Làn sóng IPO tỷ USD trở lại, nhiều 'bom tấn' vào 'danh sách chờ'

Làn sóng IPO lớn thứ 3 trở lại

Theo báo cáo mới nhất của Công ty Chứng khoán VNDIRECT, thị trường chứng khoán đã trải qua 2 đợt sóng IPO lớn trong quá khứ. Làn sóng thứ nhất diễn ra trong giai đoạn 2007, khi số lượng doanh nghiệp niêm yết lập đỉnh của 63 doanh nghiệp thực hiện IPO, tổng giá trị 2,55 tỷ USD và được thúc đẩy chủ yếu bởi tiến trình cổ phần hóa, thoái vốn của doanh nghiệp Nhà nước. Mục tiêu chính của giai đoạn này là thoái vốn từ các doanh nghiệp nhà nước nhằm tái cơ cấu kinh tế và cân đối ngân sách quốc gia.

Về mặt thể chế và quản trị doanh nghiệp, VNDIRECT nhận định rằng đây là thời kỳ đầu phát triển của thị trường chứng khoán Việt Nam, các chính sách trên thị trường chứng khoán và tiêu chuẩn quản trị doanh nghiệp còn sơ khai, chưa được chú trọng, chủ yếu tập trung vào việc chuyển đổi hình thức sở hữu từ nhà nước sang công ty cổ phần.

Những thương vụ IPO tiêu biểu giai đoạn này có Ngân hàng thương mại Cổ phần Ngoại thương Vietcombank (VCB), Tổng công ty bảo hiểm Việt Nam (BVH), Đạm Phú Mỹ (DPM), Tổng công ty Tài chính Cổ phần Dầu khí Việt Nam (PVI)…

Làn sóng IPO thứ hai, giai đoạn 2017 – 2018, được coi là thời kỳ hoàng kim của IPO tại Việt Nam khi chứng kiến sự bùng nổ về quy mô và số lượng, được thúc đẩy bởi hoạt động thoái vốn tiếp tục tại các doanh nghiệp nhà nước lớn như Tổng Công ty Điện lực Dầu khí Việt Nam (POW), Tổng Công ty Dầu Việt Nam (OIL), Công ty cổ phần Lọc hóa dầu Bình Sơn (BSR) và sự trỗi dậy mạnh mẽ của các tập đoàn tư nhân hàng đầu, như Vinhomes, VRE, Techcombank, HDBank.

Sau một giai đoạn dài trầm lắng, VNDIRECT cho rằng hoạt động IPO hứa hẹn sẽ trở lại từ năm 2025, bắt đầu một làn sóng IPO mới với danh mục thương vụ tiềm năng rất chất lượng trải rộng trên nhiều lĩnh vực khác nhau từ tiêu dùng (Highland, Golden Gate); Dịch vụ tài chính (TCBS, VPBankS, VPS, F88); Giải trí (DatvietVAC, Galaxy); Công nghệ (Misa; VNLife; MoMo), Bất động sản (Viettel IDC…), Bán lẻ (Điện máy Xanh, Bách hoá Xanh, Sunhouse).

7 động lực chính thúc đẩy hoạt động IPO bùng nổ trở lại ở giai đoạn này, theo VNDIRECT bao gồm một là nền kinh tế vĩ mô ổn định cùng với chính sách tiền tệ nới lỏng trong nước và quốc tế; hai là thị trường Việt Nam được FTSE RUSSELL chấp thuận nâng cấp lên thị trường mới nổi thứ cấp; ba là chính sách hoàn thiện hơn giúp các doanh nghiệp IPO được quản trị tốt hơn trước khi lên sàn.

Bốn là các quy định về room ngoại và tỷ lệ cổ phiếu tự do chuyển đổi đã được tháo gỡ hơn so với trước đây; năm là các quy định về thoái vốn doanh nghiệp nhà nước được củng cố; sáu là thủ tục hành chính IPO được rút ngắn và có chính sách bảo vệ tốt hơn quyền lợi nhà đầu tư hậu IPO; bảy là sự sẵn sàng của hạ tầng kỹ thuật với việc triển khai hệ thống giao dịch mới KRX.

Ngành chứng khoán dẫn đầu cuộc đua IPO trong làn sóng mới

Một điểm đáng chú ý là phần lớn các thương vụ IPO trong nửa cuối năm 2025 và nửa đầu năm 2026 tập trung nhiều vào nhóm chứng khoán, nhóm ngành đang được hưởng nhiều ưu đãi từ sự phát triển của nền kinh tế, nền tảng lãi suất thấp và thông tin nâng hạng thị trường. 3 đợt gọi vốn lớn của TCBS và VPBankS và VPS diễn ra vào cuối năm 2025, dự kiến giúp huy động khoảng 1 tỷ USD cho các doanh nghiệp.

