanh nghiệp có thêm cơ sở để tiếp tục đàm phán với đối tác Hàn Quốc khi nhập khẩu DAP về Việt Nam.

Tuy nhiên, cả hai văn bản cảnh báo và công văn đề nghị của Vinacam đều không có hồi âm, đặc biệt là liên quan đến lô phân bón DAP Hàn Quốc có hàm lượng cadimi vượt mức cho phép.

“Nghi” do phân bón DAP Hàn Quốc

Theo tài liệu Vinacam cung cấp, Việt Nam chủ yếu nhập khẩu sản phẩm DAP từ Trung Quốc, Nga, Úc, Hàn Quốc, đôi khi có cả từ Ai Cập, Ma rốc. Trong đó DAP Hàn Quốc được sản xuất duy nhất bởi nhà máy Namhae và dường như Việt Nam là quốc gia tiêu thụ gần như toàn bộ sản lượng của nhà máy này.

Phân bón DAP rất được bà con nông dân Việt Nam ưa chuộng và lựa chọn sử dụng, đặc biệt là bón cho cây sầu riêng. Các vùng trồng tiêu thụ lớn như Tiền Giang, Long An, Đồng Tháp, Bình Dương, Đồng Nai...

Theo Tiêu chuẩn Việt Nam, hàm lượng cadimi trong phân DAP nói chung và DAP Hàn Quốc nói riêng khi nhập khẩu và lưu thông đều phải đảm bảo hàm lượng tối đa là 12 mg/kg.

Từ những năm 2020, vấn đề dư hàm lượng Cadimi bắt đầu được quan tâm khi các đơn vị quản lý thị trường tại một số địa phương gửi mẫu DAP đang lưu hành tới trung tâm phân tích. Kết quả phát hiện hàm lượng cadimi vượt ngưỡng.

Trước tình hình trên, nửa đầu năm 2023 phía Vinacam đã có nhiều cuộc họp, thư trao đổi đề nghị doanh nghiệp phân bón Hàn Quốc này (nhà máy sản xuất DAP ở Hàn Quốc) cải tiến quy trình sản xuất, thay đổi nguồn nguyên liệu đầu vào để đáp ứng tiêu chuẩn Việt Nam. Tuy nhiên, hai bên vẫn chưa tìm được tiếng nói chung.

“Thay vì tối đa là 12mg/kg, phía Namhae thông báo rằng họ không thể khắc phục để đảm bảo lượng Cadimi trong phân bóng DAP ở mức cho phép, thay vào đó xác nhận hàm lượng sẽ quanh ngưỡng 28mg/kg”, Công văn kiến nghị gửi Thủ tướng của Vinacam nêu rõ.

Theo các chuyên gia và doanh nghiệp, các lô sầu riêng của Việt Nam bị đối tác trả lại khi xuất khẩu sang Trung Quốc là do nhiễm chất Cadimi, bởi đây là chất kim loại nặng độc hại có trong phân bón DAP.

Theo số liệu 4 tháng đầu năm, xuất khẩu sầu riêng chứng kiến sự lao dốc khi tổng kim ngạch chỉ đạt khoảng 120-130 triệu USD, tương đương 35.000 tấn, khoảng 20% so với kế hoạch. Đây là mức sụt giảm nghiêm trọng nhất trong vòng 3 năm trở lại đây.

Trong đầu tháng 5, khi sầu riêng vào mùa thu hoạch, giá bán sầu riêng trong nước giảm sâu, có nơi chỉ còn 30.000 đồng/kg, mức thấp nhất trong vòng 10 năm. Tình trạng sầu riêng chín rụng mà không có thương lái đến mua khiến nông dân buộc phải mang ra bày bán dọc các tuyến quốc lộ đã xuất hiện tại nhiều tỉnh miền Tây.

Trước đó, năm 2024 ghi nhận xuất khẩu sầu riêng đạt kỷ lục 3,3 tỷ USD, đưa loại quả này trở thành mặt hàng trái cây có giá trị xuất khẩu cao nhất của Việt Nam. Trung Quốc là thị trường tiêu thụ chính của mặt hàng "vua trái cây" này.