Công – Tư đồng kiến quốc: Hình thành thế hệ DN lớn, dẫn dắt cộng đồng DN vừa và nhỏ

Thời cơ lớn trong các ngành công nghiệp nền tảng

Việt Nam đang đứng trước thời cơ lớn trong các lĩnh vực hạ tầng, năng lượng và công nghiệp chế tạo – những ngành có nhu cầu đầu tư khổng lồ giai đoạn 2025–2030. Chỉ riêng hạ tầng giao thông Việt Nam dự kiến cần tới 70 tỷ USD, trong khi khu vực ASEAN cần hơn 327 tỷ USD.

Riêng các tuyến metro tại TP.HCM và Hà Nội dự kiến tiêu tốn gần 60 tỷ USD, chưa kể các dự án metro tại Thái Lan, Philippines và Malaysia có tổng giá trị hơn 25 tỷ USD.

Không chỉ giao thông, ngành năng lượng tái tạo cũng mở ra quy mô đầu tư lên đến 6.600 tỷ USD trên toàn cầu, trong đó Việt Nam chiếm khoảng 48,5 tỷ USD với mục tiêu phát triển từ 70 đến 120 GW điện gió và mặt trời trong 5 năm tới. Ngoài ra, các ngành đóng tàu, dầu khí, lọc hóa dầu, điện khí LNG và hydro cũng có tiềm năng hàng trăm tỷ USD mỗi năm.

Ông Trịnh Tiến Dũng - Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng giám đốc Tập đoàn Đại Dũng - nhận định: “Việt Nam đang ở trong một giai đoạn chuyển mình quan trọng của nền kinh tế – vừa đối mặt với thách thức toàn cầu, vừa mở ra cơ hội lớn cho công nghiệp quốc gia.

Trong giai đoạn lịch sử này, các doanh nghiệp Việt Nam đã sẵn sàng cho giai đoạn mới – giai đoạn bứt phá và phát triển, đưa nền kinh tế Việt Nam đi lên. Đây là những lĩnh vực mà doanh nghiệp Việt Nam hoàn toàn có thể tham gia, từng bước làm chủ công nghệ và chuỗi cung ứng nếu có cơ chế hỗ trợ phù hợp”.

Tuy nhiên, theo ông Dũng, các doanh nghiệp cơ khí, phụ trợ và sản xuất trong nước vẫn gặp nhiều rào cản cố hữu. Ba nhóm khó khăn lớn nhất được ông chỉ ra gồm:

Thể chế và chính sách: Các quy định đấu thầu hiện nay chưa tạo điều kiện cho doanh nghiệp Việt đủ năng lực. “Các gói thầu lớn như metro, điện khí hay lọc hóa dầu đều yêu cầu có công trình tương tự, khiến doanh nghiệp trong nước dù có khả năng liên doanh, liên kết vẫn khó tiếp cận,” ông Dũng nói.

Hạ tầng và quỹ đất: Ông Dũng cảnh báo tình trạng thiếu quỹ đất sạch, manh mún, bị đầu cơ khiến chi phí sản xuất tăng gấp đôi so với khu vực. “Tại Trung Quốc, giá hạ tầng chỉ 60–70 USD/m², trong khi Việt Nam lên tới 120–200 USD/m², khiến doanh nghiệp nội khó đầu tư mở rộng nhà máy.”

Nguồn vốn và nhân lực: Doanh nghiệp vừa và nhỏ gặp trở ngại lớn khi tiếp cận vốn dài hạn, đặc biệt là vốn xanh để đổi mới công nghệ. Bên cạnh đó, liên kết giữa doanh nghiệp – viện nghiên cứu – trường đại học còn lỏng lẻo, chưa hình thành chuỗi đào tạo bền vững. Ông dẫn ví dụ: “Công nhân cơ khí có mức lương 15–30 triệu đồng/tháng, trong khi lao động may giày da chỉ 8–12 triệu đồng/tháng, nhưng các trường nghề vẫn tập trung đào tạo ngành thu nhập thấp.”

Theo ông Dũng, nếu không giải quyết sớm các điểm nghẽn này, Việt Nam sẽ bỏ lỡ cơ hội trở thành trung tâm sản xuất công nghiệp phụ trợ của khu vực.

Liên minh DN phụ trợ: Biểu tượng của tinh thần kiến quốc

Trước thực trạng đó, ông Trịnh Tiến Dũng đề xuất xây dựng cơ chế “Công – Tư đồng kiến quốc” (ViPEL) – một mô hình hợp tác chiến lược giữa Nhà nước và khu vực tư nhân, nhằm hình thành liên minh doanh nghiệp phụ trợ đủ sức cạnh tranh trong nước và quốc tế.

