Bắt buộc mua bảo hiểm xe máy: Thu 737 tỷ, bồi thường chỉ 29 tỷ

Bồi thường chưa đến 4%, nhiều người dân muốn bỏ

Theo số liệu của Cục Quản lý, giám sát bảo hiểm (Bộ Tài chính), trong 11 tháng của năm 2024, tổng doanh thu bảo hiểm bắt buộc trách nhiệm dân sự của xe mô tô, xe gắn máy và các loại xe cơ giới tương tự đạt 736,9 tỷ đồng. Trong đó, ước tính chi phí bồi thường chỉ là 28,5 tỷ đồng, tương ứng với tỷ lệ chi trả hơn 3,8%.

Chuyên gia kinh tế, thành viên hội Luật gia Việt Nam ông Trần Nguyên Đán cho rằng, mức bồi thường đối với bảo hiểm TNDS xe máy như trên là quá thấp, thường mức chi trả trung bình đối với các nghiệp vụ bảo hiểm phi nhân thọ lớn hơn nhiều, có doanh nghiệp lên đến 60% trên tổng phí thu được.

Đây cũng là một trong các nguyên nhân khiến người dân và cử tri một số tỉnh thành như TP. Hồ Chí Minh, An Giang, Đồng Nai, Lạng Sơn… liên tục có kiến nghị gửi Bộ Tài chính xem xét điều chỉnh việc mua bảo hiểm TNDS đối với xe hai bánh theo hướng tự nguyện khi người dân có nhu cầu thay vì bắt buộc như hiện nay.

Theo cử tri, thực tế dù bắt buộc chủ xe mô tô, xe máy phải mua bảo hiểm xe máy nhưng khi xảy ra tai nạn và đề nghị chi trả bảo hiểm, công ty bảo hiểm lại nhũng nhiễu, gây khó khăn, thủ tục rườm rà khiến người mua bảo hiểm gặp nhiều khó khăn trong quá trình đề nghị thanh toán chi trả bảo hiểm công khai, minh bạch.

Chia sẻ với Đầu tư Tài chính, chị Trần Thanh Mai (38 tuổi), ở Đống Đa, Hà Nội cho biết, ngày 17/1/2025 chị mới vi phạm Luật giao thông đường bộ với lỗi chuyển làn không xi nhan, cộng với việc không có chứng nhận bảo hiểm bắt buộc TNDS của chủ xe cơ giới còn hiệu lực. Chị đã bị lực lượng chức năng lập biên bản xử phạt vi phạm hành chính, mức phạt gần 1 triệu đồng.

Theo chị Mai, khi mua xe lần đầu tiên năm 2015 chị có tham gia bảo hiểm TNDS và đây cũng là lần mua duy nhất. Chị Mai lý giải rằng, việc tham gia bảo hiểm này là không cần thiết và không thấy được lợi ích của loại hình bảo hiểm này.

“Người thân, bạn bè xung quanh tôi chưa thấy ai đòi được quyền lợi từ bảo hiểm này, nếu có mua cũng chỉ để đối phó bởi phí cũng rẻ, hai năm khoảng 130 ngàn đồng”, chị Mai nói thêm.

Vì sao Bộ Tài chính vẫn buộc mua bảo hiểm TNDS xe máy?

Trao đổi với VietnamFinance, chuyên gia tài chính, thành viên Hội Luật gia Việt Nam ông Trần Nguyên Đán cho rằng, bản chất của bảo hiểm TNDS là bảo hiểm những hành vi của người tham gia gây thiệt hại cho người khác, các hành vi này liên quan đến Luật Dân sự, mà đã có tổn hại về người và tài sản thì phải phát sinh trách nhiệm bồi thường.

Bảo hiểm TNDS xe máy, cũng như xe cơ giới là bảo hiểm cho trách nhiệm của người điều khiển phương tiện giao thông.

Thực tế, người Việt vẫn có thói quen không cần thiết giải quyết đối với các vụ tai nạn mà thiệt hại nhỏ, không đáng kể, nhưng với các vụ việc gây thiệt hại lớn là một câu chuyện khác. Ví dụ như sự việc vừa rồi chiếc xe ô tô VF3 có va chạm với siêu xe BMW i8 ở Hải Phòng, mà lỗi ở chủ xe VF3 con số đền bù thiệt hại không hề nhỏ.

Có một thực tế, sản phẩm này đang bị rất nhiều người dân hiểu sai là bảo vệ tài sản và con người cho người mua bảo hiểm, nhưng không phải. Đây là loại hình bảo hiểm cho trách nhiệm dân sự của người mua bảo hiểm, nếu người đó gây thiệt hại cho người khác thì DNBH sẽ thay mặt người tham gia chi trả thiệt hại theo hạn mức quy định.

