Trung Quốc tham vọng dẫn đầu cuộc đua tiền điện tử: Còn nhiều gian nan

Người dân không hào hứng

Vào cuối mỗi tháng, Sammy Lin, nhân viên một ngân hàng quốc doanh ở Tô Châu, miền đông Trung Quốc, sẽ nhận được một khoản tiền dưới dạng số dư tiền kỹ thuật số trong ứng dụng “e-CNY” của mình. Từ đó, tiền tự động chuyển vào tài khoản ngân hàng của cô, nơi cô có thể chuyển nó thành tiền mặt thông thường và tiết kiệm hoặc chi tiêu tùy thích.

Lin là một trong những nhóm công dân đầu tiên được trả lương đầy đủ bằng đồng nhân dân tệ kỹ thuật số, khi Trung Quốc cố gắng phổ biến loại tiền này thông qua một chương trình thí điểm bắt đầu với nhân viên của các cơ quan chính phủ và công ty nhà nước.

Một năm trước, Changshu, một thành phố cấp quận thuộc quyền quản lý của Tô Châu, đã tiên phong bằng cách trả lương cho tất cả lao động trong khu vực công bằng đồng nhân dân tệ kỹ thuật số, và ông chủ của Lin cũng làm theo vài tháng sau đó.

Nhưng Lin, giống như hầu hết những người khác trong nhóm tiên phong này, không thực sự sử dụng trực tiếp số tiền này bởi họ băn khoăn về những hạn chế về chức năng đồng thời lo lắng về quyền riêng tư.

“Tôi không muốn giữ tiền trong ứng dụng e-CNY vì sẽ không có lãi nếu để ở đó. Cũng không có nhiều nơi cả trực tuyến hay ngoại tuyến để tôi có thể sử dụng đồng nhân dân tệ điện tử”, Lin chia sẻ.

Lo lắng về quyền riêng tư

Các vấn đề về quyền riêng tư, mà cựu Thống đốc Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc Yi Gang gọi là “thách thức lớn nhất của kỷ nguyên tài chính kỹ thuật số”, cũng khiến nhiều người không muốn chấp nhận loại tiền mới.

Không giống như tiền giấy, tất cả các giao dịch bằng e-CNY về mặt lý thuyết đều có thể truy xuất được trong sổ cái kỹ thuật số. Đồng tiền này kết hợp một số yếu tố của công nghệ blockchain, một giao thức tương tự như giao thức hỗ trợ tiền điện tử, khiến nhiều người gọi nó là vũ khí chống tham nhũng.

Lin nói: “Mặc dù bản thân tôi không lo lắng nhiều về quyền riêng tư bởi thanh toán trực tuyến phổ biến đến mức hiện tại tôi hiếm khi sử dụng tiền mặt, nhưng tôi hiểu rằng có những người lo ngại về điều này”.

Ông Ye Dongyan, một nhà nghiên cứu tại Trường Kinh doanh Cheung Kong ở Bắc Kinh, cho biết nhu cầu cân bằng giữa quyền riêng tư và bảo mật đã cản trở tiến trình thúc đẩy đồng nhân dân tệ kỹ thuật số.

Ông nói: “Tiền giấy được sử dụng ẩn danh, nhưng đồng nhân dân tệ kỹ thuật số thì khác. Ranh giới giữa theo dõi thông tin và bảo vệ an ninh thông tin cần được cân nhắc kỹ hơn”.

Với sự phổ biến của quyền sở hữu điện thoại thông minh và các công cụ thanh toán trực tuyến thuộc sở hữu tư nhân như Alipay và WeChat Pay thống trị cuộc sống hàng ngày, Trung Quốc đã trở thành một xã hội không dùng tiền mặt trong khoảng một thập kỷ. Nhưng những nền tảng đó không nằm dưới sự kiểm soát trực tiếp của chính phủ và các giao dịch tiền mặt vẫn là một lựa chọn được bảo vệ về mặt pháp lý.

Yi, cựu thống đốc PBOC, cho biết tại một diễn đàn hồi tháng 3 ở Bắc Kinh rằng tiền kỹ thuật số của Trung Quốc “có thể bảo vệ hoàn toàn quyền riêng tư” thông qua “ẩn danh có thể kiểm soát”, nghĩa là không có dấu chân kỹ thuật số cho các giao dịch nhỏ hơn và khả năng truy xuất nguồn gốc cho các giao dịch lớn hơn.

