Lazada và 'canh bạc' 4 tỷ USD của Alibaba

Tháng 3/2018, Alibaba tuyên bố đầu tư thêm 2 tỷ USD vào Lazada. Khi đó, tổng số cổ phần Alibaba nắm giữ ở Lazada đã lên tới hơn 90%. Như vậy, chỉ trong hơn 2 năm, Alibaba đã đổ tới 4 tỷ USD vào Lazada với tham vọng thống trị thị trường thương mại điện tử Đông Nam Á.

Mất dần thị phần

Đông Nam Á đã từng là bước đi hợp lí khi Alibaba kiểm soát tại Lazada vào thời điểm nó là công ty thương mại điện tử lớn nhất khu vực, với giá 1 tỉ USD vào năm 2016. Sau đó, Alibaba tiếp tục tăng thêm 1 tỉ USD cho Lazada vào năm 2017 và 2 tỉ USD nữa vào năm 2018 .

Nhìn bề ngoài, đó là những bước đi khá đúng đắn. Thị trường thương mại điện tử trong khu vực có 650 triệu dân, đang phát triển nhanh chóng này được cho là có quy mô lên mức 23 tỉ USD năm 2018. Chưa kể, nhiều quốc gia trong khu vực gió mùa này có nền văn hóa và kinh tế gần giống với Trung Quốc.

Ba năm rưỡi sau khi Alibaba rót tiền đầu tư, Lazada mất thị phần ở các thị trường trọng điểm và vị trí số một toàn khu vực đang có nguy cơ lọt vào tay Shopee, một công ty con của Sea Group.

Vào năm ngoái tại Indonesia, thị trường lớn nhất khu vực, Lazada chỉ xếp thứ 4 trong số các công ty thương mại điện tử, sau các ẩn số toàn cầu như Shopee, Tokopedia và Bukalapak.

Trang South China Morning Post còn chỉ rõ Tokopedia và Shopee đều thu hút nhiều khách truy cập hàng tháng hơn Lazada trong quý IV/2018. Hai công ty cũng vượt trội so với Lazada trong việc sử dụng ứng dụng hoạt động hàng tháng.

Cái kết "đắng" của cải tổ

Một người phát ngôn của Lazada thì nói rằng thương mại điện tử đang chỉ mới ở giai đoạn đầu ở Đông Nam Á. Công ty này "tự tin và kiên trì với chiến lược của mình với tư cách là nền tảng thương mại điện tử hàng đầu khu vực trực thuộc tập đoàn Alibaba".

Ban đầu, các sếp Lazada - hầu hết đến từ công ty sáng lập ra họ là Rocket Internet đến từ Đức đều rất hài lòng với thương vụ thâu tóm của Alibaba. Họ ngưỡng mộ gã khổng lồ Trung Quốc.

Tuy nhiên, khi nắm toàn bộ quyền kiểm soát Lazada, Alibaba đã thực hiện một vài hoạt động nhằm cải tổ Lazada, hướng đến xây dựng mô hình giống họ. Đầu tiên, Alibaba cho xây dựng một nền tảng công nghệ mới tại Hàng Châu và chuyển mô hình kinh doanh của Lazada từ tập trung mạnh vào bán sản phẩm của chính họ sang hoạt động giống như một sàn thương mại điện tử.

Họ cũng khuyến khích nhiều người Trung Quốc bán hàng trên Lazada và cố gắng giảm chi tiêu cho việc quảng cáo và giảm giá để thu hút khách hàng. Họ đã gửi những lãnh đạo ưu tú từ trụ sở chính Hàng Châu để điều hành hoạt động các chi nhánh Lazada ở Đông Nam Á.

Một vài lãnh đạo Lazada cảm thấy bị quá tải mặc dù họ đồng ý với những thay đổi. "Họ di chuyển rất nhanh, rất kịch liệt và kết quả là họ gây ra một rạn nứt đáng kể với nhóm hoạt động ở các địa phương".

Các lãnh đạo Alibaba nói rằng sếp Lazada ở các thị trường cần tập trung vào chiến lược dài hạn thay vì ngắn hạn. Lazada thì nói rằng tốc độ tăng trưởng đơn hàng lớn là một tín hiệu doanh nghiệp của họ đang cải thiện.

Tại Thái Lan, một trong những thị trường mạnh nhất của Lazada, người mua đã nhận ra một vài sản phẩm đáng ngờ của các nhà buôn Trung Quốc có giá rẻ nhưng chất lượng vô cùng tồi tệ. 

