M&A ngành giáo dục: Hấp dẫn nhưng có dễ “nhằn”?

M&A chiếm ưu thế vốn ngoại đổ vào giáo dục

Với tỷ lệ nhập học tăng và kỳ vọng ngày càng cao về chất lượng giáo dục, Việt Nam đang tích cực thúc đẩy sự phát triển của các nhà cung cấp giáo dục tư nhân. Hệ thống giáo dục quốc gia được cấu trúc trên nhiều cấp độ: mẫu giáo, tiểu học (cấp độ 1), trung học cơ sở (cấp độ 2), trung học phổ thông (cấp độ 3), giáo dục nghề nghiệp, cao đẳng và đại học.

Trong khi các tổ chức công tiếp tục thống trị các cấp tiểu học và trung học, các tổ chức tư nhân ngày càng nổi bật trong các trường mẫu giáo, trường dạy nghề, giáo dục đại học và các dịch vụ giáo dục bổ sung. Xu hướng này, được hỗ trợ bởi các chính sách thuận lợi, phản ánh sự chuyển dịch rộng rãi hơn sang các dịch vụ giáo dục đa dạng và đáp ứng nhu cầu thị trường trên khắp cả nước.

Trên phạm vi toàn cầu, hoạt động M&A trong lĩnh vực giáo dục đang tăng tốc mạnh mẽ, với các quỹ đầu tư tư nhân chiếm 50 - 70% tổng giá trị giao dịch. Trong đó, công nghệ giáo dục (EdTech), đặc biệt các giải pháp kỹ thuật số hướng tới giáo dục từ mầm non đến lớp 12 (K-12) và bậc đại học, nổi lên như phân khúc hấp dẫn nhất. Sự áp dụng nhanh chóng các công cụ học tập số, được thúc đẩy bởi tiến bộ công nghệ và nhu cầu giáo dục thay đổi, đã tạo ra môi trường thuận lợi cho hợp nhất và đổi mới.

Tại Việt Nam, hơn 10 năm trở lại đây, ngành giáo dục thu hút sự quan tâm đặc biệt của các nhà đầu tư lớn. Lý do đầu tiên phải nhắc tới là sự gia tăng nhanh chóng của tầng lớp trung lưu. Theo báo cáo từ PwC, tầng lớp trung lưu tại Việt Nam dự kiến chiếm 55% dân số vào năm 2030. Tầng lớp này cũng là nhóm sẵn sàng chi trả cho giáo dục chất lượng cao, đặc biệt là quốc tế và song ngữ. Cùng với đó, sự quá tải của hệ thống giáo dục công lập tạo dư địa rất lớn cho các trường tư phát triển. Thêm vào đó, hiện Việt Nam đã thiết lập quan hệ hợp tác giáo dục với nhiều quốc gia trên thế giới và đang là thành viên tích cực của các tổ chức giáo dục quốc tế.

Theo số liệu thống kê đến tháng 2/2025, Việt Nam ghi nhận 707 dự án đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo, với tổng vốn đầu tư đăng ký gần 4,64 tỷ USD. Con số này thể hiện sức hấp dẫn mạnh mẽ của ngành giáo dục Việt Nam trong mắt các nhà đầu tư quốc tế, bất chấp bối cảnh kinh tế toàn cầu còn nhiều biến động.

Theo đánh giá của các chuyên gia, so với việc đầu tư từ đầu, M&A giúp nhà đầu tư tiết kiệm được nhiều chi phí và thời gian hơn. Đáng chú ý, quy định không hạn chế tỷ lệ phần trăm sở hữu vốn đầu tư vào các cơ sở giáo dục của nhà đầu tư nước ngoài cũng là điều khiến thị trường M&A trong lĩnh vực giáo dục tại Việt Nam được dự báo sẽ còn rất hấp dẫn hơn. Không chỉ hấp dẫn vốn ngoại, lĩnh vực giáo dục cũng thu hút mạnh các nhà đầu tư trong nước thông qua các thương vụ M&A.

Theo báo cáo của B&Company, Inc (công ty nghiên cứu thị trường Nhật Bản), thị trường giáo dục tại Việt Nam được phân loại thành 3 phân khúc chính, gồm: giáo dục K-12; đào tạo ngoại ngữ và kỹ năng kỹ thuật/nghề nghiệp; giáo dục trực tuyến. Trong số này, phân khúc K-12 được coi là triển vọng nhất, thu hút đầu tư quy mô lớn từ khu vực tư nhân lớn.

