Tham vọng dẫn đầu thế giới, Nga xây loạt nhà máy điện hạt nhân

Moscow đang nỗ lực tăng cường tầm ảnh hưởng toàn cầu của mình bằng cách mở rộng đội tàu hạt nhân, với các nhà máy đang được xây dựng tại các quốc gia bao gồm Bangladesh, Trung Quốc, Ai Cập, Ấn Độ, Iran và Thổ Nhĩ Kỳ.

Nga đã tăng cường vai trò của mình như một nhà cung cấp năng lượng hạt nhân lớn ngay cả khi ngành dầu khí phải đối mặt với các lệnh trừng phạt nặng nề sau khi đưa quân tới Ukraine.

Ông Boris Titov, đại diện đặc biệt của Điện Kremlin về hợp tác quốc tế trong lĩnh vực phát triển bền vững, cho biết đất nước này muốn củng cố vị thế là "một trong những quốc gia xây dựng nhà máy điện hạt nhân mới lớn nhất thế giới".

Ông cho biết Nga dự kiến ​​nhu cầu mạnh mẽ về điện hạt nhân từ các nước đang phát triển mong muốn có nguồn năng lượng sạch hơn, cũng như từ các công ty công nghệ khai thác AI trong các trung tâm dữ liệu.

Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế dự báo rằng công suất phát điện hạt nhân thế giới sẽ tăng 155% lên 950 gigawatt vào năm 2050.

“Chúng tôi đang xây dựng hơn 10 đơn vị khác nhau trên toàn thế giới. Chúng tôi cần rất nhiều năng lượng. Chúng tôi sẽ không thể cung cấp năng lượng này nếu không sử dụng hạt nhân. Chúng tôi biết rằng nó an toàn nó không thải ra khí nhà kính, vì vậy nó rất sạch", ông Boris cho hay.

Theo một bài báo được công bố năm ngoái trên tạp chí Nature Energy của Viện Quan hệ Quốc tế Na Uy, danh mục đầu tư hạt nhân ở nước ngoài ngày càng tăng của Nga, bao gồm xây dựng lò phản ứng, cung cấp nhiên liệu và các dịch vụ khác, trải dài trên 54 quốc gia.

Có thể kể ra một số cái tên tiêu biểu như nhà máy Paks 2 của Hungary cũng như các đơn vị ở Bangladesh và Thổ Nhĩ Kỳ.

Nga cũng dự kiến ​​sẽ xây dựng một nhà máy với các lò phản ứng mô-đun nhỏ ở Uzbekistan, trong khi đã ký một thỏa thuận với chính quyền quân sự cầm quyền của Burkina Faso vào năm 2023.

FT đưa tin năm nay rằng Nga đã tham gia vào hơn một phần ba số lò phản ứng mới đang được xây dựng trên toàn thế giới.

Các chính phủ phương Tây đã cố gắng ngăn chặn sự trỗi dậy của Nga về mặt hạt nhân bằng cách ban hành lệnh cấm nhập khẩu uranium làm giàu của Nga vào tháng 5 năm nay. 

Ngoại trừ Hungary, hầu hết các nước Đông Âu đều đã ký hợp đồng mua nhiên liệu được phát triển để phù hợp với các lò phản ứng thời Liên Xô của công ty Westinghouse của Mỹ kể từ khi chiến sự Ukraine bùng nổ.

Là một phần trong nỗ lực rộng lớn hơn nhằm đạt được mục tiêu không còn phải nhập khẩu nhiên liệu từ Nga vào năm 2027, ông Dan Jørgensen, ủy viên năng lượng mới của Liên minh châu Âu (EU), cho biết ông muốn xem xét "toàn bộ chuỗi cung ứng hạt nhân".

Nhưng thủ tướng Hungary Viktor Orbán và thủ tướng Slovakia Robert Fico đã tuyên bố họ sẽ ngăn chặn mọi hành động hạn chế ngành năng lượng hạt nhân dân sự của Nga.

Một quan chức cấp cao của EU cho biết nỗi lo ngại rằng Nga có thể gây ra tình trạng thiếu hụt nhiên liệu hạt nhân nghiêm trọng cho khối này, giống như tình trạng thiếu khí đốt vào năm 2022, là thái quá.

“Rosatom có ​​lợi ích chính đáng khi trở nên đáng tin cậy”, họ nói thêm.

Một vấn đề cấp bách hơn là lệnh trừng phạt gần đây của Mỹ đối với Gazprombank, một kênh chính để thanh toán năng lượng cho Nga. Các biện pháp này miễn trừ năng lượng hạt nhân dân sự ngoại trừ nhà máy Paks 2 của Hungary. Bộ trưởng ngoại giao Hungary Péter Szijjártó đã gọi việc chỉ định nhà máy mới là "một quyết định hoàn toàn mang tính chính trị".

Nhiều nước đang phát triển đang hướng đến năng lượng hạt nhân để đáp ứng nhu cầu năng lượng sạch, mở ra nhiều thị trường tiềm năng hơn cho Nga.

Ông Nik Nazmi Nik Ahmad, Bộ trưởng Bộ tài nguyên thiên nhiên và phát triển môi trường Malaysia, nói với tờ Financial Times rằng đất nước này đang "nghiên cứu việc đưa điện hạt nhân vào sử dụng".

Ông cho biết tất cả "các bên liên quan chính" đều "thảo luận với chính phủ Malaysia" về các dự án tiềm năng, mà không đề cập đến quốc gia cụ thể nào.

Phát biểu tại hội nghị thượng đỉnh về khí hậu COP29 của Liên hợp quốc ở Azerbaijan vào tháng 11, Jake Levine, giám đốc cấp cao về khí hậu và năng lượng tại Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ, cho biết Washington lo ngại về các quốc gia chuyển sang sử dụng năng lượng hạt nhân từ Trung Quốc hoặc Nga.

Ông nói thêm rằng khả năng cạnh tranh toàn cầu trong ngành là một "vấn đề lớn".