Loạt ngân hàng phương Tây nộp 800 triệu EUR thuế cho Điện Kremlin, gấp 4 lẫn trước chiến sự

Giảm hoạt động tại Nga, vẫn thu lãi "khủng"

Theo Financial Times, 7 ngân hàng hàng đầu châu Âu tính theo tài sản ở Nga gồm Raiffeisen Bank International, UniCredit, ING, Commerzbank, Deutsche Bank, Intesa Sanpaolo và OTP đã báo cáo lợi nhuận tổng hơn 3 tỷ EUR vào năm 2023. Khoản lợi nhuận này cao gấp 3 lần so với năm 2021 và một phần được tạo ra từ nguồn vốn mà các ngân hàng không thể rút ra khỏi Nga.

Một phân tích của Financial Times cho thấy lợi nhuận tăng vọt khiến các ngân hàng châu Âu phải trả khoảng 800 triệu EUR tiền thuế, tăng từ mức 200 triệu EUR vào năm 2021. 

Trong đó, hơn một nửa khoản thanh toán thuế trị giá 800 triệu EUR của các ngân hàng châu Âu đến từ Ngân hàng Quốc tế Raiffeisen (RBI) của Áo, ngân hàng có sự hiện diện lớn nhất ở Nga trong số các tổ chức cho vay nước ngoài. Ngoài khoản đóng góp thuế thường xuyên vào năm 2023, Raiffeisen đã phải trả 47 triệu EUR do khoản thuế bất ngờ mà Điện Kremlin áp đặt cho một số công ty vào năm ngoái. 

Lợi nhuận tại Nga của RBI đã tăng hơn gấp 3 lần lên 1,8 tỷ EUR từ năm 2021 đến năm 2023, chiếm một nửa tổng lợi nhuận của tập đoàn Áo, so với khoảng 1/3 tổng lợi nhuận trước chiến sự.

Sau khi Nga triển khai lực lượng quân sự vào Ukraine từ tháng 2/2022, RBI liên tục lên tiếng về kế hoạch thu hẹp quy mô và thoái vốn hoạt động tại Nga. Ngân hàng này đã phải đối mặt với sự chỉ trích dai dẳng từ Ngân hàng Trung ương Châu Âu và Bộ Tài chính Mỹ vì chưa hoàn thành việc rút tiền.

Mặc dù RBI đã thực hiện một số nỗ lực để giảm mức độ tiếp xúc với Nga – chẳng hạn như giảm 56% sổ cho vay kể từ đầu năm 2022 – nhưng một số động thái gần đây cho thấy điều ngược lại. Theo đó, các tin tuyển dụng gần đây của RBI ở Nga gợi ý các kế hoạch đầy tham vọng nhằm “mở rộng nhiều cơ sở khách hàng đang hoạt động”.

Đại diện của họ cho biết Deutsche Bank, OTP của Hungary và Commerzbank đã giảm đáng kể sự hiện diện của họ ở Nga, vốn vốn đã nhỏ so với RBI. Intesa là công ty gần nhất có nguy cơ rút lui nhưng vẫn chưa bán hoạt động kinh doanh ở Nga. UniCredit từ chối đưa ra bình luận về tin tức này.

Các khoản thuế mà các ngân hàng châu Âu phải nộp, tương đương khoảng 0,4% tổng doanh thu ngân sách phi năng lượng dự kiến ​​của Nga vào năm 2024, là một ví dụ về cách các công ty nước ngoài còn lại ở nước này đã giúp Điện Kremlin duy trì ổn định tài chính bất chấp lệnh trừng phạt của phương Tây.

Các ngân hàng Mỹ giảm hoạt động đáng kể

Theo Trường Kinh tế Kyiv, mặc dù đã đóng cửa hoạt động kinh doanh doanh nghiệp và bán lẻ, Citigroup, ngân hàng cho vay lớn thứ 4 của Mỹ, vẫn kiếm được lợi nhuận 149 triệu USD và trả 53 triệu USD ở Nga vào năm 2023, trở thành ngân hàng nộp thuế lớn thứ 4 trong số các ngân hàng phương Tây ở Nga.

Theo tổ chức nghiên cứu, một gã khổng lồ khác của Mỹ, JPMorgan, kiếm được 35 triệu USD và trả 6,8 triệu USD tiền thuế.

