Một tuần 'nghẹt thở' vì thuế đối ứng: Bước đi chủ động và những kỳ vọng

Một tuần căng thẳng với mức thuế 46%

Ngày 2/4/2025 (giờ Mỹ) và 3/4/2025 (giờ Việt Nam), Tổng thống Donald Trump công bố việc Mỹ áp thuế 46% đối với một số ngành hàng từ Việt Nam, bao gồm dệt may, đồ gỗ, linh kiện điện tử và thực phẩm chế biến. Lý do được phía Mỹ đưa ra là “mất cân đối thương mại kéo dài” và nghi ngờ việc “chuyển tải thương mại” từ Trung Quốc qua Việt Nam nhằm né thuế.

Tuyên bố này khiến không ít doanh nghiệp Việt Nam hoang mang. Các chuyên gia cảnh báo, nếu mức thuế này được thực thi, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam có thể thiệt hại từ 2 – 4 tỷ USD chỉ trong quý II.

Trước diễn biến bất ngờ, ngay sáng 3/4/2025, Chính phủ Việt Nam lập tức họp khẩn, chỉ đạo các bộ, ngành liên quan triển khai biện pháp phản ứng. Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính giao Bộ Công Thương chủ trì đánh giá tác động, xây dựng kịch bản ứng phó ngắn hạn và dài hạn. Bộ Ngoại giao phối hợp với các cơ quan tại Mỹ để làm rõ quan điểm của Việt Nam và thúc đẩy đối thoại cấp cao.

Tiếp đó, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã thành lập một đội phản ứng nhanh nhằm xây dựng các biện pháp ứng phó với mức thuế 46% mà Mỹ đề xuất áp dụng lên hàng hóa Việt Nam. ​

Đặc biệt, tối ngày 4/4/2025, Tổng Bí thư Tô Lâm đã có cuộc điện đàm trực tiếp với Tổng thống Mỹ Donald Trump để thảo luận về quan hệ Việt Nam – Mỹ, đặc biệt là vấn đề thuế quan mới được áp dụng.

Trong cuộc trao đổi, Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định Việt Nam sẵn sàng đàm phán với Mỹ để đưa mức thuế nhập khẩu về 0% đối với hàng hóa từ Mỹ, đồng thời đề nghị Mỹ áp dụng mức thuế tương tự đối với hàng hóa từ Việt Nam. Tổng bí thư cũng nhấn mạnh việc Việt Nam sẽ tiếp tục nhập khẩu nhiều hàng hóa từ Mỹ mà Việt Nam có nhu cầu và tạo điều kiện thuận lợi cho các công ty Mỹ đầu tư vào Việt Nam.

Tổng thống Donald Trump đánh giá cao thiện chí của Việt Nam và chia sẻ trên mạng xã hội Truth Social rằng ông vừa có một cuộc điện đàm hiệu quả với Tổng Bí thư Tô Lâm. Ông bày tỏ mong muốn sớm gặp lại Tổng Bí thư Tô Lâm và xem xét lời mời thăm Việt Nam trong tương lai gần.

Ngay sau đó, Việt Nam đã cử Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc và đoàn công tác tới Mỹ để tiếp tục cụ thể hóa các nội dung đã thảo luận, nhằm đạt được thỏa thuận về thuế quan giữa hai nước. Chuyến bay đáp xuống Mỹ ngày 6/4/2025.

Cùng ngày, Chính phủ Việt Nam đã ban hành Nghị định 73/2025/NĐ-CP, điều chỉnh giảm thuế nhập khẩu MFN cho nhiều mặt hàng từ Mỹ như táo, hạnh nhân, thịt bò đông lạnh và các thiết bị y tế. Đây được coi là động thái thiện chí rõ ràng nhằm “hạ nhiệt” căng thẳng và tạo điều kiện cho đàm phán đi đúng hướng.

Ngày 7/4/2025, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã gửi thông điệp đề nghị tạm hoãn áp dụng mức thuế mới ít nhất 45 ngày để hai bên có thêm thời gian đối thoại. Trong nước, Bộ Tài chính, Bộ KH&ĐT và các hiệp hội ngành hàng được yêu cầu rà soát lại chuỗi cung ứng và nguồn gốc xuất xứ hàng hóa.

