Theo PGS.TS. Đàm Hoàng Phúc - Giám đốc chương trình đào tạo Kỹ thuật Ô tô, Đại học Bách khoa Hà Nội - thế giới đang chứng kiến tình trạng Trái đất nóng lên chưa từng có. Năm 2024 được ghi nhận là năm nóng nhất lịch sử, với nhiệt độ trung bình toàn cầu cao hơn 1,28°C so với giai đoạn 1951–1980. Nồng độ CO₂ trong khí quyển đã đạt ngưỡng 409,8 ppm – mức kỷ lục trong hàng triệu năm.
Biến đổi khí hậu đã gây ra hàng loạt hệ quả: băng tan nhanh ở hai cực, mực nước biển dâng, cùng với sự gia tăng của các hiện tượng cực đoan như cháy rừng, siêu bão, hạn hán và lũ lụt. Việt Nam là một trong những quốc gia chịu tác động nặng nề nhất. Trong 50 năm qua, nhiệt độ trung bình ở nước ta đã tăng 0,5°C, mực nước biển dâng thêm 20 cm, và thiên tai ngày càng khốc liệt. Những sự kiện như sạt lở ở Yên Bái (2017), lũ lụt miền Trung (2018–2019) đã để lại hậu quả nghiêm trọng về người và của.
Đáng lo ngại hơn, ô nhiễm không khí đã trở thành "sát thủ thầm lặng". Báo cáo của Health Effects Institute năm 2024 cho thấy, ô nhiễm không khí cướp đi sinh mạng hơn 8,1 triệu người mỗi năm, trở thành nguyên nhân tử vong sớm lớn thứ hai trên thế giới, chỉ sau huyết áp cao và vượt cả thuốc lá. Trong đó, bụi mịn PM2.5 được coi là thủ phạm chính, gây ra tới 7,8 triệu ca tử vong/năm.
Các đối tượng dễ tổn thương nhất là trẻ em và người cao tuổi. Trẻ dưới 5 tuổi chịu tới hơn 700.000 ca tử vong mỗi năm do ô nhiễm không khí, trong đó hơn 500.000 ca liên quan đến khí thải trong hộ gia đình, còn lại do bụi mịn ngoài trời. Người lớn tuổi gánh chịu nhiều bệnh mãn tính: bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), tim mạch, đột quỵ, ung thư phổi, tiểu đường.
Theo PGS.TS. Đàm Hoàng Phúc: Một hành động có thể mang lại hai kết quả. Giảm CO₂ từ đốt nhiên liệu hóa thạch vừa giúp hạn chế biến đổi khí hậu, vừa giảm PM2.5, bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Chính vì vậy, việc chuyển đổi sang năng lượng tái tạo, nâng cao hiệu quả năng lượng và điện khí hóa giao thông được coi là những trụ cột của phát triển bền vững.
Trong kịch bản phát triển năng lượng toàn cầu (WEO 2023), nhu cầu dầu mỏ được dự báo sẽ đạt đỉnh trước 2030. Riêng lĩnh vực giao thông đường bộ – vốn chiếm 45% tiêu thụ dầu – sẽ ngừng tăng trưởng sau năm 2030 nhờ sự bùng nổ của xe điện. Đây là tín hiệu cho thấy thời đại phương tiện động cơ đốt trong (ICE) đang dần khép lại.
Trước khi bước vào giai đoạn chuyển hẳn sang phương tiện điện, ngành công nghiệp ô tô thế giới đã không ngừng cải tiến để giảm phát thải và tiết kiệm nhiên liệu. Một loạt giải pháp đã được áp dụng, từ việc sử dụng nhiên liệu thay thế như biofuel hay CNG/LPG nhằm giảm phụ thuộc vào dầu mỏ và cắt giảm CO₂ tức thì, cho tới các công nghệ động cơ tiên tiến.
Trong đó, xu hướng downsizing (giảm kích thước động cơ), kết hợp phun xăng trực tiếp và điều khiển van biến thiên (VVC), đã giúp tăng hiệu quả đốt cháy, qua đó tiết kiệm từ 6 đến 20% nhiên liệu. Hệ thống truyền lực cũng được tối ưu, với hộp số tự động 6 cấp được xem là lựa chọn cân bằng giữa chi phí và hiệu quả vận hành.
Song song với đó, các nhà sản xuất tập trung vào vật liệu và thiết kế khí động học: chẳng hạn, mẫu Mazda2 năm 2007 giảm tới 60% trọng lượng nhờ sử dụng thép siêu cường và nhôm nhẹ hơn thép gấp ba lần. Chỉ cần giảm 10% trọng lượng xe có thể tiết kiệm 6% nhiên liệu, trong khi cải thiện 10% tính khí động học giúp tiết kiệm thêm 3%.
