Ngành ngân hàng chịu áp lực kép từ tăng vốn

Nhu cầu vay vốn từ khu vực bán lẻ và doanh nghiệp đang có dấu hiệu phục hồi, cùng lúc với sự ổn định trở lại của thị trường bất động sản và sự lan tỏa của đầu tư công sang nhiều dự án trọng điểm, đã khiến dư nợ tín dụng toàn hệ thống tăng nhanh trong những quý gần đây. Nếu xu hướng này tiếp tục kéo dài, nguồn vốn tín dụng sẽ có xu hướng tập trung vào các lĩnh vực có hệ số rủi ro cao, từ đó làm gia tăng tỷ trọng tài sản rủi ro trong tổng tài sản toàn hệ thống. Mặc dù lợi nhuận của các ngân hàng vẫn ghi nhận tốc độ tăng trưởng tốt, nhưng tốc độ tăng trưởng không còn bứt phá như giai đoạn trước, khiến tốc độ tăng vốn tự có không đủ nhanh để theo kịp đà tăng trưởng tín dụng.

Việc ban hành Thông tư 14/2025/TT-NHNN đã thiết lập bộ khung quy định mới về phân loại vốn ở cấp độ chi tiết hơn, bao gồm ba tầng chính là vốn lõi cấp 1, vốn cấp 1 và phần đệm an toàn, qua đó đặt trọng tâm vào chất lượng thực sự của nguồn vốn thay vì chỉ xét đến con số tổng thể. Những ngân hàng từng phụ thuộc nhiều vào các công cụ nợ nhằm cải thiện hệ số an toàn vốn nay sẽ phải thay đổi chiến lược, khi khả năng ghi nhận những khoản này vào vốn tự có bị giới hạn một cách rõ ràng. Song song đó, các yêu cầu mới liên quan đến quản trị rủi ro và việc khấu trừ những khoản mục nhạy cảm cũng làm cho hệ số an toàn vốn trở nên khó duy trì ở mức cao nếu không có kế hoạch bổ sung vốn một cách kịp thời và bài bản.

Tăng trưởng cao đang tạo áp lực lên hệ số an toàn vốn

Áp lực tăng vốn trong hệ thống ngân hàng hiện nay xuất phát từ một thực tế mang tính nền tảng, đó là tốc độ gia tăng của tài sản có rủi ro đang vượt xa khả năng gia tăng vốn tự có. Trong bối cảnh biên lãi thuần suy giảm và chi phí dự phòng vẫn được duy trì ở mức thận trọng, phần lợi nhuận giữ lại của các ngân hàng không đủ để bù đắp cho sự mở rộng mạnh mẽ trong danh mục tín dụng để hướng tới các phân khúc có hệ số rủi ro cao hơn. Trước khi tính đến các giải pháp bổ sung vốn từ bên ngoài, cần thừa nhận rằng lớp đệm vốn nội tại của hệ thống ngân hàng đã mỏng đi đáng kể trong vài năm gần đây.

Việc hệ số an toàn vốn sụt giảm không hoàn toàn phản ánh sự thiếu hụt vốn theo nghĩa tuyệt đối, mà chủ yếu do tốc độ mở rộng tài sản rủi ro đang vượt quá khả năng tích lũy vốn tự có của các ngân hàng. Nhiều tổ chức tài chính đã tăng tốc cho vay tiêu dùng, tín dụng bán lẻ và bất động sản, những phân khúc có hệ số rủi ro cao hơn mức trung bình, dẫn đến danh mục tài sản rủi ro phình to một cách nhanh chóng theo thời gian.

Quan sát diễn biến hệ số an toàn vốn trung vị trong toàn hệ thống cho thấy xu hướng giảm đều trong thời gian qua, đặc biệt là ở nhóm ngân hàng có tốc độ tăng trưởng tín dụng cao thì mức giảm còn rõ nét hơn. Điều này khiến nhiều ngân hàng buộc phải kìm hãm đà tăng trưởng hoặc chuyển hướng tín dụng sang các lĩnh vực ít rủi ro hơn nhằm bảo toàn lớp đệm vốn đang dần suy yếu.