Theo VNDIRECT, bên cạnh những lợi thế về mặt vĩ mô và chính sách, ngành chứng khoán cũng đang rất cần huy động vốn lớn để kịp thời đáp ứng theo nhịp độ phát triển chung của thị trường chứng khoán sắp tới, đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam được nâng hạng lên thị trường mới nổi và lượng tài khoản chứng khoán đã gia tăng mạnh mẽ trong giai đoạn vừa qua (số lượng tài khoản chứng khoán đã đạt trên 11 triệu tài khoản trong năm 2025).

Các đợt huy động vốn lớn sẽ giúp các công ty chứng khoán có thêm nguồn vốn để đầu tư cho hạ tầng công nghệ, gia tăng mức margin lending và hỗ trợ hoạt động vận hành hàng ngày.

“Thực tế, không thể phủ nhận một xu thế các công ty chứng khoán được các ngân hàng mua lại ngày càng nhiều và hình thành nên một nhóm chứng khoán được hỗ trợ bởi hệ sinh thái ngân hàng. Điều này được minh chứng rõ nét khi các ngân hàng hiện nay đang tích cực tìm kiếm và mua lại các công ty chứng khoán và đầu tư vốn cho những công ty này để tạo ra một hệ sinh thái tài chính mang hơi hướng của “tập đoàn tài chính” (ngân hàng, chứng khoán, bảo hiểm)”, báo cáo của VNDIRECT nêu rõ.

Đơn cử như thương vụ SeABank mua lại cổ phần của Công ty chứng khoán ASEAN hay Sacombank đã công bố kế hoạch đầu tư 1.500 tỷ đồng để mua lại công ty chứng khoán với tỷ lệ sở hữu trên 50%, MSB dự kiến mua lại công ty Công ty chứng khoán Stanley Brothers…. Các động thái này hướng tới sự phát triển toàn diện về mảng tín dụng và phi tín dụng.

“Trong xu thế này, giai đoạn 2025-2030, chúng tôi nhận thấy rằng không loại trừ khả năng những công ty chứng khoán trong hệ sinh thái ngân hàng khác như LPBS, ACBS, HDBS…cũng sẽ lên kế hoạch IPO để đáp ứng nhu cầu vốn ngày một cao từ thị trường, tránh phụ thuộc hoàn toàn vào ngân hàng mẹ và đón đầu một làn sóng nâng hạng mới từ MSCI”, các chuyên gia của VNDIRECT cho biết.

Theo VNDIRECT, việc được gia tăng tiềm lực vốn, tận dụng chi phí vốn hợp lý từ ngân hàng mẹ và khả năng khai thác tập khách hàng nằm trong hệ sinh thái ngân hàng đứng sau đang tạo ra áp lực cạnh tranh rất lớn đối với các công ty chứng khoán truyền thống độc lập.

Mảng môi giới đang là phân khúc diễn ra sự cạnh tranh gay gắt nhất. Hoạt động này đang bị biến thành một dịch vụ hàng hóa (commodity) với cuộc chiến phí giao dịch và hoa hồng khốc liệt. Điều này tạo áp lực tới các công ty chứng khoán truyền thống và buộc họ cũng phải có những chiến lược tăng vốn hiệu quả để có tiềm lực tài chính vững mạnh, đủ sức cạnh tranh với nhóm công ty chứng khoán có hệ sinh thái ngân hàng.

Tuy nhiên, khi đặt lên bàn cân, các công ty chứng khoán truyền thống vẫn có những lợi thế riêng của mình. Theo VNDIRECT, những công ty này đã phát triển qua nhiều chu kỳ của thị trường chứng khoán, có sự linh hoạt cao hơn trong chiến lược, không bị phụ thuộc vào chiến lược chung của cả hệ sinh thái, có mạng lưới khách hàng tổ chức uy tín trong và ngoài nước và nền tảng nghiệp vụ chuyên sâu, lành nghề.

Các yếu tố này có thể hỗ trợ các nghiệp vụ ngân hàng đầu tư (investment banking) và quản lý tài sản (asset management) chuyên nghiệp, một nghiệp vụ hứa hẹn mang lại rất nhiều phí trong bối cảnh hoạt động IPO đang diễn ra ngày một mạnh mẽ và tầng lớp trung lưu đang ngày một gia tăng trong xã hội.