“Mỗi đêm tôi đều tự hỏi rằng tại sao tất cả các quốc gia đều phải giao dịch dựa trên đồng USD? Tại sao chúng ta không thể giao dịch quốc tế bằng tiền tệ của chính mình? Ai là người quyết định đồng USD là đồng tiền thống trị ngoại hối sau khi chế độ bản vị vàng (Gold Standard) kết thúc?”, Tổng thống Brazil Luiz Inácio-Lula da Silva chia sẻ trong chuyến thăm Trung Quốc vào tháng 4/2023.
Vào thời điểm đó, những lời nói đanh thép của Tổng thống Brazil đã lập tức gây chấn động. Nhiều người cũng đặt câu hỏi tại sao thương mại song phương và đa phương lại yêu cầu sử dụng đồng USD dù không liên quan trực tiếp đến Mỹ.
Đồng USD đã giữ vị thế thống trị từ nhiều năm trước. Vào năm 1971, Bộ trưởng Tài chính Mỹ khi đó là ông John B.Connally từng nói “đồng USD là tiền tệ của chúng tôi nhưng lại là vấn đề của các bạn” trong cuộc họp G10 (bao gồm các thành viên G7 cùng Australia, Hàn Quốc và Ấn Độ) ở Rome. Trải qua hơn 50 năm, vấn đề đó ngày càng hiện hữu rõ nét hơn khi nhiều quốc gia lo ngại rằng Mỹ có thể “vũ khí hóa đồng USD” và đặt bất kỳ quốc gia dễ bị tổn thương nào vào tầm ngắm của mình.
Xu hướng phi USD hóa đã nhen nhóm từ lâu và nhanh chóng lan rộng trong những năm gần đây. Nhiều quốc gia trên thế giới thậm chí còn liên kết với nhau, tìm ra cách đa dạng hóa các loại tiền tệ và giảm bớt phụ thuộc vào đồng bạc xanh của Mỹ.
Thực trạng này được thể hiện rõ nét nhất khi nhìn vào quỹ dự trữ của các ngân hàng trung ương. Vào cuối những năm 1970, trong số các đồng tiền dự trữ toàn cầu, đồng USD chiếm tỷ trọng 85%. Đến cuối năm 2022, tỷ lệ này đã giảm xuống chỉ còn 58,4% theo thống kê của Quỹ tiền tệ Quốc tế (IMF).
Trong nỗ lực tìm cách thoát khỏi tình trạng tập trung quá mức vào dự trữ đồng USD, các ngân hàng trung ương đã tăng cường mua vàng. Hoạt động mua ròng vàng thỏi của các ngân hàng trung ương trong 9 tháng đầu năm 2023 đã tăng 14% so với cùng kỳ năm ngoái.
Chủ tịch của Rockefeller International, ông Ruchir Sharma, nhận định sự bùng nổ về nhu cầu vàng của các ngân hàng trung ương đã đẩy giá vàng lên mức cao gần kỷ lục. “9 trong số 10 đơn vị mua vàng nhiều nhất là các ngân hàng trung ương ở các nước đang phát triển, trong đó có Nga, Ấn Độ và Trung Quốc, ba quốc gia đang cùng chung một mục tiêu trước mắt, đó là giao dịch trực tiếp với nhau bằng đồng tiền riêng của họ”, ông Sharma nói.
Trung Quốc là một trong những quốc gia đang dẫn đầu xu hướng phi USD hóa trên toàn cầu. Vào cuối tháng 3/2023, khối BRICS gồm 5 quốc gia là Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc, Nam Phi đã cùng nhau họp mặt và cam kết hợp tác thúc đẩy thương mại bằng đồng nội tệ. Trung Quốc đã sử dụng đồng NDT để thanh toán gần như toàn bộ lượng dầu mua của Nga trong năm 2022. Kể từ khi cuộc xung đột Nga – Ukraine nổ ra vào năm 2022, giao dịch đồng RUB – NDT đã tăng gấp 80 lần.
Thêm vào đó, Trung Quốc còn tham vọng giao dịch mua bán dầu với Ả Rập Saudi và các nước Tây Á bằng đồng NDT nhằm phá vỡ hệ thống petrodollar (mua bán dầu bằng đồng USD) vốn đã tồn tại từ lâu. Theo giáo sư Ashok Swain tại Đại học Uppsala (Thụy Điển), việc buôn bán dầu bằng đồng NDT sẽ là “một bước tiến lớn đối với Trung Quốc, đồng thời cũng là một bước thụt lùi đáng kể với vị thế của đồng USD”.