Cùng với đó, cơ chế bồi thường hiện nay không có phép phía nạn nhân đòi quyền lợi trực tiếp vì không biết đòi ai.

“Chính vì hiểu chưa đúng nên dẫn đến cách hành xử của người mua cũng chưa đúng. Đây là trách nhiệm, nên mới phải bắt buộc tham gia chứ pháp luật đâu có bắt buộc người dân phải tham gia bảo hiểm nhân thọ”, ông Trần Nguyên Đán khẳng định.

Đồng quan điểm, ông Nguyễn Khắc Xuân, Chuyên gia bảo hiểm, nhà sáng lập một Cộng đồng bảo hiểm với hơn 100.000 thành viên cho rằng, không thể bỏ quy định bắt buộc tham gia bảo hiểm TNDS xe máy, xe mô tô cũng như xe cơ giới tại Việt Nam bởi đây như một “tấm khiên” bảo vệ lợi ích của nạn nhân các vụ TNGT do xe cơ giới gây ra và hỗ trợ tài chính cho người tham gia.

Ông Xuân cho biết, loại hình bảo hiểm bắt buộc trách nhiệm dân sự của chủ xe cơ giới (bao gồm cả ô tô, xe máy) được thực hiện từ năm 1988 và quy định trong Luật được Quốc hội thông qua. Hiện nay, quy định này cũng được thể hiện và điều chỉnh tại Luật Kinh doanh bảo hiểm 2022; Luật Giao thông đường bộ 2008, Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ 2024 (có hiệu lực từ 1/1/2025); Nghị định 67/2023/NĐ-CP về bảo hiểm bắt buộc trong đó có bảo hiểm bắt buộc trách nhiệm dân sự của chủ xe cơ giới.

Cùng với đó, rất nhiều trường hợp người đi xe máy tham gia giao thông gây ra thiệt hại lớn, rủi ro dẫn đến thương tật, tử vong cho người thứ ba, mà người gây ra không có đủ tài chính để đền bù tổn thất hoặc vướng vòng lao lý, ảnh hưởng đến tài chính gia đình và an sinh xã hội.

“Số liệu của Bộ Tài chính, xe máy vẫn là nguồn phương tiện vận tải chủ yếu, và đây là nguồn gây tai nạn lớn nhất, chiếm hơn 63% nguyên nhân”, ông Xuân nói thêm.

Mới đây, trả lời cử tri các tỉnh thành đề xuất việc thay vì bắt buộc tham gia bảo hiểm TNDS xe máy, xe mô tô điều chỉnh theo hướng tự nguyện, Bộ Tài chính cho hay, bảo hiểm trách nhiệm dân sự cho xe cơ giới, bao gồm xe máy, thậm chí xe đạp điện là mô hình phổ biến trên thế giới. Hầu hết các nước đều áp dụng bảo hiểm bắt buộc TNDS này, thậm chí áp dụng cả với xe đạp điện.

Số liệu thống kê của Bộ Tài chính, trong 6 tháng đầu năm 2024, chỉ có khoảng 6,5 triệu xe máy tham gia bảo hiểm trách nhiệm dân sự (TNDS) bắt buộc, chiếm khoảng 9% số lượng xe lưu hành hiện nay khoảng 72 triệu chiếc.

“Tại Việt Nam, mô tô, xe gắn máy vẫn là nguồn phương tiện vận tải cơ giới chủ yếu, và là nguồn gây tai nạn lớn nhất, chiếm 63,48% nguyên nhân”, Bộ Tài chính đánh giá.

Bộ Tài chính cũng cho biết trong thời gian tới sẽ tiếp tục phối hợp với Hiệp hội Bảo hiểm Việt Nam (IAV), tuyên truyền, phổ biến vai trò ý nghĩa của loại hình bảo hiểm này đến với người dân. Hiện IAV cũng đã thiết lập hotline 1900.633.880 song song với đường dây nóng riêng của doanh nghiệp để hỗ trợ, giải đáp cho người tham gia.

Đồng thời, Bộ sẽ tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm quy định về bảo hiểm bắt buộc TNDS chủ xe cơ giới (nếu có). Bên cạnh đó, tiếp tục nghiên cứu đơn giản hoá thủ tục, hồ sơ bồi thường, đảm bảo việc chi trả diễn ra nhanh chóng, đúng quy định, góp phần đảm bảo an sinh xã hội.