Đào mỏ vàng dữ liệu: Ngân hàng hưởng lợi nguồn ‘tư liệu sản xuất’ mới

Dữ liệu thành “mỏ vàng” của ngân hàng

Chuyển đổi số trong ngành ngân hàng đã tạo nên những bước ngoặt quan trọng, không những số hóa các giao dịch truyền thống mà còn tiến tới kiến tạo hệ sinh thái ngân hàng số toàn diện.

Theo Ngân hàng Nhà nước (NHNN), gần 88% người trưởng thành có tài khoản, giá trị thanh toán không dùng tiền mặt gấp 25 lần GDP, trên 95% giao dịch được thực hiện qua kênh số thay vì tại quầy.

Không chỉ là kênh thanh toán, nhiều nghiệp vụ cốt lõi của ngân hàng cũng được số hóa toàn diện như gửi tiền tiết kiệm, mở tài khoản, phát hành thẻ, ví điện tử, chuyển tiền, thậm chí cả vay vốn.

Theo NHNN, hiện có ít nhất 28 tổ chức tín dụng triển khai cho vay trực tuyến, nhiều nhà băng đã số hóa toàn bộ quy trình từ tiếp nhận đến giải ngân.

Nhiều ngân hàng như TPBank, VPBank, MB, Techcombank... đã tiên phong triển khai sản phẩm vay tiêu dùng trực tuyến, đưa hoạt động này thành mũi nhọn chiến lược thay vì chỉ coi như “dịch vụ thêm thắt” cho khách hàng.

Những bước tiến trên là nhờ việc chuẩn hóa và làm sạch dữ liệu ở quy mô toàn hệ thống. Việc đối soát 119 triệu tài khoản cá nhân và 1,1 triệu tài khoản tổ chức từ Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư cùng nguồn dữ liệu tín dụng của hơn 54 triệu khách hàng đã giúp ngân hàng chuẩn hóa hồ sơ, minh bạch giao dịch và cá nhân hóa dịch vụ ở mức chưa từng có.

MB là minh chứng rõ nét của cuộc cách mạng dữ liệu. Tại MB, dữ liệu được coi như “sổ đỏ” để đảm bảo cho những khoản cho vay tín chấp. Chỉ riêng năm 2024, có hơn 4.000 doanh nghiệp được MB cho vay vốn mà không cần tài sản đảm bảo, với thời gian xử lý rút ngắn tới 80%.

VietinBank cũng thực hiện giải ngân online cho khách hàng doanh nghiệp với hơn 87.000 giao dịch, giá trị hơn 270.000 tỷ đồng, tỷ lệ giải ngân online chiếm tới 36% tổng giải ngân.

“Dữ liệu là nền tảng, khách hàng là trung tâm” được xác định là chủ đề đột phá trong quá trình chuyển đổi số ngân hàng.

Ở Việt Nam, ngành ngân hàng xác định dữ liệu là “tài nguyên chiến lược”, thể hiện qua việc ứng dụng căn cước công dân gắn chip để xác thực khách hàng, kết nối với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư nhằm làm sạch hồ sơ hay tận dụng dữ liệu lớn từ viễn thông, mạng xã hội để chấm điểm tín dụng và phòng chống gian lận.

Xu thế này không chỉ diễn ra tại Việt Nam. Theo Hiệp hội Dữ liệu quốc gia, nhiều định chế tài chính hàng đầu thế giới coi mình là “công ty dữ liệu”, rót vốn mạnh cho kho dữ liệu, AI và chuyên gia phân tích để khai thác mỏ vàng mới.

Có thể thấy, dữ liệu chuẩn hóa và kết nối đang dần trở thành nền tảng quan trọng để ngành ngân hàng bứt phá sáng tạo. Khi những kho dữ liệu rời rạc được làm sạch, đồng bộ, ngân hàng có thể hiểu sâu sắc hơn hành vi, nhu cầu và kỳ vọng của khách hàng, từ đó thiết kế dịch vụ “may đo” và mang lại trải nghiệm thú vị chỉ với một chạm.

Thách thức trong khai thác hiệu quả nguồn dữ liệu

Dữ liệu được ví như "mỏ vàng”, là "tư liệu sản xuất" quý giá, nhưng chúng chỉ thực sự có giá trị khi được khai thác đúng cách, phục vụ quản lý nhà nước, phát triển kinh tế.