“Đây không chỉ là một sáng kiến, mà là tinh thần hành động – nơi doanh nghiệp tư nhân cùng Nhà nước ‘đồng kiến quốc’, cùng chung tay phát triển công nghiệp Việt Nam,” ông nói.

Ông Lê Phụng Thắng - Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng giám đốc Citicom, thành viên Ban Thư ký chuyên môn ViPEL cho biết, “Công – Tư đồng kiến quốc” và cơ chế ViPEL được Ban Nghiên cứu Phát triển Kinh tế tư nhân (Ban IV) khởi xướng, với mục tiêu hợp lực công – tư để hình thành các năng lực quốc gia trọng yếu.

Sáng kiến này xuất phát từ thực tiễn: Việt Nam dù có nhiều doanh nghiệp năng động, nhưng thiếu cơ chế phối hợp công – tư mạnh mẽ để hiện thực hóa các cơ hội phát triển. Ban IV đề xuất xây dựng một mô hình vận hành song hành giữa Nhà nước và khu vực tư nhân, nơi phía công đảm bảo khung thể chế, pháp lý, hạ tầng và cơ chế thực thi, còn phía tư mang đến nguồn lực tài chính, công nghệ, quản trị và khát vọng phát triển.

Đề xuất cụ thể, theo ông Dũng, phía Nhà nước cần: Ban hành khung chính sách “Công – Tư đồng kiến quốc” và các văn bản hướng dẫn cụ thể; Chỉ định thầu có điều kiện cho doanh nghiệp Việt trong các dự án trọng điểm như metro, cao tốc, điện khí LNG, lọc hóa dầu, với tỷ lệ nội địa hóa tối thiểu 50%; Chuẩn bị quỹ đất sạch, vị trí chiến lược gần cảng nước sâu để phát triển các cụm công nghiệp cơ khí, năng lượng tái tạo, đóng tàu, LNG và hydro; Hoàn thiện quy định về tín dụng xanh và chính sách hỗ trợ tài chính cho doanh nghiệp đổi mới công nghệ; Liên kết viện – doanh nghiệp – trường nghề, hình thành Trung tâm phát triển nhân lực cơ khí – năng lượng xanh để đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao.

Về phía doanh nghiệp tư nhân, cần tiên phong đầu tư vào hạ tầng sản xuất xanh, tự động hóa, chuyển đổi số và tiếp nhận công nghệ tiên tiến. Doanh nghiệp nội phải là hạt nhân của cụm công nghiệp, không chỉ sản xuất cho mình mà còn tạo mạng lưới cung ứng nội địa tự chủ.

Ông Dũng khẳng định, Đại Dũng và các doanh nghiệp trong ngành cơ khí, năng lượng, đóng tàu sẽ đóng vai trò nòng cốt trong liên minh này, thúc đẩy phát triển cụm liên kết ngành, tăng tỷ lệ nội địa hóa và từng bước làm chủ chuỗi cung ứng trong nước.

Theo đó, công nghiệp Việt Nam chỉ có thể phát triển bền vững nếu hình thành được một thế hệ doanh nghiệp lớn – những “đầu tàu” dẫn dắt và lan tỏa cho cộng đồng doanh nghiệp vừa và nhỏ.

“Chúng ta cần tạo ra những doanh nghiệp chiếm lĩnh các trọng điểm công nghiệp, dẫn dắt nền kinh tế. Doanh nghiệp lớn sẽ là trụ cột, còn doanh nghiệp vừa và nhỏ phát triển công nghiệp phụ trợ, bảo đảm nền kinh tế bền vững,” ông Dũng nói.

Đây không chỉ là mô hình hợp tác, mà còn là nền tảng thực thi tinh thần Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển khoa học – công nghệ và đổi mới sáng tạo. Mục tiêu cuối cùng là giúp doanh nghiệp Việt làm chủ công nghệ, chủ động hội nhập và tự lực tự cường, tiến tới xuất khẩu sản phẩm công nghiệp nặng, thiết bị cơ khí và năng lượng tái tạo ra thế giới.

“ DN Việt sẵn sàng đồng hành cùng kỷ nguyên vươn mình của dân tộc như lời của Tổng Bí thư Tô Lâm”, ông Dũng nhấn mạnh

Cơ chế Công - Tư đồng kiến quốc (ViPEL) hướng tới mô hình hành động 20 – 200 – 2000, bao gồm: 20 dự án ViPEL cấp quốc gia, 200 dự án quy mô địa phương, và 2.000 dự án cấp cơ sở, tập trung vào hạ tầng, công nghiệp chiến lược, công nghệ mới nổi và năng lượng xanh.
Các dự án sẽ được giám sát minh bạch theo nguyên tắc “3 cùng”: cùng làm – cùng mục tiêu kiến quốc – cùng chia sẻ trách nhiệm.