Dân tự lắp điện mặt trời: Thêm nguồn cung điện, EVN lại đòi phạt?

Ý kiến trái chiều

Nhiều ý kiến cho rằng nếu đầu tư điện mặt trời mái nhà công suất nhỏ, không phát lên lưới, chỉ để tự dùng trong gia đình, không đấu nối vào hệ thống lưới điện quốc gia, tại sao phải đăng ký hay thông báo? Một số người băn khoăn quy định này có phát sinh thêm thủ tục hành chính, gây khó dễ cho khách hàng.

Việc này có khắt khe và đi ngược tinh thần của Chính phủ khuyến khích phát triển điện mặt trời tự sản, tự tiêu thụ?. Trong khi đó, nhờ nguồn điện này mà giúp giảm tải nguồn trên hệ thống điện quốc gia và giúp người dân tiết kiệm chi phí mua điện.

PGS.TS Nguyễn Minh Duệ - nguyên Chủ nhiệm Khoa Kinh tế Năng lượng, Trường Đại học Bách khoa Hà Nội, Chủ tịch Hội đồng Khoa học của Hiệp hội Năng lượng Việt Nam - đánh giá, đề xuất này của EVN chưa thật sự thuyết phục.

Theo ông Duệ, ngay cả khi có hàng triệu hộ dân cùng lắp đặt điện mặt trời cũng không ảnh hưởng nhiều đến an toàn của lưới điện quốc gia. Đây là nguồn điện giá rẻ, không tiêu tốn nhiên liệu, không gây ô nhiễm và góp phần giảm tải cho hệ thống điện quốc gia. Nếu có vấn đề kỹ thuật, hoàn toàn có thể khắc phục được.

PGS.TS Nguyễn Minh Duệ cho rằng, có thêm nguồn điện là điều rất tốt trong bối cảnh cả nước còn thiếu điện. EVN cần làm rõ vì sao lại phạt, ảnh hưởng gì đến lưới điện quốc gia, ảnh hưởng gì đến việc cung cấp điện, chứ lý do không rõ ràng thì sao có thể phạt được.

Trong khi đó, một số người có quan điểm đồng thuận với đề xuất trên bởi họ hiểu được việc thông báo cho ngành điện sẽ đảm bảo ổn định lưới truyền tải, công tác lắp đặt và nhu cầu mua điện khi cần, cũng như đảm bảo phòng cháy chữa cháy.

Năng lượng tái tạo cần được khuyến khích phát triển nhưng việc khai thác cũng phải tuân thủ trong khuôn khổ quy định. Việc một hộ gia đình lắp đặt hệ thống điện mặt trời công suất nhỏ, chẳng hạn 10 kW, có thể không gây tác động đáng kể. Nhưng nếu có tới hàng triệu hộ cùng làm như vậy thì sẽ tạo sức ép lớn và ảnh hưởng đến sự an toàn của lưới điện.

Chuyên gia năng lượng Đào Nhật Đình cho biết nếu đồng loạt nhiều hộ cứ âm thầm gắn điện mặt trời, ngành điện lực tại địa phương lại không nắm được, sẽ rất khó cho điều độ, không ước tính được nhu cầu để cung ứng cho khu vực. Vì thế, khi lắp điện mặt trời mái nhà cần phải báo cáo và đăng ký với EVN, ngay cả khi hệ thống không đấu nối vào hệ thống lưới điện. Từ đó EVN có thể quản lý nhằm đảm bảo an toàn, đúng công suất đăng ký, đồng thời thống kê được công suất nguồn phân tán cho quy hoạch và dự báo phụ tải.

Ông Nguyễn Quốc Việt, Tổng giám đốc Công ty CP Vinasol, cũng đồng ý cần thiết phải có động tác thông báo hay đăng ký để ngành điện có số liệu, thống kê được sản lượng, công suất, nhu cầu... Nhưng ngành điện nên chọn cách làm đơn giản nhất để người dân không cảm thấy phiền hà khi tham gia lắp điện mặt trời mái nhà tự dùng.

Đồng quan điểm, TS. Ngô Tuấn Kiệt, nguyên Viện trưởng Viện khoa học năng lượng, cho rằng, trước khi lắp đặt điện mặt trời mái nhà thì người dân phải trình báo để EVN còn tư vấn về kỹ thuật cho người sử dụng nên lắp như thế nào, lắp đặt công suất bao nhiêu là phù hợp.

Ông Kiệt cho hay, trên mạng xã hội, một số doanh nghiệp lắp đặt điện mặt trời mái nhà cam kết với người tiêu dùng là sẽ lắp đặt trọn gói và để họ tự lắp, tự liên hệ với ngành điện để đấu nối vào hệ thống cho người sử dụng.

Nhưng lưới điện chúng ta đang sử dụng là lưới điện 1 chiều nên công tơ điện sử dụng là công tơ 1 chiều. Khi lắp điện mặt trời mái nhà phải sử dụng công tơ hai chiều và khi thay công tơ điện thì chỉ có EVN mới thay được, người dân không được quyền tự thay.

