Đưa hộ kinh doanh vào Luật: Không lo ông chủ quán phở trở thành giám đốc doanh nghiệp phở

Nghị định về hộ kinh doanh đang quy định trái nguyên tắc Hiến định

Theo ông Vũ Tiến Lộc, trên thế giới, khi làm kinh doanh thì có hai hình thức phổ biến là cá nhân tự kinh doanh và lập công ty. Nhiều nước có luật riêng về các chủ thể này và trước đây Việt Nam cũng như vậy. Việt Nam có 2 luật là Luật Công ty (1990) điều chỉnh các chủ thể có tư cách pháp nhân và Luật về cá nhân kinh doanh không có tư cách pháp nhân với tên gọi Luật Doanh nghiệp tư nhân (1991).

Nhưng từ năm 1999 đến nay, hai luật này được tích hợp thành một gọi là Luật Doanh nghiệp. Ông Lộc đánh giá đây là một quyết định đúng đắn của Quốc hội. Và vì vậy, suốt 30 năm qua, trong hệ thống pháp luật Việt Nam, doanh nghiệp được quan niệm bao gồm cả 2 loại hình: loại hình công ty (có tư cách pháp nhân) như công ty TNHH, công ty cổ phần; và cá nhân kinh doanh (không có tư cách pháp nhân), được đặt tên riêng là doanh nghiệp tư nhân.

Còn hộ kinh doanh thực chất là sự pha trộn giữa hai loại hình: cá nhân kinh doanh (như doanh nghiệp tư nhân) và nhóm người kinh doanh (tương tự như công ty nhưng với cơ cấu sơ khai nhất).

Ông Vũ Tiến Lộc cho rằng về bản chất kinh tế, pháp lý và thực tiễn, các hộ kinh doanh, trước hết là các hộ kinh doanh có đăng ký, chính là một loại hình doanh nghiệp. Tuy nhiên, hộ kinh doanh lại chưa được coi là doanh nghiệp.

“Đó là một trong những khiếm khuyết lớn nhất trong hệ thống pháp luật về doanh nghiệp hiện hành”, ông Lộc nói.

Theo ông Lộc, việc không đưa hộ kinh doanh vào Luật doanh nghiệp đã để lại một hậu quả pháp lý: trong khi quyền và nghĩa vụ của công ty tư nhân, các cá nhân kinh doanh, vốn đóng góp chưa đầy 10% GDP, được quy định trong Luật Doanh nghiệp thì quyền và nghĩa vụ của hộ kinh doanh – nơi sinh kế của hàng chục triệu người và đóng góp hơn 30% GDP của đất nước, mà bản chất cũng là doanh nghiệp, thì chỉ được chế định trong một nghị định do Chính phủ ban hành.

Theo Nghị định này, hộ kinh doanh chỉ được hoạt động trong phạm vi địa phương là quận, huyện nơi đăng ký và bị hàng loạt các hạn chế về quyền kinh doanh.

“Điều này trái với nguyên tắc hiến định là việc hạn chế quyền tự do kinh doanh của công dân, chỉ có thể được quy định trong văn bản luật do Quốc hội ban hành”, ông Lộc nhận định.

Đưa hộ kinh doanh vào Luật Doanh nghiệp là bước tiến mới của pháp luật về doanh nghiệp

Chủ tịch VCCI nhấn mạnh: đưa hộ kinh doanh vào phạm vi điều chỉnh của Luật Doanh nghiệp là phù hợp với bản chất kinh tế và pháp lý của hộ kinh doanh và cũng bảo đảm quyền bình đẳng của hộ kinh doanh với các loại hình doanh nghiệp khác.

“Cũng cần lưu ý rằng, phát triển doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ, mà hộ kinh doanh và cá nhân kinh doanh là hình thức phổ biến nhất, đang được cả thế giới quan tâm. Đưa hộ kinh doanh vào Luật Doanh nghiệp vừa bảo đảm tôn trọng tính chất lịch sử đặc thù của kinh tế hộ ở Việt Nam, vừa là bước tiến mới đưa hệ thống pháp luật về doanh nghiệp ở nước ta phù hợp với hệ thống pháp luật quốc tế, chấp nhận sự linh hoạt và đa dạng của các mô hình kinh doanh, đáp ứng tốt hơn yêu cầu hội nhập”, ông Lộc bình luận.

