Chuyên gia WB kêu gọi ‘cứu’ biệt thự trăm tuổi ở Đồng Nai khỏi bị phá dỡ

Theo ông Martin Rama, ngôi biệt thự cổ của Đốc phủ Võ Hà Thanh ở phường Bửu Long, thành phố Biên Hòa, tỉnh Đồng Nai nổi bật không chỉ vì kiến trúc tráng lệ mà còn vì giá trị lịch sử. Ông cho biết: “Nơi đây đã cưu mang gần một trăm người tới lánh nạn trong trận lụt năm 1952 và xuất hiện trong bộ phim Người đẹp Tây Đô năm 1996”.

Tư liệu lịch sử ghi chép lại, ông Võ Hà Thanh có nguyên quán tỉnh Quãng Ngãi, theo gia đình di cư vào Đồng Nai. Xuất thân trong một gia đình nghèo, sinh thời, ông Võ Hà Thanh đã làm đủ mọi nghề để mưu sinh (mở hầm khai thác đá, lập đồn điền cao su…) và dần dần tích cóp của cải, đất đai, trở thành một chủ đồn điền giàu nức tiếng miền Đông Nam Bộ. Sau đó, chính quyền thuộc địa ban cho ông chức Đốc phủ sứ, cai quản toàn tỉnh Biên Hòa.

Căn biệt thự của ông Võ Hà Thanh được xây dựng vào năm 1924. Căn nhà gồm 2 tầng, được xây dựng theo lối kiến trúc phương tây. Toàn bộ đồ trang trí nội thất được đặt mua từ Pháp chở về bằng tàu biển.

Trong trận lụt năm Nhâm Thìn 1952 tại Biên Hòa, nước sông Đồng Nai và nước Sông Bé dâng cao nhấn chìm đô thị Biên Hòa bấy giờ. Thương người, con trai ông Võ Hà Thanh là ông Võ Hà Thuật đã mở cửa cưu mang gần 100 đồng bào lánh nạn trên tầng 2 của căn biệt thự, chờ nước rút… Câu chuyện mở cửa nhà quan cho dân nghèo lánh nạn góp phần tạo nên giá trị nhân văn của căn biệt thự cổ.

Ông Martin Rama bày tỏ sự nuối tiếc: “Ngày nay, căn nhà vẫn vững chắc và không có dấu hiệu xuống cấp. Thật không may, căn nhà này đã bị lên kế hoạch phá dỡ, như một phần của dự án đường ven sông Đồng Nai. Cùng chung số phận, ngôi miếu Ngũ Hành gần đó (được xây dựng vào năm 1848) và một bến đò cổ được người dân địa phương gọi là Bến đò Quan đã bị phá huỷ”.

Trong bài viết, cựu Chuyên gia kinh tế trưởng của Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam đã đưa ra giải pháp cho việc “giải cứu” căn biệt thự cổ này: “Việc phá dỡ ngôi nhà này có thể sẽ bắt đầu chỉ trong vài tuần nữa. Tuy nhiên, chỉ cần điều chỉnh một chút đối với bản quy hoạch sẽ có thể tránh được số phận đáng buồn cho căn nhà này. Nếu thu hẹp công viên ven sông và di dời phần đường tránh sang một bên thì căn nhà này sẽ không ảnh hưởng đến công trình.

Chúng ta hãy hy vọng rằng chính quyền tỉnh sẽ có tầm nhìn sáng suốt để kết hợp hiện đại hóa với bảo vệ di sản”, ông Martin viết.

Trước đó, năm 2019, ông Martin Rama cũng đã viết thư kêu gọi “giải cứu” nhà thờ Bùi Chu (huyện Xuân Trường, Nam Định) khỏi nguy cơ phá hủy nhưng bất thành.

Ông Martin Rama sinh tại Uruguay, là một chuyên gia kinh tế và nhà hoạt động nghệ thuật nghiệp dư. Ông hiện là cố vấn cho Chủ tịch của Ngân hàng Thế giới.

Từ năm 2002 đến 2010, ông sống và làm việc tại Việt Nam với vai trò Chuyên gia kinh tế trưởng của Ngân hàng Thế giới. Ông Martin Rama cũng đảm nhận chức danh Giám đốc dự án tại Trung tâm Phát triển đô thị bền vững thuộc Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam.

Năm 2014, ông xuất bản cuốn sách đầu tiên “Hà Nội một chốn rong chơi. Cuốn sách này đã giành được giải thưởng Bùi Xuân Phái năm 2014.

Năm 2023, ông Martin Rama xuất bản cuốn sách thứ 2 nhan đề “Vì tình yêu Hà Nội” tiếp tục mạch chuyện về Thủ đô nơi ông gắn bó và đem lòng yêu mến.