Không riêng Trung Quốc, nhiều quốc gia khác cũng đang nỗ lực hạn chế sức ảnh hưởng của đồng USD. Tại châu Á, tháng 4/2023, Ấn Độ và Malaysia đã ký một thỏa thuận nhằm tăng cường sử dụng đồng rupee trong giao dịch thương mại. Tới tháng 5/2023, các nước thành viên ASEAN đã đồng ý tăng cường sử dụng đồng nội tệ của những thành viên cho thương mại và đầu tư trong khu vực. Hàn Quốc và Indonesia thì ký thỏa thuận thúc đẩy trao đổi thương mại bằng đồng won và rupiah.
Hai nền kinh tế lớn nhất Nam Mỹ là Brazil và Argentina đã cùng thảo luận để tạo ra một đồng tiền chung. Tại Trung Đông, UAE cho biết họ đang thảo luận với Ấn Độ về cách thức thúc đẩy thương mại phi dầu mỏ bằng đồng rupee. Ở châu Âu, Tổng thống Pháp cũng kêu gọi các quốc gia EU giảm bớt sự phụ thuộc vào đồng USD.
Theo CNN, bất chấp những nỗ lực phi USD hóa của các quốc gia, dẫn đầu là Trung Quốc và Nga, đồng USD vẫn vững vàng ở vị trí hàng đầu, một trong những lý do đằng sau đó là nền kinh tế Mỹ ghi nhận nhiều tín hiệu tích cực trong khi nhiều quốc gia đang trên bờ vực suy thoái.
Giám đốc đầu tư tại Công ty đầu tư Abrdn (Anh), ông James Athey cho rằng những đồn đoán về sự sụp đổ của đồng USD đang bị phóng đại. Chỉ tính riêng trong giai đoạn từ tháng 7 đến tháng 9/2023, chỉ số US Dollar Index đã tăng 5%. Trái lại, đồng euro đã mất 4,4% giá trị, xuống mức 1,07 USD/euro kể từ giữa tháng 7 và đồng NDT của Trung Quốc cũng đã giảm 2,6%, kéo tỷ giá đồng NDT so với đồng USD xuống mức thấp nhất trong vòng 16 năm qua.
Tại Diễn đàn Tài chính Quốc tế (IFF) diễn ra vào cuối tháng 10 vừa qua, các chuyên gia tài chính và nhà kinh tế học cho rằng tính đến thời điểm hiện tại, vẫn chưa có một sự thay thế đáng tin cậy nào cho đồng USD bất chấp những nỗ lực phi USD hóa của Trung Quốc và các quốc gia khác. Đánh giá mới nhất từ Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBOC) cũng chỉ ra rằng Trung Quốc vẫn còn một chặng đường dài mới có thể gây áp lực lên thế thống trị của đồng USD.
Phân tích của PBOC chỉ ra, tỷ trọng của đồng NDT trong thanh toán toàn cầu, tài chính thương mại và dự trữ ngân hàng trung ương vẫn còn kém xa đồng USD bất chấp những tiến bộ trong thập kỷ qua. Cụ thể, chỉ số quốc tế hóa của đồng NDT đã tăng 10,2% so với một năm trước đó, lên 3,26 vào cuối tháng 3/2023 nhưng vẫn kém xa so với mức 57,68% của đồng USD và 22,27% của đồng euro.
Khoảng 60% các khoản yêu cầu thanh toán bằng ngoại tệ và quốc tế (chủ yếu là các khoản vay) và nợ phải trả (chủ yếu là tiền gửi) được tính bằng USD. Tỷ trọng này vẫn tương đối ổn định kể từ năm 2000 và cao hơn nhiều so với đồng euro (khoảng 20%).
Đồng USD trên thực tế vẫn là loại tiền tệ chiếm ưu thế trên các thị trường chứng khoán và trái phiếu lớn nhất trên toàn cầu. Và đồng USD vẫn đang được sử dụng nhiều nhất trong mạng thanh toán thống trị thế giới, SWIFT, với khoảng 11.000 tổ chức thành viên trên 200 quốc gia và vùng lãnh thổ và thực hiện hơn 42 triệu giao dịch mỗi ngày với giá trị trung bình gần 5.000 tỷ USD/ngày.
Cựu Thống đốc Ngân hàng trung ương Malaysia Nor Shamsiah cho rằng sự phụ thuộc vào đồng USD không phải là điều mà các quốc gia khác có thể dễ dàng vượt qua. “Tham vọng phát triển đồng tiền chung trong khu vực được thúc đẩy bởi sự gia tăng thương mại trong khu vực chứ không phải do xu hướng phi USD hóa đã thành công”, bà Shamsiah nhận định.
