Khi nghiên cứu kinh tế học, có 2 loại hình kinh tế phổ biến là kinh tế học thực chứng và kinh tế học chuẩn tắc. Vậy sự khác nhau giữa 2 loại hình kinh tế này là gì?

Kinh tế học thực chứng

Kinh tế học thực chứng là phương pháp nghiên cứu kinh tế đòi hỏi mọi thứ đều được phải chứng minh, kiểm nghiệm chứ không tìm cách nhận định là sự vật phải hay nên như thế nào. Mục tiêu của kinh tế học thực chứng là phân tích xem xã hội ra quyết định như thế nào về tiêu dùng, sản xuất và trao đổi hàng hóa. Kinh tế học thực chứng xem xét thế giới thực sự hoạt động như thế nào. Đối với kinh tế học thực chứng, tất cả chúng ta xem xét những luận điểm dưới dạng: nếu điều này thay đổi thì điều kia sẽ xảy ra. Kinh tế học thực chứng trả lời cho câu hỏi "điều gì sẽ xảy ra?".

Ví dụ, các nhà kinh tế học với các quan điểm chính trị hoàn toàn khác nhau đều đồng ý rằng khi chính phủ áp đặt thuế đối với một hàng hóa, giá của hàng hóa đó sẽ tăng lên. Câu hỏi chuẩn tắc cho việc này chẳng hạn như "Đánh thuế hàng hóa có tốt hay không?" lại là một vấn đề hoàn toàn khác.

Các phát biểu thực chứng nhằm mô tả nền kinh tế vận hành như thế nào và tránh các đánh giá. Chẳng hạn một phát biểu thực chứng là "lạm phát tăng 5% so với năm trước". Con số 5% này đã được tổng hợp dựa trên các dữ liệu thống kê và đã được kiểm chứng. Vì vậy, không có gì phải tranh cãi với các phát biểu thực chứng.

Kinh tế học thực chứng cũng vẫn tồn tại những câu hỏi chưa giải đáp được và có nhiều bất đồng. Những quan điểm bất đồng này chính là những thách thức đặt ra cho kinh tế học thực chứng.

Kinh tế học chuẩn tắc

Việc nghiên cứu sâu sắc, toàn diện về lý thuyết có thể giải thích nhiều vấn đề còn tồn tại trong kinh tế học thực chứng. Kinh tế học chuẩn tắc dựa trên những nhận định mang giá trị chủ quan chứ không dựa trên những nghiên cứu về sự thực khách quan. Từ đó, kinh tế học chuẩn tắc cũng đưa ra những khuyến nghị dựa trên những nhận định mang giá trị cá nhân.

Kinh tế học chuẩn tắc liên quan đến các đánh giá của cá nhân về nền kinh tế phải là như thế này, hay chính sách kinh tế phải hành động ra sao dựa trên các mối quan hệ kinh tế. Kinh tế học chuẩn tắc đề cập đến "điều gì nên xảy ra?". Chẳng hạn, một phát biểu chuẩn tắc là "thất nghiệp nên được giảm xuống".

Ví dụ, một phát biểu sau đây kết hợp cả kinh tế học thực chứng và kinh tế học chuẩn tắc: "Những người cao tuổi có chi phí chăm sóc y tế rất cao và chính phủ nên trợ cấp cho họ". "Những người cao tuổi có chi phí chăm sóc y tế rất cao" là một phát biểu thực chứng, nó nhận định về sự vận động của thế giới thực. Phần thứ hai của luận điểm này đề xuất việc chính phủ nên làm gì. Đây chỉ là một nhận định mang giá trị chủ quan dựa trên cảm giác của người đưa ra nhận định và không thể được chứng minh đúng hay sai bằng bất cứ nghiên cứu khoa học nào.

Kinh tế học không thể chỉ ra nhận định của kinh tế học chuẩn tắc là đúng hay sai. Nó hoàn toàn phụ thuộc vào sở thích hay các ưu tiên của cá nhân hay xã hội khi đưa ra sự lựa chọn.

Sự khác nhau giữa kinh tế học thực chứng và kinh tế học chuẩn tắc giải thích tại sao lại có sự bất đồng giữa các nhà kinh tế. Thực tế, sự bất đồng bắt nguồn từ quan điểm của mỗi nhà kinh tế khi nhìn nhận vấn đề.