Hoạt động M&A gần đây trong lĩnh vực giáo dục của Việt Nam chủ yếu tập trung vào các lĩnh vực như giáo dục K-12, trường mẫu giáo và các công ty khởi nghiệp công nghệ giáo dục. Các thương vụ M&A trong ngành giáo dục diễn ra theo các hình thức như mua lại trường tư thục hiện hữu, góp vốn chiến lược để mở rộng chuỗi, hợp tác phát triển mô hình trường quốc tế - song ngữ.

Cơ hội lớn, yêu cầu cao

Thị trường hấp dẫn và sôi động là vậy, nhưng theo luật sư Dương Thị Mai Hoa, Giám đốc điều hành Công ty Luật TNHH Việt Ấn, các nhà đầu tư giáo dục cũng phải đối mặt với không ít thách thức trước sự chặt chẽ trong trình tự, thủ tục để đưa một dự án giáo dục có vốn đầu tư nước ngoài hoạt động tại Việt Nam.

Cụ thể, các nhà đầu tư phải tuân thủ quy trình đầu tư được điều chỉnh bởi nhiều luật, với ít nhất 4 bước. Đầu tiên là thực hiện thủ tục đáp ứng các điều kiện của nhà đầu tư nước ngoài thực hiện đăng ký đầu tư dự án theo quy định pháp luật về đầu tư, đăng ký doanh nghiệp thực hiện dự án theo quy định pháp luật doanh nghiệp. Tiếp theo là thực hiện thủ tục xin cấp phép thành lập cơ sở giáo dục đào tạo và xin cấp giấy phép hoạt động giáo dục, theo Luật Giáo dục và các văn bản hướng dẫn thi hành. Ngoài ra, còn có các thủ tục công nhận Hiệu trưởng, Hội đồng trường và chương trình giáo dục mà cơ sở giáo dục phải đáp ứng.

Ngoài thủ tục, các chi phí về cơ sở vật chất, vốn đầu tư, luật sư Dương Thị Mai Hoa cho biết thời gian thực hiện cũng là thách thức lớn với nhà đầu tư, liên quan đến việc thành lập cơ sở giáo dục, đặc biệt là những chi phí, điều kiện, thủ tục cho việc có được một địa điểm phù hợp quy hoạch và các điều kiện về cơ sở vật chất đáp ứng mục tiêu giáo dục.

Tại Nghị định 124 hiện hành, chi phí vốn đầu tư theo quy định đối với việc thành lập một phân hiệu của cơ sở giáo dục đại học nước ngoài tại Việt Nam tối thiểu là 500 tỷ đồng, không bao gồm các chi phí sử dụng đất, tăng gấp đôi so với mức quy định tại Nghị định 86.

Đồng thời, Nghị định bổ sung yêu cầu các cơ sở giáo dục đại học nước ngoài phải được thành lập và hoạt động hợp pháp ở nước ngoài, thuộc nhóm 500 cơ sở giáo dục đại học được xếp thứ hạng cao nhất trong các bảng xếp hạng cơ sở giáo dục đại học có uy tín trên thế giới của 1 trong 3 năm gần nhất.

Có thể thấy, về góc độ chính sách, Việt Nam có chủ trương mở cửa đối với các nhà đầu tư nước ngoài trong việc thành lập các phân hiệu cơ sở giáo dục đại học nước ngoài tại Việt Nam. Tuy nhiên, đi kèm với mong muốn thu hút đầu tư là sự thắt chặt các yêu cầu, điều kiện cơ bản về cơ sở vật chất, vốn đầu tư và chất lượng cơ sở giáo dục mà nhà đầu tư nước ngoài phải đáp ứng, nhằm nâng cao chất lượng và giá trị thị trường giáo dục Việt Nam.

Các chuyên gia đầu ngành giáo dục cho rằng với định hướng và chính sách khuyến khích đầu tư nước ngoài mạnh mẽ vào giáo dục, song hành với quy định không hạn chế tỷ lệ phần trăm sở hữu vốn đầu tư vào các cơ sở giáo dục của nhà đầu tư nước ngoài, thị trường M&A trong lĩnh vực giáo dục tại Việt Nam đã, đang và sẽ tiếp tục trở nên hấp dẫn. Với xu hướng phát triển tất yếu của công nghệ, các doanh nghiệp, startup EdTech (công nghệ giáo dục) tại Việt Nam sẽ tiếp tục là tiêu điểm thu hút các nhà đầu tư nước ngoài tham gia rót vốn đầu tư, góp mặt trên thị trường giáo dục.