Ngoài ra, Việt Nam cũng thông báo sẽ xem xét việc mua thêm hàng hóa công nghệ cao, máy bay dân dụng và thiết bị quốc phòng từ Mỹ, đồng thời mời gọi thêm đầu tư trực tiếp từ các tập đoàn công nghệ Mỹ để làm sâu sắc quan hệ kinh tế hai chiều.

Ngày 9/4/2025, Phó thủ tướng Hồ Đức Phớc có cuộc làm việc trực tiếp với Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent tại Washington. Tại đây, Phó Thủ tướng đã nhấn mạnh nỗ lực của Việt Nam trong việc cân bằng cán cân thương mại, đồng thời cam kết tiếp tục hợp tác để tránh các hành vi gian lận thương mại từ bên thứ ba.

Ngoài ra, ông Phớc cũng gặp gỡ đại diện các tập đoàn lớn như Boeing, Apple, Amazon và SpaceX của Mỹ nhằm khẳng định vai trò của Việt Nam trong chuỗi cung ứng toàn cầu và thuyết phục giới đầu tư Mỹ ủng hộ quan hệ song phương ổn định.

Trước nguy cơ bị áp thuế cao, các hiệp hội ngành hàng như VITAS (dệt may), VASEP (thủy sản), LEFASO (da giày) và VIFORES (gỗ) đều đã chủ động gửi kiến nghị tới Đại sứ quán Mỹ tại Hà Nội, đồng thời cung cấp thông tin minh chứng về nguồn gốc xuất xứ hàng hóa Việt Nam.

Ngày 9/4/2025 (giờ Mỹ) và 10/4/2025 (giờ Việt Nam), Tổng thống Trump chính thức công bố tạm hoãn áp thuế mới trong 90 ngày cho Việt Nam và hơn 75 quốc gia đang có thiện chí đàm phán với Mỹ.

Thông tin này được cộng đồng đón nhận như một “khoảng thở”, đồng thời là cơ hội để Việt Nam tiếp tục vận động, củng cố cơ sở dữ liệu và chuẩn bị cho giai đoạn đàm phán tiếp theo.

Đáng chú ý, cùng thời điểm, Mỹ nhất trí khởi động đàm phán về một thỏa thuận thương mại đối ứng với Việt Nam, trong đó sẽ bao gồm các thỏa thuận về thuế và đề nghị các cấp kỹ thuật của 2 bên tiến hành trao đổi ngay.

Ngoại giao kinh tế giữa sóng gió thuế quan

Trong tuần lễ căng thẳng, cả hệ thống chính trị Việt Nam đã vận hành hết công suất. Đỉnh điểm là cuộc điện đàm giữa Tổng Bí thư Tô Lâm và Tổng thống Mỹ Donald Trump – một động thái ngoại giao cấp cao mở đường cho những bước đi tiếp theo đầy hy vọng.

Trong 1 tuần lễ căng thăng vì thuế quan vừa qua, Việt Nam đã kích hoạt nhiều kênh đối thoại – từ cấp chính phủ, các bộ ngành, đến cộng đồng doanh nghiệp và hiệp hội ngành hàng. Cả hệ thống được triển khai như một mạng lưới nhịp nhàng, vừa bảo vệ lợi ích kinh tế, vừa duy trì mối quan hệ đối tác chiến lược toàn diện với các bên.

Sự linh hoạt của ngoại giao Việt Nam đã nhận sự ủng hộ từ khu vực và quốc tế. Tại cuộc điện đàm với Thủ tướng Phạm Minh Chính ngày 6/4, Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim cho biết Malaysia và nhiều nước trong khu vực hoan nghênh và đánh giá cao Tổng Bí thư Tô Lâm có cuộc điện đàm với Tổng thống Mỹ Donald Trump, đồng thời bày tỏ nhất trí và ủng hộ cách tiếp cận của Việt Nam trong vấn đề này. Đây không chỉ là thành công về mặt song phương, mà còn là điểm cộng trong vị thế đa phương của Việt Nam.

Trong một thế giới ngày càng bất định, ngoại giao kinh tế linh hoạt và chủ động là phương cách giúp Việt Nam luôn sẵn sàng ứng phó trước các biến động để giữ được sự ổn định phát triển và bảo vệ được lợi ích cốt lõi. Những bước đi chủ động vừa qua không chỉ mang lại sự yên tâm hơn cho các DN, nhà đầu tư mà còn mở ra những kỳ vọng mới trong quan hệ kinh tế Việt - Mỹ.