Tuy nhiên, theo International Banker, đối với hầu hết quốc gia, mục tiêu quan trọng nhất, ít nhất là ở thời điểm hiện tại, không phải là để thay thế USD trở thành đồng tiền dự trữ hàng đầu thế giới. Mục tiêu của họ là để đạt được sự đa dạng hóa vừa đủ về tiền tệ, tránh bị ảnh hưởng nhiều bởi các biện pháp trừng phạt liên quan đến kinh tế, thương mại của Mỹ.
Tags:
(VNF) - Ở tuổi 27, CEO của nền tảng thị trường dự đoán Polymarket Shayne Coplan đã trở thành tỷ phú tự thân trẻ nhất thế giới khi công ty được định giá 9 tỷ USD. Hành trình của chàng trai bỏ học để xây dựng startup trong phòng tắm đến gương mặt nổi bật ngành crypto toàn cầu phản ánh sức mạnh của ý tưởng táo bạo, trí tuệ đám đông và bước chuyển mình của cả một lĩnh vực công nghệ.
(VNF) - Các chuyên gia quốc tế nhận định thị trường chứng khoán Việt Nam đã bùng nổ trong năm 2025, và dư địa tăng trưởng còn rất rộng mở trong thời gian tới.
(VNF) - Mexico nâng thuế nhập khẩu lên 50% khiến Trung Quốc phản ứng gay gắt, gọi đây là hành động bảo hộ “mang tính xúc phạm” và cảnh báo tác động tiêu cực tới thương mại song phương.
(VNF) - Trung Quốc ghi nhận thặng dư thương mại kỷ lục 1.000 tỷ USD, đặt ra câu hỏi liệu sức mạnh xuất khẩu có che giấu những điểm yếu ngày càng lớn của nền kinh tế hay không?
(VNF) - Sau tin Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) hạ lãi suất, Phố Wall tăng điểm mạnh. Trong khi đó, giá vàng cũng bật tăng nhưng cuối cùng vẫn quay trở về vùng 4.205 USD/ounce, gần như không đổi so với trước đó.
(VNF) - Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 10/12 cho rằng quyết định mới nhất của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) về việc hạ lãi suất chuẩn thêm 0,25 điểm phần trăm là chưa đủ mà lẽ ra phải “mạnh tay gấp đôi”.
(VNF) - Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) đã cắt giảm lãi suất xuống mức thấp nhất trong vòng 3 năm sau một cuộc họp căng thẳng, phơi bày những rạn nứt sâu sắc giữa các nhà hoạch định chính sách về việc nên ưu tiên xử lý thị trường lao động suy yếu hay lạm phát vẫn ở mức cao.
(VNF) - Giới đầu tư đặt cược tới 90% vào khả năng Fed tiếp tục hạ lãi suất 0,25 điểm phần trăm. Nếu kịch bản này xảy ra, quyết định của Fed có thể tạo ra hiệu ứng lan tỏa mạnh mẽ lên USD, vàng, Bitcoin và toàn bộ thị trường tài chính toàn cầu trong những tháng tới.
(VNF) - Thặng dư thương mại kỷ lục của Trung Quốc một lần nữa phơi bày sức mạnh công nghiệp của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới, đồng thời phản ánh mức độ mất cân đối đang gia tăng trong cấu trúc tăng trưởng của nước này.
(VNF) - Thỏa thuận thương mại giữa Indonesia và Washington đang đối mặt nguy cơ sụp đổ khi các quan chức Mỹ ngày càng thất vọng trước điều họ cho là Jakarta "bội ước" những điều khoản đã thống nhất hồi tháng 7.
(VNF) - Bạc đang cạnh tranh quyết liệt với vàng. Kim loại quý này đã tăng giá hơn gấp đôi kể từ đầu năm và vừa lập kỷ lục mới trong ngày 9/12 khi lần đầu tiên vượt mốc 60 USD/ounce trên Sàn giao dịch hàng hóa New York. Tính từ đầu năm 2025, giá bạc đã tăng 102% bỏ xa vàng khi “chỉ” tăng 59%.
(VNF) - Một vụ hỏa hoạn nghiêm trọng bùng phát tại tòa nhà văn phòng ở trung tâm Jakarta khiến ít nhất 22 người thiệt mạng, trong đó có một phụ nữ mang thai. Lực lượng chức năng Indonesia huy động hàng trăm nhân viên cùng gần 30 xe chữa cháy để dập lửa, song thiệt hại về người vẫn ở mức đặc biệt nghiêm trọng.
