'Bị' áp VAT: Cổ phiếu phân bón mừng vì 'món lợi' hàng trăm tỷ

Phân bón nội địa sẽ cạnh tranh hơn

Đề xuất thay đổi quy định thuế VAT (từ không chịu thuế VAT sang chịu 5% thuế VAT) đối với các doanh nghiệp phân bón đã được trình lên Quốc hội vào tháng 6/2024, và thảo luận trong cuộc họp ngày 29/10/2024 để bảo vệ thị trường phân bón trong nước, duy trì an ninh lương thực và giảm sự phụ thuộc vào phân bón nhập khẩu.

Trong quá khứ, Nghị quyết 71/2014/QH13 đã phân loại mặt hàng phân bón vào diện không chịu thuế VAT từ tháng 1/2015. Theo đó, người dùng cuối không phải chịu thuế VAT cho phân bón, trong khi các doanh nghiệp phân bón không được hoàn thuế VAT đối với chi phí sản xuất, trong đó, chi phí nguyên vật liệu chiếm khoảng 50-80% tổng chi phí sản xuất.

Nguyên vật liệu chính để sản xuất phân bón là khí tự nhiên (DPM&DCM), than (DHB & Ninh Bình Ure) và quặng phốt phát (DDV & DGC). Tổng chi phí sản xuất của các doanh nghiệp phân bón nội địa đã tăng từ tháng 1/2015, do không được khấu trừ thuế VAT.

Theo Công ty Chứng khoán SSI, tất cả những điều này khiến phân bón sản xuất trong nước kém cạnh tranh hơn so với phân bón nhập khẩu, trong đó các doanh nghiệp sản xuất phân bón nước ngoài có thể yêu cầu hoàn thuế VAT cho chi phí sản xuất tại quốc gia của họ.

Về lý thuyết, việc thay đổi từ “không chịu thuế VAT” sang “chịu thuế VAT 5%” sẽ khiến giá phân bón cao hơn. Tuy nhiên, Tổng Công ty Phân bón và Hóa chất Dầu khí - CTCP (HoSE: DPM) và Công ty Cổ phần Phân bón Dầu khí Cà Mau (HoSE: DCM) cho biết trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt giữa phân bón nội địa và nhập khẩu, các doanh nghiệp nội địa có thể chọn giảm giá bán trước khi cộng thêm 5% thuế VAT, qua đó phần nào hỗ trợ những người nông dân.

Mức tăng giá bán thực tế của phân bón sản xuất trong nước sẽ ít hơn mức tăng giá bán của phân bón nhập khẩu, từ đó sẽ khuyến khích những người nông dân sử dụng phân bón sản xuất trong nước.

Đối với tác động của các quy định về thuế VAT tới doanh nghiệp phân bón, SSI cho rằng phân bón nội địa sẽ cạnh tranh hơn so với phân bón nhập khẩu, từ đó hỗ trợ tăng trưởng sản lượng tiêu thụ. Giá của phân bón nhập khẩu hiện đang thấp hơn 3-5% so với phân bón nội địa.

Trong trường hợp cạnh tranh gay gắt với phân bón nhập khẩu như trong giai đoạn 2015-2019, các doanh nghiệp sản xuất phân bón nội địa sau khi được hoàn thuế VAT trên chi phí sản xuất, có thể chọn giảm giá bán trước khi cộng thêm VAT 5%, từ đó thu hẹp khoảng cách giá 3-5% so với hàng nhập khẩu và khuyến khích những người nông dân sử dụng phân bón nội địa.

Ngoài ra, các doanh nghiệp sản xuất phân bón còn có thể yêu cầu hoàn thuế VAT trên chi phí sản xuất. Điều này chủ yếu sẽ mang lại lợi ích cho các nhà sản xuất ure và DAP vì những doanh nghiệp này sản xuất phân bón từ nguyên liệu tự nhiên (khí đốt tự nhiên, than, quặng phốt phát).

Trong khi đó, tác động đến các nhà sản xuất NPK là không đáng kể. Do nguyên liệu sản xuất NPK chủ yếu là phân bón đơn (ure, phốt phát đơn và kali), nên việc không chịu thuế VAT hay chịu 5% thuế VAT đều không ảnh hưởng nhiều tới chi phí sản xuất NPK.

Lợi nhuận tăng, cổ phiếu hưởng lợi

Theo SSI, trong quá trình thảo luận tại cuộc họp Quốc hội lần thứ 8 vào tháng 11/2024, hầu hết các cử tri bày tỏ mong muốn bảo vệ thị trường phân bón trong nước trước sự cạnh tranh gay gắt từ các sản phẩm nhập khẩu, đồng nghĩa với việc ủng hộ việc thay đổi quy định thuế VAT (từ không chịu thuế VAT sang chịu 5% thuế VAT) đối với các doanh nghiệp phân bón.

“Chúng tôi kỳ vọng Chính phủ sẽ thay đổi quy định thuế VAT và dự kiến có hiệu lực từ tháng 7/2025, theo đó DPM và DCM sẽ là các cổ phiếu được hưởng lợi từ sự thay đổi này”, các chuyên gia của SSI cho biết.

Trong năm 2024, lợi nhuận của DPM và DCM đều phục hồi từ mức thấp của năm 2023 nhờ sự phục hồi giá urê, biên lợi nhuận của mảng phân bón tự doanh, cũng như giảm chi phí khấu hao (đối với DCM). Lũy kế 9 tháng năm 2024, doanh thu thuần của DCM và và DPM lần lượt tăng nhẹ 2,3% và 1,4% so với cùng kỳ.

Lợi nhuận trước thuế của của DCM phục hồi 64% trong 9 tháng đầu năm 2024, nhanh hơn nhiều so với mức 17% của DPM nhờ chi phí khấu hao giảm và lợi nhuận bất thường từ hoạt động M&A (DCM đã mua lại công ty TNHH Phân bón Hàn – Việt với giá thấp hơn giá trị hợp lý). Khoản lợi nhuận bất thường này đã giúp DCM có mức tăng trưởng lợi nhuận mạnh hơn trong năm 2024, điều này tạo nền so sánh cao trong 2024 và khiến lợi nhuận trong năm 2025 tăng nhẹ hơn.

Sang năm 2025, SSI kỳ vọng sự phục hồi của giá urê và biên lợi nhuận của mảng phân bón tự doanh vẫn tiếp diễn nhưng với tốc độ hạn chế hơn. Nếu không có thay đổi quy định về thuế VAT, tăng trưởng lợi nhuận năm 2025 của DPM và DCM dự kiến lần lượt đạt 21% và 16% so với cùng kỳ.

Tuy nhiên, sự thay đổi quy định về thuế VAT sẽ giúp DPM và DCM tăng thêm lợi nhuận lần lượt là 259 tỷ đồng và 200 tỷ đồng, từ đó đẩy tăng trưởng lợi nhuận năm 2025 lên 50% và 29% so với cùng kỳ.