Bên cạnh đó, các yếu tố tưởng như nhỏ bé như áp suất lốp cũng đóng vai trò quan trọng: giảm 0,6 bar áp suất lốp có thể khiến mức tiêu hao nhiên liệu tăng 4%, vì vậy hệ thống giám sát áp suất lốp (TPMS) trở thành công nghệ hỗ trợ hữu hiệu, giúp cắt giảm khoảng 10 g CO₂/km.
Ngoài ra, nhiều tính năng tiện ích như hệ thống start-stop, lái trợ lực điện hay hiển thị chuyển số cũng góp phần tiết kiệm từ 1,5 đến 9% nhiên liệu, đồng thời làm giảm phát thải.
PGS.TS. Đàm Hoàng Phúc cho biết, nếu như trong 10 năm tới, xe động cơ đốt trong vẫn chiếm tỷ trọng lớn thì các loại xe điện hóa (HEV, PHEV, BEV, FCEV) đang mở rộng thị phần nhanh chóng. Theo báo cáo Global EV Outlook, xe điện chiếm 18% doanh số ô tô toàn cầu năm 2023, dự kiến tăng lên hơn 60% vào năm 2030 và đến năm 2035 nhiều quốc gia sẽ dừng bán xe sử dụng động cơ xăng dầu truyền thống.
Các thử nghiệm tại Việt Nam cho thấy hiệu quả rõ rệt của xe hybrid (HEV). Với mẫu Corolla Cross 1.8HV, lượng phát thải CO₂ giảm khoảng 50% so với xe động cơ đốt trong cùng loại, và thậm chí giảm đến 54,45% khi sử dụng xăng E5 RON 95-V. Bên cạnh đó, quãng đường không phát thải trong đô thị có thể đạt tới 60–70% tổng hành trình.
Một ví dụ khác đến từ thị trường Mỹ: mẫu Mitsubishi Outlander PHEV 2021 có mức tiêu thụ nhiên liệu hằng năm chỉ bằng 47% so với bản chạy xăng. Khi vận hành ở chế độ điện (BEV), xe có thể đạt hiệu suất 74 dặm/gallon xăng tương đương (MPGe), gấp ba lần so với bản chạy xăng thuần túy. Nhờ sử dụng điện cho các chuyến đi ngắn hàng ngày, lượng khí phát thải ra môi trường giảm tới hai phần ba.
Theo phân tích của PGS.TS. Đàm Hoàng Phúc, điện khí hóa giao thông không chỉ góp phần đạt mục tiêu giảm 90% CO₂ đến năm 2050 theo kịch bản phát thải ròng bằng 0 (NZE), mà còn cải thiện đáng kể chất lượng không khí đô thị: Ngành đường sắt sẽ sử dụng tới 96% năng lượng từ điện và hydro vào năm 2050; Xe tải hạng nặng cũng chuyển dịch sang pin nhiên liệu hoặc điện hoàn toàn; Dung lượng pin cho giao thông dự kiến đạt 14 TWh vào năm 2050, gấp 90 lần so với năm 2020.
Những con số này cho thấy, điện khí hóa không còn là xu thế xa vời, mà là xu hướng tất yếu định hình tương lai ngành giao thông.
Tại Việt Nam, cam kết chuyển đổi năng lượng công bằng (JETP) đang mở đường cho sự phát triển của năng lượng sạch, đồng thời tạo động lực cho ngành công nghiệp ô tô tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Với lợi thế là quốc gia đang phát triển, Việt Nam có thể “đi tắt, đón đầu” trong lĩnh vực xe điện và pin năng lượng.
Ô nhiễm không khí và phát thải CO₂ không còn là vấn đề riêng rẽ, mà là hai thách thức song hành từ cùng một nguồn – đốt nhiên liệu hóa thạch. Các giải pháp công nghệ thân thiện môi trường đã chứng minh tính hiệu quả, nhưng xe điện hóa mới là chìa khóa then chốt cho một hệ thống giao thông bền vững.
PGS.TS. Đàm Hoàng Phúc nhấn mạnh: Giảm phát thải CO₂ đồng nghĩa với giảm ô nhiễm không khí – một hành động, hai kết quả. Điện khí hóa phương tiện không chỉ là xu thế toàn cầu, mà còn là cơ hội để Việt Nam kiến tạo tương lai xanh, sạch và khỏe mạnh hơn.
Tags:
Không chỉ tối ưu khả năng an toàn cho người lái và hành khách, 4 công nghệ ô tô thông minh sẽ góp phần làm thay đổi tương lai của ngành công nghiệp xe hơi, phù hợp với thời đại điện khí hóa của thị trường xe toàn cầu.