Bên cạnh đó, các chuẩn mực mới về quản trị vốn không chỉ chú trọng đến quy mô tổng thể mà còn nhấn mạnh vào chất lượng thực sự của từng lớp vốn. Việc phân tách rõ ba tầng gồm vốn lõi cấp 1, vốn cấp 1 và phần đệm an toàn đã thu hẹp đáng kể phạm vi những yếu tố được tính vào vốn tự có. Những ngân hàng tuy duy trì được hệ số CAR ở mức tương đối nhưng lại có tỷ trọng vốn cốt lõi thấp sẽ phải điều chỉnh đáng kể trong cách tiếp cận, bởi mức độ hấp thụ rủi ro thực tế thấp hơn nhiều so với những gì được phản ánh trên báo cáo.

Bên cạnh đó, yêu cầu khấu trừ các khoản mục nhạy cảm và siết chặt tiêu chuẩn quản trị rủi ro khiến hệ số an toàn vốn có thể suy giảm nhanh nếu thiếu kế hoạch bổ sung vốn kịp thời.

Trong ngắn hạn, các ngân hàng buộc phải tái cấu trúc chiến lược tăng trưởng và điều chỉnh danh mục tín dụng theo hướng giảm rủi ro rõ rệt, đồng thời xây dựng lộ trình tăng vốn một cách cụ thể. Trong trung hạn, lợi thế sẽ thuộc về những tổ chức duy trì được bộ đệm vốn đủ dày, bởi đây chính là nền tảng quan trọng giúp định vị và triển khai các chiến lược tăng trưởng bền vững trong giai đoạn tiếp theo.

Ngoài ra, việc phát hành cổ phiếu để tăng vốn cấp 1 đang phải đối mặt khó khăn khi tốc độ tích lũy vốn nội bộ đang chậm lại rõ rệt do biên lãi ròng suy giảm trong những năm gần đây, làm giảm hiệu quả của nguồn vốn tự có. Khi biên lãi thuần suy giảm, khả năng tích lũy vốn nội bộ thông qua lợi nhuận giữ lại trở nên hạn chế, khiến vốn cấp 1 không thể tăng đủ nhanh để đáp ứng tốc độ mở rộng của tài sản rủi ro. Trong hoàn cảnh đó, bổ sung vốn cấp 2 được xem là giải pháp đòn bẩy ngắn hạn để duy trì hệ số an toàn vốn trong ngưỡng ổn định, đảm bảo quy mô tài sản sinh lời và giữ vững mức sinh lời trên vốn chủ sở hữu.

Phát hành trái phiếu được xem là công cụ khả thi nhờ vào tính linh hoạt, dễ triển khai theo từng đợt và phù hợp với kế hoạch tăng trưởng đã định, nhưng đi kèm theo đó là chi phí vốn cao và rủi ro đáo hạn nếu việc quản lý kỳ hạn không được tối ưu. Trong bối cảnh khung chuẩn về vốn đã được áp dụng chính thức, trọng tâm của áp lực sẽ dần dịch chuyển sang vốn cấp 1. Điều này cho thấy việc phụ thuộc vào nguồn vốn cấp 2 chỉ là giải pháp tạm thời và không thể thay thế nhu cầu tăng cường nội lực trong dài hạn.

Các ngân hàng phải tập trung phát hành trái phiếu

Trước diễn biến nhu cầu vốn ngày càng trở nên cấp thiết, thị trường trái phiếu doanh nghiệp đã nhanh chóng nổi lên như một kênh huy động quen thuộc, hỗ trợ hiệu quả cho các kế hoạch tăng vốn trong hệ thống ngân hàng. Đồng thời, tốc độ tăng trưởng tín dụng đang vượt xa tốc độ huy động vốn, kết hợp với những yêu cầu khắt khe hơn về chuẩn mực vốn và sức ép phải kéo dài kỳ hạn của nguồn vốn, đã tạo nên lực đẩy cho làn sóng phát hành trái phiếu mới.

