Phòng chống dịch Covid - 19: Kiến nghị đóng cửa các khu chợ đặc sản thú rừng

Sáng 16/2, 10 tổ chức phi lợi nhuận Việt Nam và quốc tế hoạt động trong lĩnh vực bảo tồn thiên nhiên và động vật hoang dã đã đồng gửi Thư ngỏ lên Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc nhằm kiến nghị về việc Việt Nam cần xác định và đóng cửa các chợ cùng các địa điểm buôn bán động vật hoang dã bất hợp pháp nhằm ngăn dịch Covid-19 bùng phát mạnh hơn.

Theo các chuyên gia, tương tự như đợt bùng phát dịch SARS năm 2003 từng cướp đi sinh mạng của 5 người Việt Nam, chủng virus corona mới này cũng được cho là lây từ động vật hoang dã sang người, cụ thể là tại ổ dịch bắt nguồn từ khu chợ lớn chuyên bán hải sản và động vật ở Vũ Hán, Trung Quốc.

Các tài liệu khoa học đã chứng minh virus corona có nguồn gốc từ dơi và được truyền qua một vật chủ trung gian là động vật hoang dã cho con người. Các loài đóng vai trò vật chủ trung gian lây truyền dịch bệnh tuy chưa được xác định chắc chắn nhưng một nhóm nghiên cứu ở Trung Quốc cho rằng đó có thể là tê tê. Bất luận đó là loài cụ thể nào, vẫn có thể khẳng định hoạt động buôn bán động vật hoang dã là một nguyên nhân gây ra sự lây truyền dịch bệnh thông qua tiếp xúc gần giữa con người và động vật hoang dã.

Nhóm nghiên cứu thuộc Đại học Nông nghiệp Hoa Nam, Trung Quốc khẳng định nhiều khả năng tê tê chính là vật chủ trung gian truyền nhiễm Covid-19 (Nguồn ảnh: ENV)

Không riêng SARS hay Covid-19, nhiều đại dịch trong vòng 20 năm qua cho thấy mối liên hệ rõ giữa dịch bệnh với các ổ chứa virus trong các quần thể động vật hoang dã. Dịch SARS cuối năm 2002 và đầu 2003 từng lây nhiễm cho hơn 8.000 người ở 37 quốc gia và khiến 774 người tử vong vốn xuất phát từ một chủng virus betacorona mới có nguồn gốc từ dơi thông qua vật chủ trung gian là cầy vòi mốc (Paguma larvata).

Hội chứng hô hấp Trung Đông (MERS-CoV) bùng phát vào năm 2012 khiến 2.494 người lây nhiễm và làm thiệt mạng 858 người cũng bắt nguồn từ một chủng virus corona khác truyền qua lạc đà tới con người. Dịch tả lợn châu Phi (ASF) gần đây càn quét qua Trung Quốc, Việt Nam và 9 quốc gia khác cũng gây ra những tổn thất kinh tế nghiêm trọng và được cho là bắt nguồn từ lợn hoang dã ở châu Phi. Tính đến cuối năm 2019, toàn bộ 63 tỉnh, thành Việt Nam đều chịu ảnh hưởng từ dịch ASF với hơn 5 triệu con lợn bị tiêu hủy.

Dịch Covid-19 đang diễn ra chắc chắn cũng sẽ gây thiệt hại đáng kể cho Việt Nam. Đánh giá ban đầu của Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho thấy mục tiêu tăng trưởng GDP của Việt Nam sẽ thấp hơn 0,53% dự kiến ​​nếu dịch bệnh được kiểm soát trong Quý I năm 2020 hoặc thấp hơn 0,71% nếu dịch được kiểm soát trong Quý II3. Cho đến nay, ngành hàng không của Việt Nam cũng chịu ảnh hưởng nặng nề với thiệt hại khoảng 10.000 tỷ đồng do bị hủy chuyến trong thời gian dịch4.

Vẫn theo các chuyên gia, bài học từ dịch SARS và nay là Covid-19 rất rõ ràng, theo đó các chủng virus mới sẽ tiếp tục lây truyền từ động vật hoang dã sang người trong quá trình buôn bán và tiêu thụ động vật hoang dã. Nghiên cứu được thực hiện tại Việt Nam và một số nước khác đã chứng minh virus corona tồn tại trong quần thể động vật hoang dã và buôn bán động vật hoang dã tạo cơ hội cho những virus này lây từ động vật hoang dã sang người.

Bất chấp những nỗ lực cải cách chính sách và tăng cường thực thi pháp luật bảo vệ động vật hoang dã, tình trạng buôn bán và tiêu thụ động vật hoang dã ở Việt Nam vẫn còn nhiều vấn đề phải bàn. Đặc biệt, ngày càng có nhiều dòng sản phẩm động vật hoang dã bất hợp pháp được chuyển từ thị trường quốc tế đến và qua Việt Nam.

Do đó, việc hạn chế sự tương tác giữa động vật hoang dã và con người thông qua việc thực thi pháp luật mạnh mẽ nhằm chống lại nạn buôn bán động vật hoang dã và thị trường động vật hoang dã là cách tiếp cận hiệu quả nhất để giảm thiểu rủi ro trong tương lai liên quan đến truyền bệnh giữa động vật và người.

Là nguồn gốc của đợt bùng phát đặc biệt này, Trung Quốc cũng đã thực hiện một số hành động quan trọng để giảm thiểu rủi ro bùng phát dịch bệnh truyền nhiễm trong tương lai bằng cách tạm thời đóng cửa tất cả các chợ động vật hoang dã. Biện pháp này là sự thừa nhận các mối đe dọa nghiêm trọng mà chúng ta phải đối mặt nếu tiếp tục xem nhẹ vấn nạn buôn bán động vật hoang dã.

Để đảm bảo an toàn quốc gia, an ninh kinh tế và sức khỏe cộng đồng cũng như vì mục tiêu gìn giữ các hệ sinh thái quý giá của Việt Nam, 10 tổ chức bảo tồn đề nghị Chính phủ Việt Nam thực hiện các hành động mạnh mẽ và bền vững để ngăn chặn mọi hoạt động buôn bán và tiêu thụ động vật hoang dã bất hợp pháp tại Việt Nam.