Vì thế, cần báo cáo với EVN khi lắp điện mặt trời mái nhà để vừa đảm bảo không lãng phí vừa không gây chập cháy, ảnh hưởng đến tài sản, sinh mạng người dân cũng như hệ thống lưới điện quốc gia nếu có sự đấu nối.

Thay vì phạt, có thể kiểm soát bằng những biện pháp đơn giản

Nhiều chuyên gia cho rằng, thay vì phạt hành chính, EVN có thể kiểm soát bằng những biện pháp đơn giản hơn, tránh gây phức tạp cho người dân.

Chẳng hạn, tạm ngưng hợp đồng mua bán điện của hộ vừa gắn điện mặt trời, vừa mua trên lưới điện dùng vào thời điểm không có ánh sáng mặt trời hoặc mở website công khai để người dân có nhu cầu lắp điện mặt trời gửi thông báo/đăng ký lên đó.

Nhiều người đề xuất ngành điện để người dân thông báo lắp điện mặt trời tự sản, tự tiêu đơn giản qua app tổng đài, có bên thứ 3 giám sát hoặc công khai để hạn chế nhũng nhiễu, tiêu cực.

Theo ông Đào Nhật Đình, trước mắt, biện pháp "phạt" đơn giản nhất là tạm ngưng hợp đồng mua bán điện của hộ vừa gắn điện mặt trời, vừa mua trên lưới điện dùng vào thời điểm không có ánh sáng mặt trời. Nếu vi phạm nghị định, cần thiết có chế tài. Quan trọng là cơ quan quản lý chọn lựa hình thức chế tài thế nào khi phát sinh.

Còn ông Nguyễn Quốc Việt đề xuất: "EVN lập một trang web hoặc mục trong website của tập đoàn để người dân có nhu cầu lắp điện mặt trời gửi thông báo/đăng ký lên đó. Trong đó, có các mục đơn giản: Tên hộ gia đình, địa chỉ, công suất lắp đặt, nhu cầu tiêu thụ bình quân một tháng của gia đình…, gửi đến cơ quan quản lý điện lực. Từ thông tin này, có thể chia sẻ với các cơ quan quản lý khác nếu cần. Làm như vậy, người dân không mất công phải đi đến nhiều nơi gửi thông báo, từ cơ quan quản lý điện, sở công thương, phòng cháy chữa cháy… khá phức tạp và mất thời gian. Như vậy, điện lực vẫn có đầy đủ dữ liệu về công suất, sản lượng… điện mặt trời tự sản tự tiêu, người dân cũng không phải làm nhiều hồ sơ đi gửi nhiều nơi.

Chuyên gia năng lượng tái tạo Phạm Đăng An, Phó Tổng Giám đốc Vũ Phong Energy Group, lưu ý quy trình thông báo/đăng ký phải cực kỳ đơn giản, minh bạch, có thể làm trực tuyến và hoàn tất trong 1-2 ngày. Chế tài xử phạt chỉ nên áp dụng khi có rủi ro thực sự cho hệ thống điện hoặc cộng đồng.

Ngoài ra, cần đảm bảo tách bạch giữa vai trò quản lý dữ liệu phụ tải (EVN) với trách nhiệm thẩm định an toàn (cơ quan phòng cháy chữa cháy, xây dựng).

“Đây là bước tiến tất yếu để tích hợp năng lượng sạch vào đời sống. Thành công không nằm ở việc ‘phạt’, mà ở cách chúng ta tạo ra một quy trình đơn giản, thân thiện và khuyến khích người dân cùng đồng hành với chiến lược xanh của quốc gia”, ông Phạm Đăng An nêu ý kiến.

Dưới góc độ cơ quan quản lý, ông Nguyễn Quốc Dũng, Trưởng ban Kinh doanh của EVN, cho hay lý do cần thiết phải thông báo hay đăng ký khi lắp điện mặt trời mái nhà tự sản, tự tiêu là để dễ quản lý và vận hành chứ không phải "làm khó". Người dân hoặc doanh nghiệp chỉ cần thực hiện thao tác thông báo, không phải làm thêm bất kỳ thủ tục nào khác. Thông báo chỉ đơn thuần là việc cho biết có lắp đặt hệ thống điện mặt trời.

Ông Nguyễn Xuân Quy, Phó Chủ tịch Hiệp hội Năng lượng Sạch Việt Nam cho rằng, điện mặt trời sẽ là một trong những nguồn năng lượng quan trọng cho tương lai vì góp phần giảm phát thải nhà kính, là cơ hội để phát triển kinh tế xanh, bền vững.

Theo các chuyên gia, cần những chính sách khuyến khích phù hợp với thực tiễn để đẩy nhanh tiến độ, quy mô hộ gia đình sử dụng điện năng lượng mặt trời.

Hiện cả nước có khoảng 103.000 dự án điện mặt trời mái nhà, tổng công suất lắp đặt hơn 9.500 MW. Theo Quy hoạch điện VIII điều chỉnh, Việt Nam đặt mục tiêu đến 2030, 50% các tòa nhà công sở và 50% nhà dân sử dụng điện mặt trời mái nhà tự sản, tự tiêu.