Bảo hiểm TNDS xe máy có như không: DN bán hàng là ’phục vụ’ chứ không phải ’ban phát’

Nhiều bất cập đối với bảo hiểm TNDS xe máy

Hàng năm, theo thống kê tai nạn giao thông (TNGT) của cơ quan chức năng thì người điều khiển xe mô tô, xe gắn máy (gọi chung là xe máy) chiếm tỷ lệ lớn nhất. Do đó việc mua bảo hiểm bắt buộc trách nhiệm dân sự của chủ xe cơ giới đối với xe máy (bảo hiểm xe máy bắt buộc) nhằm chia sẻ rủi ro với người điều khiển xe khi xảy ra TNGT là nhu cầu cần thiết. Tuy nhiên, trong nhiều năm qua người dân đã có nhiều phản ánh bức xúc về loại hình bảo hiểm này.

Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) từng nhiều lần đưa ra đề xuất bỏ quy định bắt buộc bảo hiểm trách nhiệm dân sự với xe máy khi đánh giá tổng quan về hiệu quả khi mua loại hình bảo hiểm này chưa đảm ​ bảo nguyên tắc lợi ích cho khách hàng.

Theo quy định tại Nghị định 67 năm 2023 phí BHBBTNDS xe máy dao động 55.000 - 60.000 đồng. Và cũng theo Nghị định này, mức trách nhiệm bảo hiểm đối với thiệt hại về sức khỏe, tính mạng lên đến 150 triệu đồng, trách nhiệm bảo hiểm đối với thiệt hại về tài sản lên đến 50 triệu đồng.

Dù mức phí không quá cao nhưng thực tế, người dân không mặn mà với BHBBTNDS cũng bởi bản chất, ý nghĩa của loại bảo hiểm này chưa được thể hiện như thực trạng sử dụng sản phẩm này của người dân hiện nay.

Theo quy định của Luật Trật t​ự, an toàn giao thông đường bộ, chủ xe máy phải mua BHBBTNDS và phải mang theo bảo hiểm khi tham giao thông. Trong nhiều năm qua việc mua bảo hiểm với đa số chủ mô tô, xe máy là để đủ thủ tục đi đường, nhằm xuất trình khi bị kiểm tra chứ chưa ý thức rõ về ý nghĩa về bảo hiểm.

Chưa kể, việc bán BHBBTNDS cũng khá lộn xộn, ngay ở Hà Nội chúng ta có thể mua loại bảo hiểm này ở cửa hàng bán xe máy, cổng các khu công nghiệp, tiệm tạp hóa hoặc mua online. Thậm chí BHBBTNDS còn được bán cùng với nhiều sản phẩm đi kèm khác như mũ bảo hiểm, đồ điện tử. Các đại lý còn bán cả BHBBTNDS và bảo hiểm xe máy tự nguyện, thậm chí nhiều người bán còn ''mập mờ'' giữa bảo hiểm xe máy "tự nguyện" và "bắt buộc" cốt là bán được hàng. Khi được hỏi về thông tin các vụ TNGT được phía bảo hiểm chi trả thì người ván ậm ừ cho qua chuyện, thậm chí có người bán còn cao giọng ‘’mua bảo hiểm xe máy có vài chục nghìn thôi, cốt để không bị CSGT phạt tiền’’.

Chính những điều này, vô hình chung khiến người dân xem BHBBTNDS như một thứ thủ tục cần phải có khi ra đường.

Một nguyên nhân khiến người dân chỉ mua bảo hiểm mô tô, xe máy như một nghĩa vụ hơn là nghĩ tới quyền lợi bảo hiểm cũng bởi thủ tục đòi bảo hiểm nhiêu khê, phức tạp, gây khó khăn trong quá trình làm thủ tục.

Theo số liệu của Hiệp hội Bảo hiểm Việt Nam,  năm 2024, doanh thu BHBBTNDS của xe mô tô, xe gắn máy đạt 805 tỷ đồng. Trong đó, ước tính chi phí bồi thường là hơn 24 tỷ đồng, tương ứng với tỷ lệ chi trả 3%.

Đối với bảo hiểm TNDS xe ô tô, doanh thu năm 2024 đạt 3.733 tỷ đồng, con số bồi thường là 858 tỷ đồng, chiếm tỷ lệ gần 23%.

