Giá điện đang cõng gần 500 tỷ đồng chi phí tuyên truyền tiết kiệm điện

Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) vừa có văn bản góp ý đối với dự thảo Quyết định sửa đổi Quyết định 24/2017/QĐ-TTg về cơ chế điều chỉnh giá bán lẻ điện bình quân (gọi tắt là Dự thảo).

Giá điện cõng chi phí tuyên truyền tiết kiệm điện: Xung đột lợi ích

Theo VCCI, Điều 4.1 của Dự thảo quy định các chi phí “để đảm bảo khả năng vận hành, cung ứng điện” sẽ được tính vào giá điện. Điều 4.5 của Dự thảo quy định: tổng các chi phí khác… bao gồm chênh lệch tỷ giá… và các chi phí khác hợp lý, hợp lệ theo quy định hiện hành.

Tuy nhiên, Dự thảo không nói rõ “các chi phí khác hợp lý, hợp lệ theo quy định hiện hành” là chi phí gì và được thực hiện theo những quy định nào?

Trên thực tế, việc xác định chi phí nào được tính hoặc không được tính vào giá điện không đơn giản, bởi EVN có rất nhiều khoản chi ứng với các hoạt động rất đa dạng.

Trong quá trình kiểm tra chi phí sản xuất kinh doanh điện các năm, đã có trường hợp tranh luận giữa các thành viên đoàn kiểm tra về việc chi phí nào được tính vào giá điện, ví dụ chi phí cho Tạp chí Điện lực có được tính vào giá điện hay không?

“Do đó, để tránh việc có những chi phí không phục vụ sản xuất kinh doanh điện được tính vào giá điện, đề nghị cơ quan soạn thảo minh định rõ nguyên tắc chỉ những chi phí phục vụ việc vận hành, cung ứng điện thì được tính vào giá điện. Các khoản chi phí cho những công việc mà nếu không có công việc đó thì cũng không ảnh hưởng đến việc vận hành, cung ứng điện trong ngắn hạn và dài hạn thì cần được loại ra khỏi giá điện”, VCCI góp ý.

Về chi phí tuyên truyền tiết kiệm điện, VCCI cho hay một số ý kiến từ các doanh nghiệp phản ánh rằng giá điện hiện nay đang bao gồm cả chi phí tuyên truyền tiết kiệm điện.

Các doanh nghiệp này cho rằng việc công ty điện lực vừa là bên bán điện (hưởng doanh thu từ sản lượng điện thương phẩm), lại đảm nhận việc tuyên truyền tiết kiệm điện cho người sử dụng là có dấu hiệu xung đột lợi ích. Hơn nữa, việc đưa chi phí này vào giá điện cũng không phù hợp với nguyên tắc “giá điện chỉ bao gồm những chi phí phục vụ việc vận hành, cung ứng điện”.

Điều đáng chú ý là chi phí tuyên truyền tiết kiệm điện của các công ty điện lực lại tăng khá nhanh. Theo báo cáo của EVN gửi cho đoàn kiểm tra chi phí sản xuất kinh doanh điện, tổng chi phí tuyên truyền tiết kiệm điện năm 2016 là 331 tỷ đồng, năm 2017 tăng lên 488 tỷ đồng, tức là tăng 157 tỷ đồng, tương ứng với mức tăng 47%. Trong khi đó, hiệu quả của công tác này hiện chưa thực sự rõ ràng, thiếu những đánh giá khách quan.

“Cơ quan soạn thảo cần cân nhắc xem xét việc loại bỏ hay giới hạn chi phí tuyên truyền tiết kiệm điện đối với người sử dụng trong giá điện. Lưu ý, các chi phí tiết kiệm điện ở các khâu sản xuất, truyền tải và phân phối – bán lẻ vẫn được tính vào giá điện”, VCCI đề xuất.

Cần sửa đổi quy định về công khai phương án giá điện

Hiện nay, các phương án giá điện vẫn được coi là tài liệu mật trước khi công bố. Thông thường, việc tăng giá điện chỉ được thông báo rộng rãi vào đúng thời điểm quyết định tăng giá có hiệu lực. Điều này khiến nhiều doanh nghiệp sử đụng điện gặp khó khăn trong việc lên kế hoạch kinh doanh, kế hoạch tài chính.

Theo VCCI, việc đưa phương án giá các mặt hàng nhà nước điều hành giá vào diện thông tin mật có thể xuất phát từ lo ngại tình trạng đầu cơ, găm hàng trước mỗi lần thay đổi giá. Tuy nhiên, việc đầu cơ, găm hàng đối với mặt hàng điện gần như là điều không thể.

Nguy cơ lớn nhất có thể xảy ra là một số doanh nghiệp đẩy mạnh sản xuất trước khi tăng giá điện khiến công suất phụ tải tăng, ảnh hưởng đến an toàn hệ thống. Tuy nhiên theo các chuyên gia hệ thống điện, việc này có thể xử lý rất dễ thông qua một vài biện pháp kỹ thuật và quản lý vận hành. Ví dụ, thời điểm tăng giá tránh thời điểm cao điểm về điện.

Trên thực tế, trong lần tăng giá gần đây nhất, diễn ra vào ngày 20/03/2019, phương án giá điện đã được thông báo rộng rãi trước đó trong một cuộc họp của Bộ Công Thương vào ngày 05/03/2019. Như vậy, người dân và các doanh nghiệp sử dụng điện được biết trước phương án giá điện 15 ngày trước khi tăng và thực tế chưa ghi nhận sự cố bất thường lớn đối với hệ thống điện.

Do đó, VCCI đề xuất dự thảo được bổ sung các nội dung: các phương án giá điện được công khai ít nhất 10 ngày trước khi được ban hành; các quyết định tăng giá điện chỉ có hiệu lực sau ít nhất 15 ngày kể từ ngày ban hành.

Một vấn đề khác được VCCI đề cập là kiểm tra chi phí sản xuất kinh doanh điện hàng năm. Điều 7.1.a của Quyết định 24 quy định việc kiểm tra chi phí sản xuất kinh doanh điện hàng năm có thể mời các hiệp hội liên quan.

Trong thời gian qua, đoàn kiểm tra đã có sự tham gia của Hội bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và Hội điện lực Việt Nam.

Tuy nhiên, các hiệp hội doanh nghiệp đại diện cho các khách hàng sử dụng nhiều điện như luyện kim, vật liệu xây dựng, chế biến thực phẩm, hoá chất, dệt may… lại chưa có mặt trong đoàn kiểm tra này. VCCI đề nghị cơ quan soạn thảo sửa đổi Điều 7.1.a của Quyết định 24 theo hướng thành phần đoàn kiểm tra có sự tham gia của các hiệp hội doanh nghiệp sử dụng nhiều điện.