Đánh thuế carbon: Chỉ còn 1 năm, không thể thờ ơ trước rào cản CBAM

Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) được Liên minh châu Âu ban hành với mục tiêu xử lý lượng phát thải khí nhà kính trong một số hàng hóa nhất định nhập khẩu vào EU. Chính thức có hiệu lực từ 1/10/2023 CBAM trước mắt áp dụng đối với 6 nhóm mặt hàng nhập khẩu gồm: xi măng, điện, phân bón, sắt thép, nhôm và hydrogen.

Ngày 24/8, Chính phủ đã giao Bộ Công Thương là cơ quan đầu mối xây dựng và triển khai các biện pháp hiệu quả ứng phó với Cơ chế CBAM, bao gồm việc xây dựng và triển khai Đề án ứng phó với Cơ chế СВАМ và các hoạt động chủ động, tích cực nhằm thích ứng với CBAM…

Không thể thờ ơ nhưng đừng quá vội vã

Là người tiếp xúc với nhiều các doanh nghiệp trong quá trình tìm hiểu, thích ứng với CBAM, bà Nguyễn Hồng Loan, Chuyên gia Dự án Hỗ trợ kỹ thuật về đánh giá tác động của CBAM nhận định, tiến bộ liên quan đến nhận thức của doanh nghiệp về vấn đề này chưa cao.

Ngoại trừ một số doanh nghiệp trong những lĩnh vực chịu tác động trực tiếp thì họ có những nghiên cứu và sự chuẩn bị một cách nghiêm túc thì các doanh nghiệp khác, đại bộ phận các doanh nghiệp hiểu chưa đầy đủ, có thể chưa chính xác và từ đó những phản ứng, những chuẩn bị có thể không có hiệu quả.

“Ví dụ, rất nhiều doanh nghiệp nghĩ rằng khi mà xuất khẩu hàng hóa theo CBAM mà phát thải phải vượt trên ngưỡng do châu Âu quy định thì mới phải chịu tác động của CBAM, nhưng trên thực tế thì CBAM bao trùm về phát thải toàn bộ của sản phẩm", bà Loan nói.

Một ví dụ được chuyên gia này dẫn chứng, những doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực gạo hoặc lĩnh vực nhựa cũng liên hệ để được tư vấn việc chuẩn bị cho CBAM thì mới hiểu rằng, thiết kế và phạm vi hiện nay của CBAM thì các DN này chưa phải là đối tượng chịu tác động trong thời gian ngắn hạn.

Mặt khác, theo bà Loan, liên quan đến lộ trình cũng có nhiều doanh nghiệp lại phản ứng thái quá, nghĩa là rất lo lắng về việc khi mà CBAM được áp dụng thì họ sẽ phải chịu giá carbon bằng với giá carbon của châu Âu. Tuy nhiên chúng ta phải cân nhắc là giá carbon áp dụng theo chứng chỉ CBAM sẽ được điều chỉnh theo tỉ lệ phân bổ hạn ngạch miễn phí trên thị trường carbon của Châu Âu và nó sẽ điều chỉnh theo lộ trình tăng dần từ năm 2026 đến năm 2034.

Ngoài ra nếu mà các nước xuất khẩu có áp dụng định giá carbon trong nước thì giá phải chi trả cho chứng chứng chỉ CBAM sẽ có sự bù trừ và điều chỉnh về giá của carbon trong nước nữa.

Nghĩa là với những quy định về những yêu cầu chi tiết của CBAM thì các doanh nghiệp cần phải có những nhận thức đầy đủ và đúng đắn.

Cơ chế đủ và nhận thức đúng

Trước thực tế trên, bà Loan cho rằng, có những kênh truyền thông chính thức để có thể thúc đẩy những hướng dẫn một cách chính thống về các quy định cụ thể của CBAM để giúp nâng cao nhận thức cho doanh nghiệp trong thời gian tới là rất cần thiết.

Bởi lẽ, những tiêu chuẩn đó nếu doanh nghiệp không có một cơ quan đầu mối hướng dẫn có thể doanh nghiệp mất rất nhiều công sức để chuẩn bị, nhưng mà có thể sẽ lãng phí, không hiệu quả và không đáp ứng yêu cầu của CBAM.

Hoặc có những doanh nghiệp vội vã mua tín chỉ carbon để chuẩn bị việc phản ứng với CBAM. Trong khi đó, các yêu cầu, hướng dẫn của châu Âu vẫn chưa rõ ràng và chưa có sự công nhận liên quan đến các cơ chế giá carbon và bù trừ tín chỉ thì việc chuẩn bị của doanh nghiệp mà mang tính chất không có định hướng và không thông qua những kênh chính thống như vậy thì có thể sẽ ảnh hưởng đến nỗ lực và thậm chí gây thiệt hại về mặt tài chính.

Ông Ngô Chung Khanh, Phó Vụ trưởng, Vụ Chính sách thương mại đa biên (Bộ Công Thương) cho biết, Bộ Công thương đã đề xuất 4 nhóm giải pháp với CBAM.

Trước hết là liên quan đến vấn đề thể chế, tức là đầu tiên phải xác định được một cơ quan đầu mối chính thức. Thực chất thời gian vừa qua các bộ, ngành cũng đã đều vào cuộc hỗ trợ doanh nghiệp để chuẩn bị cho CBAM, nhưng quan trọng nhất phải có một đầu mối CBAM để tổng hợp tất cả các nguồn lực, thông tin kết nối với đối tác nước ngoài và trực tiếp đàm phán, trao đổi với nước ngoài để từ đó có những hướng dẫn cũng như hỗ trợ doanh nghiệp cụ thể.

Đến nay, điểm đầu tiên đã làm xong khi Chính phủ đã giao Bộ Công Thương làm đầu mối.

Cùng với đó là xây dựng một quy định liên quan đến giá carbon. Giá carbon thực sự rất quan trọng và ảnh hưởng rất lớn đến các hoạt động về sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp nên chúng ta cũng cần phải thận trọng.

Tiếp theo cần tuyên truyền, phổ biến: Đó là những cái hướng dẫn cho doanh nghiệp làm thế nào để tuân thủ các quy định về báo cáo, các chuẩn bị cho CBAM...

Đặc biệt, cần chú trọng nhóm giải pháp hỗ trợ. Đầu tiên là hỗ trợ cho doanh nghiệp làm thế nào để giảm thải carbon ít hơn. Những hỗ trợ sẽ chi tiết hóa trong thời gian tới, bởi không chỉ liên quan đến của Bộ Công Thương mà còn một số bộ, ngành khác.

Để hỗ trợ tốt thì cần quan tâm đến tài chính xanh và tìm kiếm thị trường, mở rộng thị trường cho doanh nghiệp.

Cuối cùng là nhóm giải pháp ứng phó đó là 'đấu tranh' với EU và yêu cầu EU phải làm rõ sự tương thích của quy định CBAM này với WTO, với Hiệp định EVFTA. Từ đó, Việt Nam sẽ có hướng đàm phán để yêu cầu.

Ông Khanh nói, bên cạnh những nỗ lực từ bên trong chúng ta phải chuẩn bị sẵn sàng, nhưng phía bên ngoài chúng ta vẫn phải tiếp tục đấu tranh để có những các cam kết, những quy định linh hoạt tốt nhất cho doanh nghiệp Việt Nam.