Dữ liệu thị trường cho thấy khối lượng trái phiếu do các ngân hàng phát hành đã tăng đều đặn từ năm 2022 và ghi nhận bước nhảy rõ rệt trong năm 2024, tiếp tục duy trì tốc độ cao trong nửa đầu năm 2025.

Chỉ trong vòng sáu tháng đầu năm, tổng giá trị phát hành mới đã lên đến hơn 150 nghìn tỷ đồng, chiếm tỷ trọng đáng kể trong tổng lượng trái phiếu doanh nghiệp toàn thị trường. Các thương vụ phát hành linh hoạt hơn trước, với lãi suất thả nổi theo tham chiếu thị trường, kỳ hạn bậc thang và kèm theo điều khoản mua lại sớm, giúp các ngân hàng chủ động kiểm soát chi phí vốn và thời gian hoàn trả. Việc sử dụng trái phiếu cấp 2 không chỉ giúp gia tăng hệ số an toàn vốn mà còn kéo dài kỳ hạn nguồn vốn, từ đó nâng cao khả năng đáp ứng các nhu cầu tín dụng trung và dài hạn. Trong bối cảnh tín dụng tăng mạnh, đây là công cụ hữu hiệu để củng cố bộ đệm vốn mà không cần đánh đổi tốc độ tăng trưởng.

Một điểm đáng lưu ý là phần lớn trái phiếu ngân hàng phát hành trong hai năm qua đều có kỳ hạn ngắn đến trung bình, chủ yếu dưới năm năm. Cấu trúc này được đánh giá là hợp lý vì giúp tiết kiệm chi phí vốn so với nợ thứ cấp dài hạn, đồng thời có khả năng phản ứng nhanh trước biến động lãi suất thị trường, qua đó gia tăng tính linh hoạt trong điều chỉnh cơ cấu vốn. Tuy nhiên, hạn chế nằm ở khả năng đáo hạn tập trung trong những giai đoạn cao điểm, làm phát sinh rủi ro tái cấp vốn nếu thị trường tài chính không thuận lợi. Chính vì thế, các ngân hàng cần chủ động xây dựng một lộ trình đáo hạn hợp lý theo mô hình bậc thang, đồng thời triển khai chiến lược phát hành cuốn chiếu và mua lại trước hạn các lô trái phiếu có chi phí cao, nhằm giảm tải áp lực đáo hạn và đảm bảo tính ổn định trong quản trị vốn.

Về mặt xu hướng, áp lực tăng vốn trong giai đoạn 2025 đến 2026 không còn là hiện tượng mang tính tạm thời mà đang dần trở thành yêu cầu mang tính cấu trúc. Tín dụng dự kiến tiếp tục duy trì ở mức tăng trưởng cao, trong khi biên lãi suy giảm và các chuẩn mực vốn ngày càng nghiêm ngặt sẽ buộc các ngân hàng phải định hình lại chiến lược tăng trưởng. Những ngân hàng có lợi thế về chi phí vốn, duy trì tỷ lệ CASA cao, sở hữu nguồn thu ngoài lãi ổn định và áp dụng kỷ luật quản trị rủi ro nghiêm ngặt sẽ có lợi thế rõ rệt trong việc duy trì bộ đệm vốn nhằm hỗ trợ mục tiêu tăng trưởng bền vững. Ngược lại, các ngân hàng còn lại cần phải theo đuổi chiến lược thận trọng hơn, tập trung vào việc tích lũy lợi nhuận giữ lại, tối ưu hóa tài sản và tận dụng trái phiếu cấp 2 như một công cụ trung gian nhằm ổn định hệ số an toàn vốn trong ngắn hạn.