Dự án cao tốc Bắc – Nam: Bù lỗ lãi suất sẽ là gánh nặng với nhà đầu tư

“Méo mặt” vì lãi suất vay thương mại

Trong văn bản số 8689/BGTVT – ĐTCT của Bộ GTVT do Thứ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Nhật ký nêu rõ: tháng 3/2016, Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư số 55/2016/TTr - BTC quy định một số nội dung về quản lý tài chính đối với dự án đầu tư theo hình thức PPP.

Cụ thể, mức lãi suất vốn vay khi phê duyệt Báo cáo nghiên cứu khả thi được xác định thông qua đàm phán, thỏa thuận giữa cơ quan nhà nước có thẩm quyền và nhà đầu tư. Mức lãi suất này không vượt quá 1,3 lần mức bình quân đơn giản của lãi suất phát hành trái phiếu chính phủ có kỳ hạn 10 năm phát hành dưới hình thức đấu thầu trong thời gian 3 tháng trước thời điểm đàm phán hợp đồng dự án.

Tuy nhiên, do trái phiếu chính phủ thể hiện mức độ tín nhiệm của Chính phủ đối với thị trường vốn, không đại diện được cho tín dụng cho vay dài hạn, nên tại thời điểm 2016 - 2017, mức lãi vay 1,3 lần lãi suất trái phiếu chính phủ không phù hợp với lãi huy động phải trả cho các tổ chức tín dụng.

Đây là lý do khiến Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo Bộ Tài chính điều chỉnh lại Thông tư số 55 cho phù hợp với diễn biến thị trường tài chính - tín dụng. Vì thế, từ tháng 7/2017 đến tháng 3/2018, Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư số 75/2017/TT - BTC và Thông tư số 30/2018/TT - BTC sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư số 55.

“Tại 2 thông tư này, lãi suất vốn vay tính toán cho nhà đầu tư trong hợp đồng được Bộ Tài chính “nới” thêm 1 chút từ 1,3 lần lên 1,5 lần bình quân đơn giản lãi suất trúng thầu trái phiếu chính phủ có kỳ hạn tương ứng với thời gian thực hiện các dự án”, ông Nhật nói.

Dù đã được nới đai, nhưng trao đổi với VietnamFinance, Thứ trưởng Nguyễn Nhật cho biết: Qua theo dõi kết quả đấu thầu trái phiếu chính phủ 10 phiên gần nhất trong 6 tháng đầu năm 2018 với kỳ hạn 15 năm, thì lãi suất vốn vay tính toán cho nhà đầu tư chỉ là 6,9%/năm (1,5 x 4,6%/năm).

Ví dụ như Dự án Đường cao tốc Mỹ Thuận - Cần Thơ, mức lãi vay ký tại hợp đồng tín dụng là 6,83% + 4%/năm (trong đó lãi suất tham chiếu tháng 7/2018 của VietinBank là 6,8%; BIDV là 6,9%; VP Bank là 6,9% và Agribank là 6,7%).

“Tại thời điểm hiện tại, rõ ràng có phát sinh chênh lệch lãi suất vốn vay theo hợp đồng tín dụng và lãi suất tối đa được thanh toán trong hợp đồng BOT là khoảng 3,93% (10,83% - 6,9%) mà nhà đầu tư phải tự bỏ ra để thanh toán cho bên vay”, ông Nhật nói.

Thứ trưởng Nguyễn Nhật cho biết thêm: Đối với các dự án công tư (PPP), việc phải bù lỗ lãi suất liên tục trong nhiều năm suốt vòng đời dự án sẽ là một gánh nặng lớn đối với nhà đầu tư.

Đề xuất mức lãi suất trên cơ sở hồ sơ dự thầu của nhà đầu tư

Thứ trưởng Nguyễn Nhật cho biết: Để triển khai kêu gọi đầu tư thành công Dự án xây dựng một số đoạn đường bộ cao tốc Bắc – Nam phía Đông, giai đoạn 2017 – 2020, tháo gỡ khó khăn trong giải ngân vốn vay thương mại đối với dự án đang thực hiện đầu tư.