(VNF) - Thủ tướng Phạm Minh Chính đề nghị Yadea mở rộng đầu tư trong lĩnh vực xe điện theo hướng chuyển giao công nghệ, tham gia sâu hơn vào chuyển đổi giao thông xanh.
(VNF) - Tại Hội nghị phản biện xã hội với dự thảo Nghị quyết của HĐND TP. HCM về lộ trình chuyển đổi xe buýt sang sử dụng điện và năng lượng xanh, các chuyên gia, luật sư và nhà quản lý đều đánh giá đây là chủ trương cấp bách, phù hợp xu thế phát triển bền vững. Tuy nhiên, nhiều ý kiến lo ngại về tính khả thi khi lộ trình rút ngắn đến năm 2030, trong khi chính sách hỗ trợ tài chính, xử lý xe cũ và giải pháp công nghệ pin vẫn còn nhiều khoảng trống.
(VNF) - Ông Phạm Đại Dương, Phó Trưởng Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương nhấn mạnh để hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng hai con số giai đoạn 2026–2030, Việt Nam cần một cú hích đổi mới mô hình tăng trưởng, trong đó kinh tế tuần hoàn giữ vai trò then chốt, gắn với chuyển đổi xanh, chuyển đổi số và nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực.
(VNF) - UNDP cho rằng tăng trưởng cao sẽ khó duy trì bền vững nếu nền kinh tế vẫn vận hành chủ yếu theo mô hình tuyến tính. Trước sức ép ngày càng lớn từ cạn kiệt tài nguyên, ô nhiễm và biến đổi khí hậu, kinh tế tuần hoàn cần được thúc đẩy như một hướng đi chiến lược, giúp Việt Nam vừa giữ nhịp tăng trưởng nhanh, vừa nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực và sức chống chịu của nền kinh tế trong dài hạn.
(VNF) - Theo Phó Vụ trưởng Vụ Tín dụng các ngành kinh tế - NHNN, Nghị định hỗ trợ lãi suất 2%/năm cho doanh nghiệp tư nhân, hộ kinh doanh và cá nhân thực hiện các dự án xanh, tuần hoàn, áp dụng tiêu chuẩn ESG dự kiến sẽ có hiệu lực vào đầu năm 2026.
(VNF) - Theo Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Ngọc Cảnh, để thực hiện các mục tiêu tăng trưởng xanh và phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, Việt Nam cần khoảng 670 – 700 tỷ USD vốn đầu tư dài hạn, đòi hỏi phải huy động và đa dạng hóa mạnh mẽ các nguồn lực tài chính ngoài ngân sách, đặc biệt từ tín dụng xanh, thị trường vốn và khu vực tư nhân.
(VNF) -TS Cấn Văn Lực, thành viên Hội đồng tư vấn chính sách của Thủ tướng Việt Nam khẳng định. trong bối cảnh nhu cầu vốn cho chuyển đổi xanh, đổi mới công nghệ ngày càng lớn, Việt Nam cần duy trì tốc độ tăng vốn đầu tư khoảng 10% mỗi năm, đồng thời nghiên cứu thành lập Quỹ khẩn cấp quốc gia để ứng phó với các rủi ro.
(VNF) - Đại sứ Canada tại Việt Nam Jim Nickel cho rằng, Việt Nam đang hội tụ nhiều điều kiện thuận lợi để phát triển mạnh mẽ thị trường đầu tư tác động, từ tốc độ tăng trưởng kinh tế, cam kết chính sách về phát triển bền vững đến hệ sinh thái doanh nghiệp tạo tác động ngày càng trưởng thành.
(VNF) - Nhựa Bình Thuận phát hành 260 tỷ đồng trái phiếu xanh kỳ hạn 7 năm, được GuarantCo bảo lãnh thanh toán, tài trợ dự án nhà máy nhựa Hưng Yên và pallet tái chế.
(VNF) - Giới chuyên gia khẳng định, Việt Nam đang ở thời điểm then chốt để trở thành trung tâm đầu tư tác động của khu vực ASEAN, với 17,5 triệu đô la Canada (tương đương 12,5 triệu USD) vốn tư nhân đã được huy động thông qua Dự án Sẵn sàng cho Đầu tư Tác động tại Việt Nam (IIRV) do Quỹ Đầu tư Tác động (IIX) thực hiện.
(VNF) - Cần Giờ được đánh giá là một trong những mô hình lấn biển bền vững nhất hiện nay, không chỉ là "xây dựng", mà là tái sinh một hệ sinh thái.