Theo phản ánh của nhiều người dân khi xảy ra tai nạn, người điều khiển xe máy gọi cho phía bảo hiểm theo số điện thoại ghi trên phiếu bảo hiểm để thông báo về TNGT thì có lúc kết nối được lúc không. Kết nối được thì nhân viên tổng đài cho biết để làm thủ tục bồi thường phải chuẩn bị rất nhiều loại giấy tờ, trong đó phải có hồ sơ vụ tai nạn của công an, mức độ thiệt hại, giấy chứng nhận thương tích, hồ sơ bệnh án…

Hoặc nhân viên tiếp nhận lại không đủ chuyên môn, thẩm quyền xác định xe nào gây ra lỗi, từ đó xác định đơn vị bảo hiểm phải bồi thường. Trừ trường hợp hậu quả chết người hoặc thương tật nặng, cảnh sát giao thông mới ghi nhận hiện trường, lập hồ sơ TNGT. Còn với các vụ va chạm nhẹ, rất khó được ghi nhận, khi gọi cho nhân viên bảo hiểm đến hiện trường ghi nhận, giám định thì chờ mỏi mắt.

Do quá nhiều bất cập nên khi tai nạn hỏng xe, để được việc các chủ xe thường mang luôn đi sửa thay vì gọi bảo hiểm. Thêm nữa, khi bị TNGT các chủ xe thường mang đi sửa chữa tại các tiệm sửa xe ven đường cho tiện chứ không đưa vào cửa hàng ủy quyền của hãng hoặc cửa hàng sửa xe lớn (có đầy đủ hóa đơn hợp lệ) để tính mức bồi thường.

Trong khi đó, đối với xe ô tô, bảo hiểm dân sự bắt buộc hay tự nguyện đều khá chu đáo và hợp tác với người sử dụng khi xảy ra TNGT hoặc va chạm giao thông. Chỉ cần người điều khiển xe ô tô thông báo TNGT tới đơn vị bảo hiểm, chờ nhân viên giám định bảo hiểm tới hiện trường hoặc quay video, chụp ảnh hoặc gọi video call cho nhân viên giám định bảo hiểm (trong trường hợp TNGT nặng cần giấy xác nhận của cơ quan công an). Sau đó chủ xe ô tô thỏa thuận với nhân viên giám định bảo hiểm để chọn garage sửa chữa; hồ sơ thanh toán bao gồm: giấy đăng k​ý xe, giấy phép lái xe, giấy đăng kiểm, chứng nhận mua bảo hiểm, hóa đơn sửa chữa xe (đối với trường hợp hư hỏng xe), hóa đơn bệnh viện (đối với trường hợp ảnh hưởng đến sức khỏe, tính mạng của nạn nhân trong vụ TNGT), giấy xác nhận của cơ quan công an(trong trường hợp TNGT nặng). Hồ sơ thanh toán bảo hiểm có thể gửi ngay tại hiện trường cho giám định viên bảo hiểm, có thể gửi qua đường bưu điện hoặc thông qua garage.

Rõ ràng đơn vị bảo hiểm đã đảm bảo quyền lợi cho người mua bảo hiểm ô tô, không thể lấy l​ý do giá trị xe máy thấp hơn, phí bảo hiểm xe máy thấp hơn nên công ty bảo hiểm ít quan tâm hơn vì dù sao người mua bảo hiểm đều là khách hàng và đơn vị bán bảo hiểm là nhà cung cấp dịch vụ.

Trên thực tế, bảo hiểm cho ô tô hiện nay (bao gồm BH bắt buộc và tự nguyện) thể hiện được vai trò và mang lại niềm tin cho người mua. Còn bảo hiểm xe máy chưa hiệu quả bởi lượng xe máy quá nhiều, thủ tục lại rườm rà, gây khó khăn, tốn kém tiền bạc, thời gian của người dân.

Suốt bao năm nay, các quy định sửa tới sửa lui nhưng phía bảo hiểm vẫn chưa cung cấp được dịch vụ tốt cho người dân sử dụng phương tiện xe máy. Phải xem bảo hiểm xe máy về đúng bản chất là một loại dịch vụ, có tốt người dân mới tự nguyện và đồng lòng tham gia. Nhà nước cần có chế tài vấn đề này, không thể bắt người dân đóng tiền phi lý như vậy được.