Vì sao chưa thể thành công ở Việt Nam?

Đến cuối năm 2018, gần như tất cả các lãnh đạo cũ của Lazada trước thời bị Alibaba thâu tóm bị thay thế bởi người của Alibaba.

Một trong số đó là Max Zhang – người đã được gửi đến điều hành hoạt động Lazada Việt Nam vào năm ngoái. Ông này từng là thư ký cho CEO Alibaba Daniel Zhang.

Một nguồn tin giấu tên tiết lộ, Zhang – chưa bao giờ sống ở nước ngoài, kể cả Việt Nam và ông thường cảm thấy thoải mái hơn khi trò chuyện bằng tiếng Trung với những lãnh đạo địa phương thay vì tiếng Anh. Người này còn nhận xét Zhang là một nhà quản lý còn khá non nớt và chưa hề có kinh nghiệm lãnh đạo một công ty.

Ngay khi tiếp nhận cương vị mới, ông yêu cầu chi nhánh Lazada Việt Nam ngừng cung cấp những voucher giảm giá và những chi tiêu khác nhằm đẩy doanh thu. Ông này thường xuyên chỉ trích đội ngũ nhân viên, và thậm chí đưa ra những lời lẽ khó nghe như "các anh chị đang tiêu tiền một cách ngu dốt", một nhân viên cũ tại Lazada Việt Nam chia sẻ với tờ WSJ.

Zhang đã cho ngừng hầu hết các chính sách miễn phí vận chuyển – một bước đi khiến doanh thu lao dốc và để khách hàng lũ lượt chuyển sang nền tảng khác như Shopee. Quyết định này cũng khiến những nhà buôn ở Việt Nam thất vọng – và chuyển sang các nền tảng cạnh tranh.

Zhang đã cố gắng bán cho khách hàng những sản phẩm giá tốt thông qua việc mua đầu vào số lượng lớn như trường hợp giấy vệ sinh ở Trung Quốc. Tuy nhiên, thị trường mua sắm trực tuyến ở Việt Nam còn quá nhỏ và đáng tiếc không có đủ lượng người mua để ông ấy có được mức giá như mong đợi.

Khi Zhang hay các lãnh đạo được gửi từ Hàng Châu sang được đặt câu hỏi về chiến lược, họ luôn lục lại kinh nghiệm với Tmall và Taobao – một nền tảng trực tuyến của Alibaba.

"Câu trả lời chúng tôi nhận được cho bất kỳ câu hỏi nào đều bắt đầu bằng: Tại Tmall hay Taobao, chúng tôi làm thế này… hay Tại Trung Quốc, điều này sẽ là...", trích một phần bức thư được nhiều lãnh đạo Lazada chi nhánh Việt Nam gửi cho Lucy Peng - người được Alibaba bổ nhiệm điều hành hoạt động Lazada toàn Đông Nam Á. "Thật không may, chúng tôi không phải là Tmall hay Taobao, chúng tôi cũng chẳng ở Trung Quốc".

Peng đã liên lạc với quản lý Lazada ở các địa phương do Alibaba gửi tới, yêu cầu họ tôn trọng nhân viên và văn hóa ở từng địa phương. Một người phát ngôn của Alibaba thì nói rằng: "Kết hợp 2 công ty khác biệt cần có thời gian và chúng tôi đang theo dõi sát sao vấn đề này".

Nỗ lực của Zhang khi yêu cầu cắt giảm những ưu đãi cho người dùng là để giúp Lazada Việt Nam có tình hình tài chính tốt hơn. Tuy nhiên kết quả ngược lại, doanh thu và lượng người truy cập đều giảm và họ đã để tuột mất vị trí số 1 vào tay Shopee.

Tháng 6/2019, Zhang đã quay lại Trung Quốc và CEO Lazada Thái Lan sẽ đảm nhận cả thị trường Việt Nam.

2 tháng sau, CEO Alibaba là Daniel Zhang đã có chyến thăm TP Hồ Chí Minh. Trong một thông điệp đăng tải trên fanpage tuyển dụng của Lazada có đoạn: "Không phải là Taobao, không phải là Tmall. Chúng ta cần Lazada của chính mình tại Việt Nam, tại Thái Lan, tại thị trường Đông Nam Á. Chúng ta phải địa phương hóa doanh nghiệp của mình".