Nền kinh tế lớn nhất Châu Phi 'vật lộn' với khủng hoảng tiền tệ và lạm phát tăng vọt

Đồng tiền mất giá tại nền kinh tế nhập khẩu

Theo đó, vào đầu tuần này, đồng naira của Nigeria (NGN) đã trượt xuống mức thấp nhất mọi thời đại so với đồng USD trên cả thị trường ngoại hối chính thức và trên "chợ đen", xuống mức gần 1.600 NGN/USD trên thị trường chính thức, gần gấp đôi so với mức 900 NGN/USD ghi nhận hồi đầu năm. 

Đồng tiền này cũng đã giảm khoảng 70% kể từ tháng 5/2023, khi Tổng thống Nigeria hiện tại là ông Bola Tinubu nhậm chức.

Ngày 20/2, Tổng thống Bola Tinubu thông báo rằng chính phủ liên bang có kế hoạch huy động ít nhất 10 tỷ USD để tăng cường thanh khoản ngoại hối và ổn định đồng naira. 

Trong nỗ lực khắc phục nền kinh tế "khốn đốn tứ phía", ông Tinubu đã thống nhất nhiều tỷ giá hối đoái của Nigeria và cho phép các lực lượng thị trường thiết lập tỷ giá hối đoái, khiến đồng tiền lao dốc. Vào tháng 1, cơ quan quản lý thị trường cũng đã thay đổi cách tính tỷ giá đóng cửa của đồng tiền, dẫn đến một đợt mất giá khác trên thực tế.

Nhiều năm kiểm soát ngoại hối cũng đã tạo ra nhu cầu lớn về USD bị dồn nén vào thời điểm đầu tư ra nước ngoài và xuất khẩu dầu thô sụt giảm.

Ông Pieter Scribante, nhà kinh tế chính trị cấp cao tại Oxford Economics, cho biết trong một báo cáo cuối tuần trước: “Tỷ giá hối đoái suy yếu sẽ làm tăng lạm phát nhập khẩu, điều này sẽ làm trầm trọng thêm áp lực giá cả ở Nigeria”.

Đất nước này là nền kinh tế lớn nhất châu Phi và có dân số hơn 210 triệu người, nhưng phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu để đáp ứng nhu cầu của dân số đang tăng nhanh.

Ông Scribante nói thêm: “Thu nhập khả dụng bị thu hẹp và áp lực chi phí sinh hoạt ngày càng trầm trọng sẽ vẫn là mối lo ngại trong suốt năm 2024, tiếp tục kìm hãm chi tiêu của người tiêu dùng và tăng trưởng của khu vực tư nhân”.

Lạm phát tăng "chóng mặt", nợ chính phủ kỷ lục

Trong khi đó, lạm phát tiếp tục tăng cao, với chỉ số giá tiêu dùng toàn phần đạt 29,9% so với cùng kỳ vào tháng 1/2024, mức cao nhất kể từ năm 1996. Sự gia tăng này được thúc đẩy bởi giá thực phẩm tăng liên tục, tăng 35,4% trong tháng 1 so với cùng kỳ năm ngoái.

Chi phí sinh hoạt tăng cao và khó khăn kinh tế đã thúc đẩy các cuộc biểu tình trên khắp đất nước vào cuối tuần qua. Đồng tiền sụt giá đã làm tăng thêm tác động tiêu cực của các cuộc cải cách của chính phủ như loại bỏ trợ cấp khí đốt, khiến giá khí đốt tăng gấp ba lần.

Bên cạnh lạm phát tăng cao và đồng tiền lao dốc, Nigeria còn đang phải vật lộn với mức nợ chính phủ kỷ lục, tỷ lệ thất nghiệp cao, thiếu điện và sản lượng dầu mỏ - mặt hàng xuất khẩu chính của nước này. Những áp lực kinh tế này còn được cộng thêm bởi bạo lực và tình trạng bất ổn ở nhiều vùng nông thôn.

Chuyên gia Scribante của Oxford Economics cho biết thêm: “Thanh khoản thị trường dư thừa, áp lực tỷ giá hối đoái, tình trạng thiếu lương thực và nhiên liệu đe dọa sự ổn định giá cả, trong khi nguy cơ lạm phát tăng ngoài tầm kiểm soát của chính phủ”.

“Nhu cầu nhập khẩu mạnh mẽ có thể buộc Ngân hàng Trung ương Nigeria (CBN) áp dụng lại các lệnh cấm nhập khẩu và hạn chế ngoại hối để giảm bớt gánh nặng cho cán cân thanh toán. Điều này có thể làm trầm trọng thêm tình trạng thiếu sản phẩm trong nước và làm tăng lạm phát hơn nữa”, ông Scribante nhận định.

Tiếp tục tăng lãi suất

Theo Oxford Economics, lạm phát dự kiến ​​​​sẽ đạt đỉnh điểm gần 33% so với cùng kỳ năm ngoái vào quý II/2024 và có thể duy trì ở mức cao hơn trong thời gian dài hơn do có vô số rủi ro kinh tế phía trước.

Ông Scribante nói: “Hơn nữa, lạm phát gia tăng và thái độ "diều hâu" ngày càng gia tăng của CBN cho thấy lãi suất chính sách có thể được tăng trong quý này”. Lãi suất chính sách hiện ở mức 18,75%.

“Chúng tôi kỳ vọng mức tăng lãi suất tổng cộng là 2% tại 2 cuộc họp chính sách, dự kiến ​​diễn ra vào cuối tháng 2 và cuối tháng 3 năm nay; tuy nhiên, chúng tôi cho rằng cần phải tăng lãi suất nhiều hơn nữa để ngăn chặn lạm phát gia tăng”, ông Scribante nói thêm.

Jason Tuvey, phó giám đốc kinh tế thị trường mới nổi tại Capital Economics, nhận định CBN sẽ chọn phương án tăng lãi suất lớn hơn khi các nhà hoạch định chính sách gặp nhau vào ngày 26 - 27/2 tới đây.

Ông Tuvey cho biết: “Cuộc họp sẽ là một bài kiểm tra quan trọng để xem liệu sự thay đổi chính sách dưới thời Tổng thống Tinubu có thực sự lấy lại được động lực kinh tế hay không. Chúng tôi kỳ vọng rằng các cuộc họp chính sách sẽ giúp khôi phục chút ít uy tín trong việc chống lạm phát của chính phủ Nigeria bằng cách đưa ra tăng mức lãi suất lớn tới 4%, đưa lãi suất chính sách lên 22,75%”.

Xem thêm >> Nga xoay trục sang châu Phi: Viện trợ 10.000 tấn ngũ cốc, xóa nợ 23 tỷ USD