'Thay thế 1 loại phương tiện trên quy mô lớn là thách thức không nhỏ'

Chia sẻ tại toạ đàm "Cấm xe máy, hạn chế ô tô chạy xăng dầu ở Hà Nội: Biện pháp mạnh, hỗ trợ gì để giảm phát thải?”, GS.TS Hoàng Xuân Cơ, Trưởng ban Khoa học Hội Kinh tế Môi trường Việt Nam, cho rằng xu thế chuyển đổi xanh đang diễn ra mạnh mẽ trên toàn cầu, đặc biệt trong lĩnh vực giao thông và năng lượng và Việt Nam không thể đứng ngoài.

Theo GS.TS Hoàng Xuân Cơ, việc chuyển đổi này là xu thế bắt buộc, không chỉ vì cam kết giảm phát thải mà còn vì nhu cầu phát triển bền vững và nâng cao chất lượng sống của người dân.

“Chúng ta hoàn toàn có năng lực để thực hiện điều đó. Chúng ta đã có kinh nghiệm trong công nghệ chuyển đổi năng lượng, đặc biệt từ điện than sang các nguồn năng lượng tái tạo và cũng có đủ khả năng để phát triển các nhà máy phát điện sử dụng năng lượng sạch”, ông nói.

GS.TS Hoàng Xuân Cơ cho biết riêng đối với lĩnh vực giao thông, việc chuyển đổi từ ô tô và xe máy sử dụng xăng dầu sang các phương tiện thân thiện với môi trường hơn, như xe điện không chỉ mang lại lợi ích về môi trường, mà còn tạo ra hiệu ứng tích cực về an toàn giao thông. Ngoài ra còn mở ra các cơ hội việc làm mới trong chuỗi cung ứng, sản xuất và dịch vụ liên quan đến phương tiện xanh.

Tuy nhiên, có một thực tế là việc phát triển phương tiện xanh là một vấn đề lớn, liên quan chặt chẽ đến thói quen, tâm lý và hành vi sử dụng phương tiện của người dân, đặc biệt là tại các đô thị lớn.

Ở đây, nhu cầu đi lại là thiết yếu và phương tiện cá nhân, đặc biệt là xe máy đã trở thành một phần gắn bó với đời sống hàng ngày. Do đó, thay thế một phương tiện quen thuộc bằng một loại hình mới trên quy mô lớn sẽ là một thách thức không nhỏ, đòi hỏi phải có lộ trình rõ ràng, phương án cụ thể và các bước đi được tính toán kỹ lưỡng để không gây xáo trộn đến sinh hoạt thường nhật của người dân.

Do đó, GS.TS Hoàng Xuân Cơ cho rằng Nhà nước cần có những chính sách hỗ trợ thiết thực để thúc đẩy quá trình chuyển đổi này. Cụ thể như: đơn giản hóa và miễn phí thủ tục đăng ký xe điện để khuyến khích người dân sử dụng; triển khai các chương trình đổi xe; chuẩn bị hạ tầng xử lý chất thải từ phương tiện xanh, cụ thể là các trung tâm thu gom và xử lý pin đã quá tuổi thọ, xe hết hạn sử dụng hoặc cần loại bỏ.

Bên cạnh đó, cần ban hành quy chuẩn phòng cháy chữa cháy cho việc sạc pin xe điện tại các chung cư, khu dân cư. Đồng thời, cần có cơ chế kiểm định pin đạt chuẩn để đảm bảo an toàn trong sử dụng, nhất là về nguy cơ cháy nổ.

“Quá trình chuyển đổi sang phương tiện giao thông thân thiện môi trường là xu thế không thể đảo ngược, nhưng để thành công cần có chính sách cụ thể, lộ trình rõ ràng và sự đồng hành thực chất từ phía Nhà nước”, GS.TS Hoàng Xuân Cơ cho hay.