Ông Lộc khẳng định việc đưa hộ kinh doanh vào Luật Doanh nghiệp sẽ không làm thay đổi kết cấu và quan niệm về doanh nghiệp của Luật Doanh nghiệp. Ngược lại, với việc được chính danh trong Luật Doanh nghiệp sửa đổi lần này, hộ kinh doanh sẽ có thêm nhiều thuận lợi.

Một là thuận lợi về vị trí pháp lý. Vị trí pháp lý của hộ kinh doanh sẽ được quy định rõ ràng. Hộ kinh doanh được đứng tên trong các giao dịch kinh doanh, xin giấy phép và được bảo hộ theo các quy định pháp luật. Hộ kinh doanh được gỡ bỏ các hạn chế về quyền kinh doanh, về phạm vi và quy mô hoạt động. Hộ kinh doanh được thụ hưởng chính sách hỗ trợ quy định tại Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa và các chính sách khác có liên quan.

Đăng ký hoạt động của hộ kinh doanh không thay đổi vì vẫn giữ nguyên hệ thống đăng ký ở cấp huyện như hiện nay, hơn nữa còn tạo điều kiện để thống nhất hệ thống đăng ký doanh nghiệp bảo đảm yêu cầu kết nối và minh bạch.

Chế độ ghi chép sổ sách kế toán và nghĩa vụ thuế với hộ kinh doanh cũng không thay đổi.

Thanh tra kiểm tra và thủ tục hành chính cũng không nặng thêm, vì vẫn thực hiện bình thường theo các quy định tại pháp luật chuyên ngành.

Về phía quản lý nhà nước, việc đưa hộ kinh doanh vào Luật Doanh nghiệp cũng không phát sinh thêm chi phí và bộ máy quản lý, vì vẫn duy trì phân cấp đăng ký và quản lý hộ kinh doanh như hiện nay.

Ngược lại, thu ngân sách nhà nước lại có thể tăng thêm khi các hộ kinh doanh hoạt động bài bản hơn, minh bạch hơn thì sẽ giảm thiểu sự thoả thuận thuế giữa hộ kinh doanh và cán bộ thuế, giảm được sự nhũng nhiễu và tham những vặt.

Quản trị của hộ kinh doanh sẽ được tăng cường vì luật hoá sẽ tạo động lực để các hộ kinh doanh hoạt động bài bản, chuyên nghiệp hơn và hiệu quả hơn.

Đưa hộ kinh doanh vào Luật không phải là xóa bỏ hộ kinh doanh

Trả lời câu hỏi tại sao lại không ban hành luật riêng về hộ kinh doanh, ông Lộc cho rằng đây là điều không cần thiết, bởi hộ kinh doanh chính là một loại hình doanh nghiệp

Ông Lộc nhấn mạnh: đưa hộ kinh doanh vào phạm vi điều chỉnh của Luật Doanh nghiệp không phải là xóa bỏ hộ kinh doanh, cũng không phải ép buộc hộ kinh doanh phải chuyển đổi thành công ty hay thành doanh nghiệp tư nhân.

Việc đưa hộ kinh doanh vào luật cũng không bắt các hộ kinh doanh phải thay tên, đổi họ mà chỉ để chính danh hộ kinh doanh trong luật, “không để hộ kinh doanh bị bỏ lại phía sau”, để bảo vệ hộ kinh doanh, minh bạch hóa, nâng cao năng lực, thúc đẩy sự phát triển của hộ kinh doanh.

“Ghi nhận hộ kinh doanh trong Luật doanh nghiệp sẽ không phát sinh thêm các chi phí và thủ tục hành chính cho họ và cho nhà nước. Tên của hộ kinh doanh vẫn là hộ kinh doanh. Tuyệt đối không có chuyện ‘qua một đêm ngủ dậy thì ông chủ quán phở hôm qua trở thành giám đốc doanh nghiệp phở hôm nay’”, ông Lộc nói.