Để người dân không mất niềm tin với bảo hiểm xe máy

Trên thực tế xe máy vẫn là nguồn phương tiện giao thông chủ yếu của người dân nước ta. Số liệu cho thấy, tính đến quý 4/2024 Việt Nam đã có hơn 77 triệu xe máy. Năm 2024, toàn quốc xảy ra 23.837 vụ TNGT, làm chết 10.996 người, bị thương 17.705 người, trong đó có hơn 60% số vụ TNGT liên quan đến xe máy.

Nhiều vụ TNGT người gây tai nạn có thể bị thiệt mạng luôn, hoặc không có khả năng chi trả thiệt hại của người bị nạn hoặc không xác định được người gây tai nạn. Nếu những vấn đề này không được giải quyết, các vấn đề về công bằng, an sinh xã hội cũng bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Bởi vậy, bảo hiểm xe máy được đặt ra để bảo vệ quyền lợi của các nạn nhân trong các vụ TNGT do xe cơ giới gây ra, bao gồm cả xe máy.

Điều này thể hiện rõ ý nghĩa nhân đạo của chính sách. Bởi vì chúng ta cần có một nguồn để chi trả cho các vụ TNGT xảy ra do xe máy. Đồng thời đảm bảo nguồn hỗ trợ đủ lớn và kịp thời cho các nạn nhân tai nạn giao thông do xe máy gây ra, giúp nhanh chóng khắc phục những tổn thất về người mà không phụ thuộc vào việc người chủ xe máy đó có khả năng chi trả hay không.

Đề xuất bỏ loại bảo hiểm xe máy là do bức xúc với những bất cập trong chi trả. Vì vậy bức xúc, vướng mắc ở đâu thì phải giải quyết ở đó, không nên vì chính sách chi trả bất cập mà bỏ bảo hiểm xe máy bắt buộc. Dù Nghị định 67/2023/NĐ-CP đã tinh giản nhiều thủ tục quy trình; tuy nhiên vẫn phải tiếp tục xem xét, hoàn thiện quy trình, thủ tục đồng thời áp dụng công nghệ khoa học kĩ thuật để thuận tiện cho người tham gia bảo hiểm xe máy được tiếp cận, sử dụng dịch vụ BH được hiệu quả và bảo đảm quyền lợi cho người mua BH.

Không thể phủ nhận bảo hiểm nói chung và bảo hiểm bắt buộc trách nhiệm dân sự xe máy nói riêng rất thiết thực, lợi ích mà nó đem lại rất quan trọng cho người tham gia và xã hội. Hiện nay số vụ tai nạn và hậu quả do xe máy gây ra trong xã hội rất lớn.

Tuy nhiên, với thủ tục còn rườm rà và không ít người chỉ xem việc mua để đối phó (không bị CSGT xử phạt) thì các cơ quan chức năng như Bộ Tài chính, Bộ Công an, Bộ Tư pháp, Bộ Xây dựng, Ủy ban ATGT Quốc gia, Hội Bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam cùng phối hợp với Hiệp hội bảo hiểm phải nghiên cứu và đưa ra các giải pháp tối ưu để đưa mục đích và thực tế sử dụng BHBBTNDS đúng với bản chất, ý nghĩa nhân văn của nó. Bảo hiểm xe máy phải hướng tới nâng cao chất lượng phục vụ khách hàng để người mua thấy thực sự cần thiết tự nguyện tham gia chứ không phải mua để chống chế việc kiểm tra của lực lượng CSGT trên đường.

Các đơn vị cung cấp dịch vụ bảo hiểm phải luôn hiểu rằng mình là đơn vị cung cấp dịch vụ, phải xem người mua BH là khách hàng và xử lý thủ tục hành chính phải hiểu là ’’phục vụ’’ chứ không ‘’ban phát’’. Người dân mua BHBBTNDS vừa là nghĩa vụ vừa là quyền lợi; còn các cơ quan chức năng phải tuyên truyền cho cả người mua và người bán thực thi quy định BHBBTNDS đúng với bản chất và mục đích, ý nghĩa của nó.

Đồng thời các cơ quan chức năng phải xử lý quyết liệt các đơn vị cung cấp dịch vụ bảo hiểm có hành vi trốn tránh trách nhiệm bồi thường BHBBTNDS, bảo hiểm tự nguyện xe máy cho người dân.