JPMorgan, từng là nhà thầu chính của các ngân hàng Nga trong việc mở tài khoản đại lý bằng USD, đã cố gắng rời đi từ năm 2022. Ngân hàng này hiện đang mắc kẹt và phải đối mặt với vụ kiện trị giá hàng triệu USD từ đối tác cũ ở Nga, VTB.

Tuy nhiên, số liệu của các ngân hàng Mỹ không được đưa vào tổng số thuế 800 triệu EUR vì họ không báo cáo kết quả tương đương của Nga trên các tài khoản nhóm được sử dụng để tính toán.

Nếm trái "ngọt" vị "đắng" vì ở lại

Các nhà cho vay phương Tây đã được hưởng lợi từ việc áp dụng các biện pháp trừng phạt đối với hầu hết lĩnh vực tài chính của Nga, vốn đã từ chối quyền truy cập vào hệ thống thanh toán liên ngân hàng quốc tế Swift. Điều đó khiến các ngân hàng quốc tế trở thành "huyết mạch" tài chính giữa Moscow và phương Tây.

Những yếu tố như vậy đã góp phần khiến thu nhập phí và hoa hồng ròng của RBI ở Nga tăng gấp 3 lần từ 420 triệu EUR vào năm 2021 lên 1,2 tỷ EUR vào năm 2023.

“Việc ở lại Nga không chỉ vì lợi ích của RBI. Ngân hàng trung ương Nga sẽ làm mọi thứ có thể để không để họ ra đi vì có rất ít ngân hàng không bị trừng phạt mà Nga có thể nhận và gửi thanh toán Swift qua đó”, một giám đốc điều hành ngân hàng cấp cao của Nga cho biết.

Theo vị giám đốc điều hành này, các đối tác của Nga và nước ngoài hiện nay thường thanh toán xuyên biên giới bằng đồng ruble, nhưng đồng tiền của Nga cũng được chuyển qua các tài khoản tại RBI và các ngân hàng tương tự để “giảm rủi ro bị trừng phạt” và “đẩy nhanh quá trình”.

Số liệu tổng hợp về doanh thu, lợi nhuận và thuế của các ngân hàng quốc tế đã giảm kể từ năm 2022 nhưng vẫn cao hơn nhiều so với kết quả trước chiến sự.

Các ngân hàng cũng được hưởng lợi từ việc tăng lãi suất với lãi suất cơ bản của ngân hàng trung ương Nga hiện ở mức 16%, cao hơn gần gấp đôi so với trước khi nổ ra cuộc chiến. Việc tăng lãi suất đã giúp những người cho vay kiếm được doanh thu bội thu từ các khoản vay lãi suất thả nổi và tích lũy thêm thu nhập từ số tiền bị mắc kẹt trong tài khoản tiền gửi của Nga.

“Chúng tôi không thể làm bất cứ điều gì với tiền gửi của Nga ngoài việc giữ chúng ở ngân hàng trung ương. Vì vậy, khi lãi suất tăng, lợi nhuận của chúng tôi cũng tăng theo”, một giám đốc điều hành cấp cao của một ngân hàng châu Âu có công ty con ở Nga cho biết.

Ngân hàng cho biết khoảng 20% ​​số tiền thuế nộp vào ngân sách Nga vào năm 2023 do OTP thực hiện bao gồm thuế đánh vào cổ tức. Phần lớn số tiền của nó vẫn bị kẹt trong tài khoản tiền gửi ở Nga.

Tiền mặt bị khóa là một trở ngại đáng kể cho việc rời khỏi Nga. Kể từ đầu năm 2022, các ngân hàng cũng phải có sự cho phép cá nhân của Tổng thống Vladimir Putin để bán các hoạt động của họ tại Nga. Chỉ có 7 ngân hàng phương Tây – trong số 45 ngân hàng có tên trong danh sách cần được tổng thống chấp thuận để rời đi.

Bên cạnh đó, những người cho vay nước ngoài được hưởng lợi không chỉ từ lãi suất cao hơn mà còn từ các biện pháp trừng phạt quốc tế đối với các ngân hàng Nga. Các biện pháp như vậy đã tước đi quyền truy cập của các đối thủ vào hệ thống thanh toán quốc tế và tăng sức hấp dẫn của các ngân hàng phương Tây đối với khách hàng trong nước.