Nghệ An: Mở đường thoát nghèo bằng nâng cao dân trí

Đầu tư cho tri thức – đầu tư cho cơ hội thoát nghèo

Các xã miền núi huyện Tương Dương (trước khi sát nhập xã từ ngày 1/7/2025 – PV) cho đến nay các lớp học xóa mù chữ và kỹ năng cơ bản cho người lớn vẫn đang được duy trì và diễn ra thường xuyên. Học viên là những phụ nữ, đàn ông tuổi từ 30 - 60 tuổi người đồng bào các dân tộc như Thái, Khơ Mú và Mông sinh sống.

Ông Nguyễn Minh Hòa, Hiệu trưởng Trường Tiểu học Tri Lễ 1, xã Tri Lễ, tỉnh Nghệ An chia sẻ: “Chúng tôi ưu tiên các học viên là người già, phụ nữ và những hộ nghèo. Học xong, họ không chỉ biết đọc, biết viết mà còn nắm được cách quản lý vốn, kỹ thuật canh tác, chăm sóc vật nuôi. Tri thức là bệ phóng để thoát nghèo...”

Thực tế cho thấy, giai đoạn 2020–2024, Nghệ An đã tổ chức hơn 1.200 lớp xóa mù chữ, nâng cao kỹ năng cơ bản, với trên 18.500 người dân vùng cao tham gia, đạt tỷ lệ duy trì lớp trên 95%. Đặc biệt, trong số này, 60% là phụ nữ dân tộc thiểu số, nhóm vốn gặp nhiều rào cản tiếp cận tri thức.

Anh Lô Văn Cường, 32 tuổi, người dân tộc Thái ở bản Nậm Mộ, chia sẻ: “Trước đây, chúng tôi chỉ biết làm nương, trồng sắn, thu nhập bấp bênh. Từ khi học lớp xóa mù và kỹ năng quản lý vốn, tôi biết ghi chép, tính toán chi phí, và đăng ký vay vốn phát triển chăn nuôi. Năm nay gia đình tôi thoát nghèo.”

Nhận thức rõ tầm quan trọng của công tác xóa mù chữ, những năm qua, Nghệ An có những chính sách cụ thể và thiết thực để thúc đẩy phong trào. Điển hình là việc HĐND tỉnh ban hành Nghị quyết số 10/2023/NQ-HĐND, quy định một số nội dung và mức chi thực hiện công tác xóa mù chữ và phổ cập giáo dục theo đề án "Xây dựng xã hội học tập giai đoạn 2021 - 2030".

Theo đó, tỉnh hỗ trợ người dân tham gia học xóa mù chữ với mức chi tối đa lên đến 1,8 triệu đồng/người/chương trình. Ngoài ra, địa phương còn triển khai nhiều chính sách hỗ trợ khác như: hỗ trợ thắp sáng ban đêm, mua sổ sách theo dõi quá trình học tập, hỗ trợ giáo viên mua văn phòng phẩm, và đặc biệt là công tác tuyên truyền, vận động người mù chữ, tái mù chữ đến lớp.

Thông tin về chương trình, một cán bộ Sở Nội vụ Nghệ An cho biết, nhận thức rõ tầm quan trọng của công tác xóa mù chữ, những năm qua HĐND tỉnh Nghệ An cũng quy định mức hỗ trợ cụ thể cho những người trực tiếp làm công tác xóa mù chữ, tạo động lực để họ gắn bó lâu dài với công việc ý nghĩa này. Những nỗ lực không ngừng đó mang lại những kết quả đáng ghi nhận. Nghệ An được công nhận đạt chuẩn xóa mù chữ mức độ 2 và đạt chuẩn phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ em 5 tuổi; đồng thời đạt chuẩn phổ cập giáo dục tiểu học mức độ 3 và phổ cập giáo dục trung học cơ sở mức độ 1.

Song song với xóa mù chữ, các lớp kỹ năng cơ bản còn được kết nối với đào tạo nghề. Theo thống kê, giai đoạn 2021–2024, Nghệ An đã đào tạo hơn 7.500 lao động nông thôn vùng cao trong các nghề cơ khí, điện, chăn nuôi, trồng trọt, với tỷ lệ có việc làm ngay sau đào tạo đạt hơn 88%.

