TS Nguyễn Đình Cung: Dự thảo Thông tư của Bộ Công Thương đang đặt thêm điều kiện kinh doanh

Bộ Công Thương đang lấy ý kiến về dự thảo Thông tư phân loại, quản lý loại hình hạ tầng thương mại, trong đó có mô hình siêu thị, trung tâm thương mại, cửa hàng outlet, cửa hàng tiện lợi...

Dự thảo này đưa ra một số tiêu chí mới với cửa hàng tiện lơị, như chủ yếu phục vụ khách mua hàng trong phạm vi bán kính dưới 500m; đặt tại khu dân cư, nơi tập trung đông người, với diện tích kinh doanh 30-200 m2; bán theo phương thức tự phục vụ, thanh toán tại quầy thu ngân; có khoảng 3.000 mặt hàng trong mỗi cửa hàng...

“Luật Doanh nghiệp đã chỉ rõ tinh thần doanh nghiệp được tư do làm những gì mà pháp luật không cấm vậy tại sao dự thảo lại yêu cầu cửa hàng tiện lợi, như chủ yếu phục vụ khách mua hàng trong phạm vi bán kính dưới 500m; đặt tại khu dân cư, nơi tập trung đông người, với diện tích kinh doanh 30-200 m2; bán theo phương thức tự phục vụ, thanh toán tại quầy thu ngân; có khoảng 3.000 mặt hàng trong mỗi cửa hàng...?

"Tôi muốn đặt một tình huống giả định. Nếu như doanh nghiệp tôi thuê được một mặt bằng dưới 30m2 hoặc trên 300m2 thì tôi không được kinh doanh cửa hàng tiện lợi sao? Bộ đưa ra quy định với mục đích gì?”, TS. Nguyễn Đình Cung, Nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế Trung ương đặt vấn đề.

Cũng theo ông Cung, các quy định như dự thảo chính là đặt thêm điều kiện kinh doanh.

“Theo quy định tại Luật Doanh nghiệp năm 2005, thông tư không được ban hành điều kiện kinh doanh. Quy định này được tiếp tục duy trì trong Luật Đầu tư năm 2014 và 2020. Còn theo Luật Ban hành Văn bản quy phạm pháp luật, thông tư không được ban hành thủ tục hành chính, trừ trường hợp được ủy quyền trong luật.

"Trường hợp này, thông tư không được uỷ quyền. Vậy ban soạn thảo lấy căn cứ nào để đưa ra các quy định 'đánh đố' doanh nghiệp như vậy?”, ông Cung đặt vấn đề.

Cũng góp ý về quy định này, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho rằng: Thông thường, đối với các loại sản phẩm, dịch vụ khác, việc phân loại, gọi tên các hình thức kinh doanh do doanh nghiệp tự xác định nhằm quảng bá và giúp người tiêu dùng nhận biết. Nhà nước chỉ nên can thiệp khi người bán lợi dụng sự nhập nhèm gọi tên để gây nhầm lẫn cho người mua, từ đó giúp bán được sản phẩm hoặc tăng giá của sản phẩm.

Nếu không đáp ứng các quy định tại thông tư này, cơ sở kinh doanh sẽ bị xử phạt theo quy định của pháp luật.

Ví dụ, pháp luật cần đặt tiêu chí phân loại và xử phạt rất nặng khi phân loại sai thực phẩm chức năng và thuốc. Điều này là cần thiết vì có trường hợp người bán thực phẩm chức năng cố tình nhập nhèm, khiến người mua tưởng nhầm là thuốc. 

Đối với các loại hạ tầng thương mại, trên thị trường hiện không thấy biểu hiện nào tương tự như vậy. Việc một cửa hàng tạp hoá nhỏ treo biển “siêu thị” cũng không vì thế mà giúp bán thêm được hàng hoặc bán giá cao hơn. Người tiêu dùng hoàn toàn không hề bị lừa hay hiểu nhầm trong trường hợp này. Do đó, việc nhà nước yêu cầu phải gọi tên cho đúng, theo VCCI, là không cần thiết.

Trường hợp việc phân loại chỉ nhằm mục đích thống kê của nhà nước thì không cần thiết phải có quy định xử phạt khi doanh nghiệp gọi tên không đúng. Hơn nữa, nếu vì lý do đó thì không cần thiết ban hành văn bản dưới dạng thông tư, chỉ cần hình thức công văn hướng dẫn là đủ.

“Với những lý do đó, đề nghị cơ quan soạn thảo giải trình rõ hơn về tính cần thiết của việc ban hành văn bản này và chưa cần ban hành văn bản này khi chưa rõ sự cấp thiết”, VCCI đề nghị.

Ngoài ra, theo VCCI, dự thảo có nhiều quy định bất hợp lý can thiệp vào quyền tự do kinh doanh của daonh nghiệp, làm tăng chi phí không cần thiết. Các chi phí này sẽ làm tăng giá cả hàng hoá và làm giảm lợi nhuận của các doanh nghiệp. 

Cụ thể, dự thảo yêu cầu tất cả các siêu thị, siêu thị mini, trung tâm thương mại, cửa hàng outlet, trung tâm outlet đều phải có nơi trông giữ xe, chỗ để xe hoặc bãi đỗ xe cho khách hàng. Điều này sẽ làm tăng chi phí kinh doanh và giảm sự linh hoạt của các mô hình kinh doanh. Các cửa hàng có chỗ đỗ xe sẽ tăng sự thuận tiện cho khách hàng, họ có thêm doanh thu và ngược lại, cửa hàng nào không có chỗ đỗ xe sẽ bị mất khách.

Do đó, thị trường sẽ tự điều tiết việc này mà không cần có sự can thiệp của nhà nước. 

Ngoài ra, dự thảo yêu cầu siêu thị hạng I và II phải có dịch vụ ăn uống, giải trí; trung tâm thương mại phải có khu vực dành cho hoạt động vui chơi giải trí, cho thuê văn phòng, khu vực dành cho hoạt động tài chính, ngân hàng.

"Các quy định này cũng can thiệp quá mức vào quyền tự do kinh doanh của doanh nghiệp. Việc bố trí không gian kinh doanh phụ thuộc vào nhu cầu của khách hàng và khả năng cung cấp của doanh nghiệp. Doanh nghiệp và người tiêu dùng sẽ tự điều chỉnh theo diễn biến của thị trường mà không cần nhà nước can thiệp”, VCCI nhấn mạnh.