SSI: Vai trò của các ngân hàng trên thị trường trái phiếu doanh nghiệp sẽ tiếp tục thu hẹp

"Thị trường trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) 2022 vẫn có khả năng tăng trưởng tốt do cung cầu duy trì ở mức cao", Công ty Chứng khoán SSI nhận định trong báo cáo thị trường TPDN công bố mới đây.

Cụ thể, SSI dự đoán mặt bằng lãi suất tiền gửi năm 2022 có thể tăng nhẹ 0,2-0,25 điểm phần trăm nên chênh lệch lãi suất kênh TPDN so với kênh tiền gửi vẫn duy trì ở mức hấp dẫn, do đó nhu cầu đầu tư TPDN vẫn cao.

Mặt khác, số TPDN đáo hạn năm 2022 ước tính khoảng 266 nghìn tỷ đồng, tăng 39% so với năm 2020 và chiếm khoảng 19% lượng TPDN lưu hành. Nhu cầu phát hành để đảm bảo vòng quay vốn của các doanh nghiệp khá cao. Cùng với đó, hoạt động sản xuất kinh doanh được kỳ vọng sẽ sôi động hơn 2021 khi nền kinh tế đang mở cửa trở lại sau đại dịch. Bởi vậy, nguồn cung TPDN dự kiến vẫn rất dồi dào.

SSI cho rằng trong năm 2022, vai trò của các ngân hàng trên thị trường TPDN sẽ tiếp tục thu hẹp.

Lý do là Thông tư 16/2021/TT-NHNN quy định việc tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài (gọi tắt là "TCTD") mua, bán TPDN đã chính thức có hiệu lực từ 15/1/2022. Trong đó một số quy định siết chặt hơn như TCTD chỉ được mua trái phiếu của tổ chức phát hành không có phát sinh nợ xấu trong 12 tháng gần nhất (tại tất cả các TCTD); không được mua lại TPDN chưa niêm yết đã bán và/hoặc trái phiếu phát hành cùng lô/đợt với trái phiếu đã bán trong vòng 12 tháng; không được bán TPDN cho các công ty con.

Theo định hướng, các ngân hàng thương mại sẽ tập trung vào kênh tín dụng ngắn hạn và TPDN sẽ là kênh huy động vốn vay trung và dài hạn của doanh nghiệp. Việc các ngân hàng thương  mại cấp tín dụng cho doanh nghiệp thông qua đầu tư TPDN cũng sẽ hạn chế hơn.

Trước đó, trong năm 2021, xét riêng các TPDN phi ngân hàng, dù số dư trái phiếu mà các ngân hàng thương mại nắm giữ vẫn tăng lên nhưng tốc độ tăng thấp hơn nhiều quy mô thị trường trái phiếu nên tỷ trọng TPDN nắm giữ bởi các ngân hàng thương mại liên tục giảm từ 71% (năm 2018) xuống 25% (năm 2021).

"Sự thu hẹp vai trò của các ngân hàng ở cả khía cạnh tổ chức phát hành và nhà đầu tư trên thị trường TPDN cho thấy sự tăng trưởng thực chất của thị trường này với định hướng dần trở thành kênh dẫn vốn trung và dài hạn thay thế cho kênh tín dụng", chuyên gia của SSI cho hay.

SSI dự báo trong năm 2022, do mặt bằng lãi suất tiền gửi nhích tăng nên lợi suất TPDN cũng sẽ tăng theo khi mà hơn 70% TPDN phát hành có lãi suất thả nổi. Bên cạnh đó, xu hướng  tăng lãi suất điều hành của các ngân hàng trung ương lớn và áp lực lạm phát trên thế giới có thể tác động đến tâm lý nhà đầu tư, làm tăng kỳ vọng lãi suất với các đợt phát hành trái phiếu mới.

Sắp tới, thị trường TPDN sẽ được điều chỉnh bởi hàng loạt sự thay đổi trong quy định pháp lý.

Cụ thể, dự thảo sửa đổi Nghị định 153/2020/NĐ-CP đối với phát hành trái phiếu riêng lẻ, ngoài việc quy định chi tiết hơn về trách nhiệm công bố thông tin, hoạt động lưu ký tập trung, điều kiện đăng ký/ thay đổi/ hủy bỏ giao dịch trên sở giao dịch chứng khoán… để phát triển thị trường thứ cấp; dự thảo còn đưa ra một số điểm sửa đổi bổ sung quan trọng, có thể tác động mạnh đến thị trường TPDN.

Các yêu cầu được bổ sung bao gồm: doanh nghiệp không được phát hành trái phiếu để góp vốn dưới mọi hình thức, mua cổ phần, mua trái phiếu của doanh nghiệp khác, hoặc cho doanh nghiệp khác vay vốn; trường hợp phát hiện doanh nghiệp phát hành sử dụng tiền thu từ phát hành trái phiếu không đúng mục đích tại phương án phát hành trái phiếu hoặc cam kết với nhà đầu tư thì nhà đầu tư yêu cầu doanh nghiệp phát hành trái phiếu mua lại trái phiếu trước hạn.

Cùng với đó, yêu cầu có xếp hạng tín nhiệm đối với doanh nghiệp phát hành trái phiếu và trái phiếu phát hành trong trường hợp phát hành trái phiếu cho nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp là cá nhân, phát hành trái phiếu không có tài sản bảo đảm, không có bảo lãnh thanh toán, doanh nghiệp phát hành có kết quả kinh doanh của năm liên trước năm phát hành lỗ hoặc có lỗ lũy kế tính đến năm phát hành.

"Chúng tôi nhận thấy các TPDN có mục đích sử dụng là góp vốn hay không có TSĐB/ bảo lãnh thanh toán không phải là ít. Các quy định trên nếu có hiệu lực sẽ giảm bớt đáng kể cơ hội huy động vốn trái phiếu của các doanh nghiệp. Ngoài ra việc siết cứng quy định về mục đích phát hành với dòng vốn trái phiếu (thường dài 3-5 năm) cũng có thể khiến doanh nghiệp phải cân nhắc lại về kênh gọi vốn này", chuyên gia của SSI nêu góc nhìn.

Thống kê cho thấy lượng TPDN phát hành trong năm 2021 được đảm bảo bằng cổ phiếu và không có tài sản đảm bảo chiếm hơn một nửa tổng lượng phát hành.