'Dữ liệu là tài nguyên, thuật toán là quyền lực và AI là vũ khí mềm'

Ngày 17/9, Liên minh An toàn Thông tin CYSEEX tổ chức hội thảo “AI & Cyber Security - Kiến tạo tương lai bảo mật thông minh” nhằm hỗ trợ doanh nghiệp ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong giám sát, nhận diện và cảnh báo sớm rủi ro, từ đó nâng cao khả năng phòng ngừa và ứng phó trước các cuộc tấn công mạng tinh vi.

Hội thảo nhận được sự bảo trợ của Cục An ninh mạng và Phòng, chống tội phạm công nghệ cao (A05 - Bộ Công an), Hiệp hội dữ liệu Quốc gia (NDA) và Hiệp hội Phần mềm & Dịch vụ Công nghệ thông tin Việt Nam (VINASA) quy tụ hơn 300 đại biểu là lãnh đạo cơ quan quản lý, chuyên gia công nghệ - an ninh mạng cùng nhiều doanh nghiệp quan tâm.

AI có thể đóng góp hơn 12% GDP Việt Nam vào 2030

Phát biểu tại hội thảo, Trung tướng Nguyễn Minh Chính, Phó Chủ tịch Thường trực Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia, nguyên Cục trưởng Cục An ninh mạng và Phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (Bộ Công an) cho biết theo các ước tính quốc tế, nếu được khai thác hiệu quả, AI có thể đóng góp tới hơn 12% GDP của Việt Nam vào năm 2030 - tương đương gần 80 tỷ USD.

Theo Trung tướng Nguyễn Minh Chính, AI không chỉ là công nghệ nền tảng, mà còn là yếu tố định đoạt sức mạnh số của một quốc gia trong thế kỷ XXI. Trong bối cảnh đó, đảm bảo an ninh mạng cho các hệ thống AI không thể là bước làm “bổ sung”, mà phải là điều kiện mặc định ngay từ khâu thiết kế, triển khai đến giám sát vận hành.

Ông Chính đánh giá AI cũng đặt ra không ít thách thức trên thực tế, khi tội phạm mạng lợi dụng để tạo mã độc, làm giả giọng nói, khuôn mặt, văn bản… nhằm lừa đảo, tấn công mạng, xâm nhập hệ thống dữ liệu, thậm chí gây bất ổn an ninh, phá hoại uy tín tổ chức, doanh nghiệp, lãnh đạo.

Phó Chủ tịch Thường trực Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia nêu rõ trong không gian mạng hiện nay, dữ liệu là "tài nguyên", thuật toán là "quyền lực" và AI đã trở thành "vũ khí mềm" mang sức mạnh định hình thực tại. Song nếu không được bảo vệ đúng cách, chính các hệ thống AI có thể bị lợi dụng để gây tổn hại nghiêm trọng về kinh tế, xã hội và an ninh quốc gia.

"Chỉ khi được bảo vệ vững chắc, AI mới có thể thực sự phát huy giá trị vì con người, vì sự phát triển an toàn và tự chủ của đất nước. Để phát triển AI bền vững, chúng ta không thể chỉ dựa vào công nghệ hay đầu tư tài chính, mà 3 yếu tố nền tảng cần được đồng bộ triển khai gồm thể chế - công nghệ - nguồn nhân lực", Trung tướng Nguyễn Minh Chính nhấn mạnh.

Ông Chính cho rằng nếu không có một hệ sinh thái phát triển AI đi kèm với an ninh mạng và đạo đức công nghệ, ranh giới giữa phát triển và tự hủy có thể trở nên mong manh.

Để giải quyết vấn đề này, Trung tướng Nguyễn Minh Chính cho rằng thể chế, công nghệ và nguồn nhân lực là câu trả lời cho sự phát triển AI bền vững.

Về thể chế, ông Chính cho rằng cần sớm hoàn thiện hành lang pháp lý với tầm nhìn dài hạn, đặc biệt là Luật AI, gắn với các tiêu chuẩn kỹ thuật, đạo đức và giám sát. Về công nghệ, Việt Nam phải làm chủ được các lớp công nghệ lõi, từ thuật toán, điện toán đám mây đến bảo mật dữ liệu, với nguyên tắc “bảo mật ngay từ thiết kế”. Còn về con người, chính các kỹ sư, nhà quản lý và người dùng sẽ quyết định giá trị và giới hạn của AI, chứ không phải chính thuật toán.

AI vừa là thách thức mới, vừa là "chìa khóa vàng"

Cùng quan điểm, ông Nguyễn Quang Hoàng, Trưởng ban tổ chức tập trận CYSEEX, Giám đốc An ninh thông tin Công ty Cổ phần MISA cho biết, trong bối cảnh các nguy cơ về an ninh mạng ngày càng gia tăng, đặc biệt khi hacker lợi dụng AI để tiến hành tấn công, xâm nhập hệ thống ngày càng tinh vi và khó lường.

Theo thống kê năm 2024, tấn công mạng có yếu tố AI tăng hơn 60% so với năm trước, gây thiệt hại toàn cầu hàng trăm tỷ USD. Ông Hoàng cho biết, tấn công bằng AI có tỷ lệ thành công tới 70%, vượt xa phương thức thủ công 47,6%, buộc các tổ chức phải chuyển sang mô hình "máy đối đầu máy". Do đó, AI vừa là thách thức mới, vừa là "chìa khóa vàng" giúp các tổ chức phát hiện, ứng phó, bảo vệ hệ thống chủ động, nhanh chóng và hiệu quả hơn tới 45%.

Trong năm 2025, Liên minh An toàn thông tin CYSEEX thực hiện 6 cuộc tập trận phát hiện 315 lỗ hổng, 4/7 đơn vị thành viên diễn tập phishing (mô phỏng các cuộc tấn công an ninh mạng) cho hơn 14.000 cán bộ nhân viên, cùng nền tảng chia sẻ mối đe dọa chung với hơn 100 triệu IoCs (chỉ số xâm phạm), giúp rút ngắn 40-50% thời gian phát hiện tấn công.

Còn theo ông Vũ Ngọc Sơn, Trưởng ban Công nghệ Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia, Giám đốc Công nghệ NCS, an ninh mạng hiện tồn tại cả “mảng tối” với nguy cơ tấn công tinh vi, “mảng xám” do thiếu nhân lực và chiến lược, cùng “mảng sáng” từ cơ hội làm chủ công nghệ.

Theo ông Sơn, AI có thể giúp phát hiện bất thường, phân tích mã độc, tự động hóa quy trình nhưng cũng đặt ra thách thức về con người, dữ liệu, công nghệ và tài chính. Kết quả của AI sẽ phụ thuộc rất lớn vào năng lực của người triển khai, nếu có chuyên gia giỏi, AI sẽ là đòn bẩy.

Trên thực tế, "người bảo vệ" sẽ sử dụng AI để phát hiện bất thường, triển khai các giải pháp đảm bảo an ninh và tự động hóa quy trình. Trong khi ở chiều ngược lại, "kẻ tấn công mạng" sẽ sử dụng AI để phát hiện, khai thác lỗ hổng, thử nghiệm vượt qua hệ thống và tự động hóa các giai đoạn tấn công, lẩn trốn.

Do đó, ông Vũ Ngọc Sơn khuyến nghị khi sử dụng AI thì con người vẫn là yếu tố then chốt. Khi đầu tư cho AI cần kết hợp đầu tư cho đội ngũ nhân lực, quy trình.

"AI chỉ phát huy giá trị khi đặt vào tay những người biết làm chủ", chuyên gia an ninh mạng Vũ Ngọc Sơn nhấn mạnh.