Còn Nguyên Phó chánh UBATGT Quốc gia Khương Kim Tạo đánh giá việc chuyển đổi phương tiện không chỉ là một quyết định về kỹ thuật hay hạ tầng, mà còn là một thay đổi về hành vi và văn hóa sử dụng phương tiện. Điều này chỉ có thể đạt được nếu người dân thực sự hiểu, tin tưởng và cảm thấy thoải mái với lựa chọn mới.

“Có thể thấy rất rõ rằng Chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ không phải là ra lệnh cấm xe mô tô, xe gắn máy sử dụng nhiên liệu hóa thạch, mà là chỉ đạo việc thay thế dần các phương tiện này bằng những phương tiện sử dụng năng lượng sạch hơn – cụ thể là xe điện. Đây là một sự khác biệt rất quan trọng và tôi cho rằng cách tiếp cận này là phù hợp, mang tính thực tiễn cao hơn rất nhiều so với các đề xuất cứng nhắc trước đây”, ông nói.

TP Hà Nội được giao phát triển mạng lưới giao thông công cộng, ưu tiên sử dụng xe buýt điện, tàu điện, đồng thời ban hành cơ chế, chính sách hỗ trợ doanh nghiệp sản xuất, lắp ráp phương tiện sử dụng năng lượng sạch, cho ý kiến về việc này, nguyên Phó Chánh UBATGT Quốc gia TP Hà Nội cho rằng cần tập trung vào công tác quản lý và hỗ trợ người sử dụng.

Cụ thể, TP Hà Nội nên triển khai các chương trình hỗ trợ như đơn giản hóa thủ tục đăng ký, ưu tiên khu vực đỗ xe, hoặc cấp phép lưu thông thuận lợi hơn cho phương tiện điện. Đặc biệt, chính sách hỗ trợ kinh tế và tài chính là rất cần thiết, nhất là trong giai đoạn đầu chuyển đổi, nhằm giảm bớt áp lực chi phí ban đầu cho người dân.

Đối với các hộ gia đình có thu nhập thấp, cần có các cơ chế hỗ trợ riêng biệt. Chẳng hạn như cho vay ưu đãi mua xe điện, giảm thuế trước bạ hoặc trợ giá khi chuyển đổi từ xe xăng sang xe điện.

Về vấn đề xử lý và tiêu thụ xe máy xăng cũ cần xây dựng một chính sách thu hồi hợp lý, thân thiện với người dân. Trước mắt, có thể xem xét phương án đưa những phương tiện cũ còn sử dụng được lên các khu vực vùng cao, nơi nhu cầu phương tiện vẫn cao và chưa thể tiếp cận ngay với phương tiện điện.

Một vấn đề nữa không thể bỏ qua là dịch vụ hậu mãi cho xe điện, bao gồm bảo hành và sửa chữa. Hiện nay, đây là mối lo ngại của nhiều hộ gia đình, bởi nếu không có hệ thống dịch vụ hậu cần đồng bộ, người dân sẽ chần chừ trong quyết định chuyển đổi.

Cuối cùng, cần có một giải pháp hợp tác và liên kết vùng. Việc chuyển đổi phương tiện tại Hà Nội sẽ không đạt hiệu quả nếu các tỉnh, thành lân cận không cùng đồng hành.

Do đó, Hà Nội cần phối hợp với các địa phương khác để xây dựng một hệ sinh thái giao thông điện hóa thống nhất, từ hạ tầng sạc đến quy hoạch giao thông, để tránh tình trạng cục bộ, gây ùn tắc hoặc phân mảnh về chính sách. Ngoài ra, cũng nên xem xét các chính sách khuyến khích sử dụng xe điện tại các tỉnh khác ngoài Hà Nội, để tạo ra một làn sóng chuyển đổi có tính lan tỏa toàn khu vực.

“Tóm lại, để thực hiện thành công quá trình chuyển đổi sang phương tiện giao thông thân thiện với môi trường, Hà Nội cần kết hợp đồng bộ giữa truyền thông, hỗ trợ tài chính, dịch vụ hậu mãi và sự phối hợp liên kết vùng, từ đó tạo nền tảng cho một đô thị bền vững và văn minh hơn”, nguyên Phó Chánh UBATGT Quốc gia nói.