Bộ GTVT kiến nghị Chính phủ giao Bộ Tài chính nghiên cứu xây dựng thông tư hướng dẫn thực hiện Nghị định 63/2018/NĐ-CP ngày 4/5/2018 về  đầu tư theo hình thức PPP để thay thế Thông tư 55/2016/TT-BTC ngày 23/3/2016 về quản lý tài chính đối với các dự án PPP.

Cụ thể, mức lãi suất vốn vay cho phần vốn vay thương mại không vượt lãi suất huy động kỳ hạn trên 36 tháng + biên độ 4,5% của 4 ngân hàng thương mại lớn tại cùng thời điểm xác định là căn cứ để tính toán lãi suất vốn vay trong bước phê duyệt Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi, Báo cáo nghiên cứu khả thi, hồ sơ mời thầu.

“Trường hợp đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư, mức lãi được xác định trên cơ sở hồ sơ dự thầu của nhà đầu tư”, Thứ trưởng Nguyễn Nhật nói.

Cũng phải nhận thấy, những đề xuất của Bộ GTVT là hoàn toàn có lý, xuất phát từ thực tiễn tại dự án BOT Trung Lương - Mỹ Thuận.

Trước đó, cuối tháng 7/2018, tức là chỉ hơn 1 tháng sau khi ký được hợp đồng tín dụng cho khoản vay lên tới 8.126 tỷ đồng với 4 ngân hàng là VietinBank, BIDV, VP Bank và Agribank, doanh nghiệp dự án là Công ty cổ phần BOT Trung Lương - Mỹ Thuận đã gặp vướng mắc do thiếu khả năng hoàn vốn tại Dự án Đường cao tốc Trung Lương - Mỹ Thuận.

Ông Phan Anh Dũng, Giám đốc Công ty cổ phần BOT Trung Lương - Mỹ Thuận đánh giá, hiện trần lãi suất vốn vay được cơ quan nhà nước có thẩm quyền ấn định tại Dự án (6,75%/năm) đang thấp hơn rất nhiều so với lãi suất thực tế mà nhà đầu tư đang đàm phán với 4 nhà tài trợ vốn (10,83%/năm).

“Sự chênh lệch lãi suất lên tới hơn 4%/năm này không chỉ khiến Dự án không thể hoàn vốn vay, mà nhà đầu tư sẽ mất toàn bộ vốn chủ sở hữu, chi phí sử dụng vốn vay với tổng giá trị có thể lên đến 3.639 tỷ đồng”, ông Dũng nói.

Vì thế, để Dự án Đường cao tốc Trung Lương - Mỹ Thuận có thể hoàn vốn, thì mức lãi suất vốn vay được áp dụng cần phải phản ánh đúng diễn biến của thị trường tín dụng, tương đương mức lãi suất của các ngân hàng lớn.

Trong thời gian chờ đợi, Thủ tướng và Bộ GTVT điều chỉnh trần lãi suất vốn vay, nhà đầu tư cho biết là sẽ tiếp tục triển khai Dự án bằng nguồn vốn chủ sở hữu (1.542 tỷ đồng).

“Nếu vấn đề lãi suất nêu trên không được giải quyết sớm, vốn vay tín dụng chậm giải ngân, thì Dự án không thể hoàn thành vào năm 2020. Trong trường hợp không được chấp thuận thì nhà đầu tư sẽ phải dừng dự án để tránh thua lỗ lớn”, ông Dũng nói.

Trao đổi với VietnamFinance, Thứ trưởng Nguyễn Nhật cho biết: Khi lãi suất trái phiếu Chính phủ (TPCP) càng giảm, biên độ chênh lệch lãi suất cho vay và TPCP càng rộng. Do vậy, việc lấy lãi suất TPCP đại diện cho lãi suất thị trường huy động vốn là chưa phù hợp.

“Điều này sẽ tạo thêm rủi ro tài chính đối với bên vay và bên cho vay, đồng thời, sẽ giảm tính hấp dẫn về thị trường đầu tư PPP tại Việt Nam”, ông Nhật đánh giá.