Thất thu thuế từ 'gã khổng lồ' Facebook, Google

Bỏ túi gần 9.000 tỷ đồng mỗi năm

Khá dễ dàng để người Việt có thể đăng quảng cáo trên Facebook. “Bạn cho Facebook biết mức tiền bạn muốn chi cho quảng cáo. Khi đó, chúng tôi sẽ cố gắng đem lại cho bạn nhiều kết quả nhất có thể với số tiền đó. Nếu muốn chi tiêu $5 ($ tức USD) một tuần, bạn có thể. Nếu muốn chi tiêu $50.000 một tuần, bạn cũng có thể thực hiện điều đó”, nội dung mời chào này hiển thị ngay trên trang. Ở mục quảng bá các câu chuyện thành công nhờ quảng cáo trên Facebook, trang này liệt kê hàng loạt công ty tại Việt Nam như Tugo, JupViec.Việt Nam, Juno, thẩm mỹ viện Ngọc Dung...

Theo số liệu từ Công ty nghiên cứu thị trường ANTS, năm 2018, mức độ chi tiêu cho quảng cáo trực tuyến tại Việt Nam ước đạt 550 triệu USD/năm. Trong đó, quảng cáo chi cho Facebook chiếm đến 235 triệu USD, Google chiếm 152,1 triệu USD. Tính chung cả Google và Facebook đã chiếm đến 66,7% thị phần quảng cáo Việt Nam trong năm 2018 với doanh thu hơn 387 triệu USD, tương đương gần 9.000 tỷ đồng. So với trước đó, con số này tăng vọt.

Năm 2013, ước tính doanh thu của Facebook chỉ đạt hơn 30 triệu USD, chiếm 23%. Công ty ANTS dự báo năm 2019, doanh thu quảng cáo trực tuyến Việt Nam ước khoảng 648 triệu USD, trong đó Facebook chiếm 275 triệu USD và Google 174,9 triệu USD. Hàng ngàn đơn vị trong nước chiếm chỉ khoảng 28%, đạt 180,9 triệu USD.

Doanh thu cao nhưng số thuế thu được từ 2 gã khổng lồ này khá “nhỏ giọt”. Ông Trần Ngọc Tâm, Cục trưởng Cục Thuế TP. HCM cho biết trong chuyên đề thu thuế đối với thương mại điện tử, cơ quan thuế không thu trực tiếp từ Facebook, Google mà thu từ người mua dịch vụ gồm 2 nguồn. Thứ nhất là người trong nước mua quảng cáo phải nộp thuế nhà thầu và nguồn thu thứ hai là các đơn vị nước ngoài trả thu nhập cho người trong nước.

Đối với trường hợp người Việt nhận tiền thì dễ thu, còn trường hợp thứ nhất thì khó. Theo khai thác dữ liệu bán hàng qua mạng của Cục Thuế TP. HCM từ 5 ngân hàng có trụ sở trên địa bàn, phát hiện có 18.903 tổ chức, cá nhân có thu nhập từ Google, Facebook, YouTube giai đoạn năm 2014 đến hết tháng 11/2017 với số tiền nhận là 1.092 tỷ đồng và 17,8 triệu USD. Tổng số giao dịch của tổ chức, cá nhân với Google, Facebook là 423.787 giao dịch với tổng số tiền thanh toán là 672,8 tỷ đồng.

Số thuế thu được liên quan đến Facebook, Google khá khiêm tốn. 9 cá nhân có thu nhập phát sinh do cung cấp dịch vụ cho các trang mạng xã hội nước ngoài tự giác kê khai bổ sung với số thuế 1,4 tỷ đồng. Cơ quan thuế kiểm tra 38 tổ chức, cá nhân có thu nhập phát sinh do cung cấp dịch vụ cho các trang mạng xã hội nước ngoài với số thuế truy thu là 5,9 tỷ đồng; số thuế chậm nộp, tiền phạt chậm nộp tờ khai là 2,2 tỷ đồng.

“Soi” dòng tiền ra vào thẻ

Hoài nghi về doanh số của Facebook và Google tại Việt Nam năm 2018 hơn 387 triệu USD, luật sư Trần Xoa - Giám đốc Công ty luật Minh Đăng Quang cho rằng cần xem lại con số này được thống kê như thế nào và từ đó sẽ xác định được người mua quảng cáo của 2 đơn vị này để có thể thực hiện truy thu thuế nhà thầu.

Với doanh thu 387 triệu USD, số thuế giá trị gia tăng và thu nhập doanh nghiệp nếu thu được sẽ lên hơn 37,7 triệu USD. Nếu đối tượng mua dịch vụ Facebook, Google là doanh nghiệp trong nước thì họ cần phải có hóa đơn để kê khai đưa vào chi phí. Nhưng nếu là cá nhân mua quảng cáo sẽ sử dụng thẻ quốc tế, thanh toán thẳng ra nước ngoài là chính. Mà đối tượng khách của 2 đơn vị này chủ yếu là cá nhân.

Đặc biệt với mạng xã hội Facebook, tới thời điểm này chưa có một đại lý chính thức nào được ủy quyền. Ngay trong phần chính sách về quảng cáo, trang này cũng nêu rõ, tại Việt Nam, khách hàng chỉ có thể thanh toán quảng cáo bằng thẻ tín dụng hoặc thẻ ghi nợ đồng thương hiệu gồm American Express, Mastercard, Visa hoặc bằng ví PayPal.

Riêng Google có một số đại lý quảng cáo chính thức tại Việt Nam nhưng đa số người dùng cũng có thể đăng ký và thanh toán trực tiếp. Như vậy có thể thấy đa số giao dịch này đều được thanh toán bằng thẻ tín dụng quốc tế và tiền chảy vào tài khoản ở một nước khác của Facebook hay của Google. Trong khi đó, cả Facebook và Google đều không mở văn phòng tại Việt Nam nên “đầu mối” để kê khai, nộp thuế là hoàn toàn không có.

"Doanh nghiệp muốn chuyển tiền ra nước ngoài thanh toán cần có đầy đủ các chứng từ, tờ khai hải quan nếu là hàng hóa…; cá nhân muốn chuyển tiền cho con du học, chữa bệnh… cũng cần có chứng từ đầy đủ. Nói thế để thấy việc chuyển tiền từ Việt Nam ra nước ngoài không phải muốn chuyển là được.

Vậy hơn 387 triệu USD (nếu có) chuyển qua thẻ tín dụng, tại sao ngân hàng cho chuyển? Ngành thuế và ngân hàng cần ngồi lại với nhau mới giải quyết được bài toán này chứ không thể nào yêu cầu phía Facebook hay Google đặt trụ sở tại Việt Nam để có thể thu thuế.

Cơ quan thuế cần tuyên truyền nhiều hơn cho các cá nhân hiểu rằng nếu mua các dịch vụ của các doanh nghiệp nước ngoài như Facebook, Google... sẽ phải nộp thuế nhà thầu", luật sư Xoa đề xuất.