(VNF) - Ngày 9/12, Tổng thống Mỹ Donald Trump thông báo sẽ cho phép Nvidia xuất khẩu chip AI H200 sang Trung Quốc và áp thuế 25% trên các giao dịch.
(VNF) - Một tòa án Trung Quốc yêu cầu Malaysia Airlines bồi thường 3,3 triệu USD cho gia đình 8 nạn nhân MH370, 11 năm sau ngày chiếc máy bay biến mất bí ẩn.
(VNF) - Cảng thương mại tự do Hải Nam không chỉ là bàn đạp giúp phục hồi kinh tế Trung Quốc, mà còn là biểu tượng cải cách mở cửa của Bắc Kinh trong thời đại mới.
(VNF) - Mới đây, tập đoàn truyền thông Paramount đã đưa ra đề nghị mua lại Warner Bros Discovery với giá 108 tỷ USD, cao hơn so với thỏa thuận 82,7 tỷ trước đó của Netflix.
(VNF) - Mới đây, tỷ phú Elon Musk đã kêu gọi “giải tán” Liên minh châu Âu (EU) sau khi khối này phạt công ty mạng xã hội X của ông 140 triệu USD.
(VNF) - Lần đầu tiên, thặng dư thương mại của Trung Quốc với phần còn lại của thế giới vượt mốc 1.000 tỷ USD. Con số này đặt ra câu hỏi về hiệu quả các nỗ lực kiềm chế dòng hàng hóa giá rẻ từ Trung Quốc của nhiều nền kinh tế phát triển, đặc biệt là của Tổng thống Mỹ trong nhiệm kỳ hiện tại.
(VNF) - Kỳ vọng Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) hạ lãi suất vào ngày 10/12 đang đẩy giá vàng tăng, trong khi giá USD được dự báo sẽ suy yếu trong năm 2026.
(VNF) - Sự hỗn loạn xoay quanh một trong những nhà phát triển bất động sản lớn nhất Trung Quốc đang phơi bày mức độ trầm trọng của cuộc khủng hoảng bất động sản nước này.
(VNF) - Ngân hàng trung ương Nga cho biết giá trị dự trữ vàng của nước này đã lên mức kỷ lục 310 tỷ USD tính đến đầu tháng 12, đưa Moscow trở thành nhà đầu tư vàng lớn thứ năm thế giới.
(VNF) - Theo số liệu công bố ngày 7/12, Ngân hàng trung ương Trung Quốc (PBOC) tiếp tục bổ sung vàng vào kho dự trữ trong tháng 11, nâng chuỗi mua ròng liên tiếp lên 13 tháng.
(VNF) - Tín hiệu thay đổi chính sách từ Ngân hàng Trung ương Nhật Bản gây chấn động thị trường trái phiếu và lan rộng sang châu Âu, đẩy chi phí vay nợ lên cao. Những biến động này khởi tạo một làn sóng dịch chuyển dòng vốn mới, báo hiệu giai đoạn biến động mạnh của kinh tế thế giới trong thời gian tới.
(VNF) - Netflix đạt thỏa thuận chi 72 tỉ đô la Mỹ để mua lại mảng studio và dịch vụ streaming của Warner Bros. Discovery, đơn vị sản xuất loạt phim Harry Potter đình đám.
(VNF) - CEO Nvidia Jensen Huang nhận định dù Mỹ đi trước về chip AI, Trung Quốc lại nắm lợi thế chiến lược ở tốc độ xây dựng hạ tầng và năng lực năng lượng, giúp nước này nhanh chóng thu hẹp khoảng cách trong cuộc đua AI.
(VNF) - Ở tuổi 27, CEO của nền tảng thị trường dự đoán Polymarket Shayne Coplan đã trở thành tỷ phú tự thân trẻ nhất thế giới khi công ty được định giá 9 tỷ USD. Hành trình của chàng trai bỏ học để xây dựng startup trong phòng tắm đến gương mặt nổi bật ngành crypto toàn cầu phản ánh sức mạnh của ý tưởng táo bạo, trí tuệ đám đông và bước chuyển mình của cả một lĩnh vực công nghệ.
(VNF) - Dự án cao tốc cửa khẩu Hữu Nghị - Chi Lăng có tổng mức đầu tư lên đến 11.029 tỷ đồng dự kiến sẽ chính thức thông tuyến vào ngày 19/12.