Tri thức đi cùng hỗ trợ – nâng thu nhập và sinh kế bền vững

Không chỉ dừng ở học chữ, việc nâng dân trí còn gắn chặt với hỗ trợ sản xuất và sinh kế. Tại bản Hợp Thành, xã Tam Hợp (nay thuộc xã Tam Thái), 12 hộ dân được hỗ trợ vốn phát triển trồng lúa chất lượng cao kết hợp tập huấn kỹ thuật canh tác.

Ông Nguyễn Duy Hưng - Chủ tịch UBND xã Tam Hợp cho biết: “Chúng tôi không chỉ cho vốn mà còn hướng dẫn kỹ thuật, cách sử dụng phân bón, phòng trừ sâu bệnh và bảo quản sản phẩm. Nhờ đó, thu nhập của các hộ tăng trung bình 35–40%, góp phần giảm tỷ lệ hộ nghèo xã từ 11% xuống còn 5,2%.”

Tại xã Yên Tĩnh, huyện Kỳ Sơn, các lớp tập huấn kỹ thuật nuôi gà thả vườn và ong mật kết hợp hướng dẫn quản lý vốn đã giúp 25 hộ dân thoát nghèo chỉ sau một vụ nuôi, tạo ra chuỗi sinh kế bền vững. Chị Hồ Thị Niêm, học viên lớp tập huấn, kể: “Học kỹ thuật, biết cách chăm sóc đàn gà, bán sản phẩm hợp lý, gia đình tôi có thu nhập ổn định 10–12 triệu đồng/tháng. Tri thức giúp chúng tôi không chỉ biết làm mà còn biết quản lý, tính toán lợi nhuận.”

Các chương trình nâng dân trí còn hướng tới nhóm yếu thế như phụ nữ, người già và hộ cận nghèo. Theo báo cáo của Sở LĐ-TB&XH Nghệ An, gần 65% người tham gia các lớp kỹ năng và đào tạo nghề vùng cao là phụ nữ, cho thấy sự chuyển biến mạnh mẽ về vai trò của người phụ nữ trong sinh kế và quản lý kinh tế gia đình.

Các trung tâm giáo dục thường xuyên, trung tâm dạy nghề liên huyện cũng được cải tạo, trang bị phòng thực hành đạt chuẩn, hợp tác với doanh nghiệp địa phương để kết nối việc làm. Điều này đảm bảo rằng tri thức và kỹ năng được học không nằm trên giấy mà ngay lập tức tạo ra thu nhập và sinh kế ổn định.

Bên cạnh đó, công tác tuyên truyền về chính sách xóa đói giảm nghèo, hỗ trợ sản xuất, đào tạo nghề cũng được chú trọng. Người dân vùng cao không chỉ nắm được các chương trình hỗ trợ vốn, kỹ thuật, mà còn hiểu cách sử dụng hiệu quả nguồn lực, từ đó nâng cao tính chủ động, tự tin trong sản xuất và kinh doanh.

Hiệu quả thực tế được thể hiện rõ: tỷ lệ hộ nghèo vùng miền Tây Nghệ An giảm từ 18,3% (2020) xuống còn 9,1% (2024), phần lớn nhờ sự kết hợp nâng dân trí, đào tạo nghề và hỗ trợ sản xuất. Những lớp học nhỏ, những buổi tập huấn, và các mô hình vay vốn – sản xuất kết hợp – đã tạo ra chuỗi sinh kế liên kết, bền vững, lan tỏa đến cộng đồng.

Cuối cùng, khi quan sát bản làng miền Tây Nghệ An, từ lớp học đến vườn rau, từ chuồng gà đến xưởng nghề nhỏ, có thể thấy rằng tri thức chính là bệ phóng giúp người dân thoát nghèo, nâng cao năng lực quản lý, gắn kết cộng đồng và mở ra cơ hội phát triển bền vững. Từ những nỗ lực nâng dân trí này, đồng bào miền Tây không chỉ biết làm mà còn biết cách làm đúng, làm hiệu quả và tự chủ, tạo nên sự chuyển mình mạnh mẽ và bền vững cho vùng đất vốn nhiều khó khăn.