Tuy nhiên, việc khai thác và quản trị dữ liệu trong lĩnh vực ngân hàng đang tồn tại một số khó khăn về khai thác và quản trị dữ liệu. Đó là làm sao để biến khối dữ liệu khổng lồ thành trải nghiệm liền mạch; cách nào kết hợp AI, phân tích dữ liệu lớn và các công nghệ mới nhằm mang đến dịch vụ cá nhân hóa theo thời gian thực, đồng thời vẫn đảm bảo an toàn, bảo mật? Đó không chỉ là bài toán công nghệ mà còn là chiến lược dài hạn để biến dữ liệu thành tài sản chiến lược, nuôi dưỡng niềm tin và sự gắn kết của khách hàng. Việc này đòi hỏi đầu tư đồng bộ về hạ tầng, nhân lực, pháp lý.

Tại hội thảo về chuyển đổi số ngành ngân hàng được tổ chức mới đây, Phó Thống đốc NHNN Phạm Tiến Dũng khẳng định, dữ liệu phải đúng - đủ - sạch - sống, nhưng chưa đủ, quan trọng hơn là khả năng khai thác dữ liệu một cách hiệu quả.

Ông dẫn chứng dù Bộ Công an đã cấp dữ liệu căn cước công dân nhưng trong nhiều thủ tục như làm hộ chiếu, visa, người dân vẫn phải xin xác nhận cư trú tại địa phương vì dữ liệu chưa được kết nối và khai thác đồng bộ giữa các cơ quan.

Ở khía cạnh an ninh dữ liệu, Thiếu tướng Nguyễn Ngọc Cương - Giám đốc Trung tâm Dữ liệu quốc gia (Bộ Công an) - nhấn mạnh tầm quan trọng của dữ liệu trong kỷ nguyên số.

Tuy nhiên, Thiếu tướng cũng thẳng thắn chỉ ra những thách thức mà ngành ngân hàng đang đối mặt. Theo đó, chất lượng dữ liệu chưa đồng bộ, còn tồn tại tình trạng trùng lặp và sai lệch; hạ tầng chia sẻ dữ liệu thiếu liên thông; việc khai thác dữ liệu chủ yếu mới phục vụ nội bộ, chưa hình thành thị trường dữ liệu tài chính; trong khi các yêu cầu về bảo mật và quyền riêng tư cá nhân ngày càng khắt khe.

Ông Vũ Duy Hiền, Phó Tổng thư ký Hiệp hội An ninh mạng quốc gia, nhìn nhận hạ tầng công nghệ thông tin tại nhiều ngân hàng chưa được đầu tư kịp thời, thiếu cập nhật, thiếu nhân lực chuyên sâu. Sự phức tạp từ việc tích hợp nhiều dịch vụ bên ngoài, từ các công ty fintech, hợp tác với nhà cung cấp phần mềm, dịch vụ đám mây mở ra rủi ro chuỗi cung ứng rất lớn.

Ông Lê Quang Hà - Phó Giám đốc Công ty An ninh mạng Viettel, cảnh báo dữ liệu là loại tài sản khó bảo vệ nhất vì khả năng nhân bản.

Ông Hà cho hay, nhiều tổ chức tài chính sử dụng dữ liệu cá nhân và AI để nâng cao trải nghiệm khách hàng nhưng nếu không làm tốt, chính điều này sẽ là cánh cửa khiến hacker tấn công. Ngân hàng còn phải đối mặt với áp lực kép từ khung pháp lý đa dạng, vừa phải tuân thủ luật trong nước, vừa phải thích ứng với chuẩn quốc tế.

Còn ông Nguyễn Quốc Hùng, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam, cho rằng, ngành ngân hàng phải giải quyết đồng thời nhiều bài toán. Đó là chuẩn hóa và làm sạch dữ liệu ở quy mô toàn hệ thống; xây dựng kiến trúc dữ liệu hợp nhất thay vì chồng lớp giải pháp; thiết lập khung quản trị dữ liệu đi đôi với bảo mật, quyền riêng tư và đạo đức sử dụng dữ liệu; tăng cường khả năng liên thông dữ liệu có kiểm soát giữa ngân hàng với các nền tảng định danh, dữ liệu dân cư, doanh nghiệp, thương mại điện tử, bảo hiểm, viễn thông.

Bên cạnh đó, ngành ngân hàng phải nâng cao năng lực phân tích dữ liệu thời gian thực để phục vụ ra quyết định tức thời trong cấp tín dụng, quản lý rủi ro hoạt động và giám sát gian lận.

Một vấn đề nữa là việc tuân thủ Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân và các quy định pháp luật liên quan. Ngân hàng không thể khai thác dữ liệu khách hàng nếu thiếu sự đồng thuận từ chính chủ thể dữ liệu. Điều này không chỉ gia tăng trách nhiệm tuân thủ mà còn buộc ngành ngân hàng phải đặt minh bạch và bảo vệ quyền lợi khách hàng ở vị trí trung tâm.