Theo ông Mu Changchun, người đứng đầu Viện nghiên cứu tiền tệ kỹ thuật số của ngân hàng trung ương Trung Quốc (PBoC), cho biết cho biết người dùng chỉ cần số điện thoại di động để chi tiêu cho các giao dịch có giá trị nhỏ và danh tính không được phép tiết lộ bởi các nhà khai thác viễn thông cho bên thứ ba theo luật và quy định hiện hành. 

Nhưng các giao dịch có giá trị lớn chỉ có thể được thực hiện trong các ví được xác định để có thể theo dõi chúng, ông Mu nói và cho biết thêm điều này nhằm ngăn chặn các hành vi tội phạm như rửa tiền và tài trợ cho khủng bố.

Thiếu sức cạnh tranh

Ông Albert Wang, người làm việc tại một cơ quan chính quyền thành phố ở Tô Châu và được trả một phần lương bằng nhân dân tệ kỹ thuật số, cho biết ông không bận tâm đến sự sắp xếp vì số tiền ông nhận được chỉ là vài nghìn nhân dân tệ mỗi tháng.

Nhưng vợ ông Wang, cũng là một công chức trong thành phố, được trả toàn bộ lương bằng nhân dân tệ kỹ thuật số và xử lý số tiền này giống như Lin.

“Cô ấy rút tiền khi nhận được vì cô ấy không thể gửi tiền hoặc mua các sản phẩm tài chính bằng ví điện tử CNY”, ông Wang cho hay.

Ông nói, việc áp dụng rộng rãi hơn tiền kỹ thuật số có thể giúp hạn chế tham nhũng ở một mức độ nào đó, vì nó làm giảm tình trạng hối lộ bằng tiền mặt, mặc dù tham nhũng có thể xảy ra dưới các hình thức khác.

“Những nhược điểm là rõ ràng vì nó không được chấp nhận ở tất cả các cửa hàng và chỉ đóng vai trò như một công cụ thanh toán”, ông Wang nói đồng thời cho biết thêm điều này khiến nó không thể cạnh tranh với Alipay và WeChat Pay, những dịch vụ gần như được sử dụng phổ biến và có một số chức năng khác.

Một nhà kinh tế giấu tên có trụ sở tại Bắc Kinh đồng ý rằng các ứng dụng thanh toán trực tuyến phức tạp, được thiết lập tốt là trở ngại lớn cho việc phổ biến đồng nhân dân tệ kỹ thuật số.

Ông nói: “Sự phát triển của các công cụ thanh toán trực tuyến nhanh và khốc liệt đến mức không thể thay thế chúng bằng một công cụ mới, trừ khi đó là một sự đổi mới mang tính đột phá”.

Trung Quốc bắt đầu thử nghiệm sử dụng đồng nhân dân tệ kỹ thuật số tại một số thành phố được chọn vào năm 2020, để chuẩn bị cho việc triển khai trên toàn quốc trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu gay gắt nhằm ra mắt một loại tiền kỹ thuật số được nhà nước hậu thuẫn.

Thời gian triển khai đồng tiền này trên toàn quốc chưa được công bố nhưng chính quyền đã đẩy mạnh chiến dịch truyền thông loại tiền tệ này như một cách để giúp Trung Quốc dẫn đầu cuộc đua tiền điện tử.

Ngân hàng Công thương Trung Quốc, ngân hàng lớn nhất thế giới về tổng tài sản, cho biết trong báo cáo thường niên rằng năm ngoái, hơn 15 triệu ví điện tử CNY mới được mở bởi các cá nhân và hơn 1,3 triệu ví bởi các tổ chức kinh doanh. Hơn 2,7 triệu cửa hàng là những bổ sung mới vào danh sách những nơi chấp nhận tiền tệ.

Bên cạnh chi tiêu cá nhân, việc sử dụng tiền tệ đã được mở rộng sang một số dịch vụ công, bao gồm thanh toán thuế và an sinh xã hội.