Radio - Loại hình báo chí cổ vẫn đang 'sống tốt'

Radio (hay “đài phát thanh”) là một hình thức truyền thông đại chúng và liên lạc âm thanh bằng sóng vô tuyến, thường truyền tải âm nhạc, tin tức và các loại chương trình khác từ các đài phát sóng đơn lẻ đến nhiều người nghe được trang bị máy thu radio. Kể từ khi ra đời vào đầu thế kỷ XX, đài phát thanh đã làm công chúng ngạc nhiên và thích thú khi cung cấp tin tức bằng một cách nhanh chóng chưa từng có trước đây.

Từ khoảng năm 1920 đến năm 1945, đài phát thanh đã phát triển thành phương tiện đại chúng điện tử đầu tiên. Thời đại hoàng kim của đài phát thanh tại Mỹ với tư cách là một phương tiện sáng tạo kéo dài từ năm 1930 đến năm 1955, với thời kỳ đỉnh cao thực sự là những năm 1940. Giai đoạn 1925 - 1950 cũng là thời kỳ hoàng kim của đài phát thanh ở hầu hết các nước công nghiệp, cho tới khi sự xuất hiện của truyền hình bắt đầu làm thay đổi nội dung và vai trò của đài phát thanh.

Đài phát thanh vẫn là phương tiện điện tử phổ biến rộng rãi nhất trên thế giới, mặc dù tầm quan trọng của nó trong cuộc sống hiện đại không bằng truyền hình, và vào đầu thế kỷ XXI, phương tiện truyền thông này phải đối mặt với áp lực cạnh tranh nhiều hơn từ các dịch vụ âm thanh dựa trên vệ tinh kỹ thuật số và Internet.

Nhà biên kịch - sản xuất - đạo diễn Norman Corwin, một trong những tài năng sáng giá nhất của đài phát thanh, đã buồn bã đưa ra quan điểm rằng kỷ nguyên sáng tạo nhất của đài phát thanh là “thời kỳ hoàng kim ngắn nhất trong lịch sử”.

Radio dưới phương diện báo chí

Theo một cuộc khảo sát năm 2018 của Trung tâm Nghiên cứu Pew, cứ năm người trưởng thành ở Mỹ thì có một người cho biết họ thường nhận được tin tức địa phương từ các đài phát thanh. Tỷ lệ này thấp hơn tỷ lệ người trưởng thành ở Mỹ nhận tin tức địa phương từ các đài truyền hình (38%) nhưng tương đương với tỷ lệ người thường nhận tin tức địa phương từ báo hàng ngày (17%). Một cuộc khảo sát khác vào năm 2022 của cùng đơn vị cho thấy 47% người trưởng thành ở Mỹ cho biết họ thỉnh thoảng nhận được tin tức từ đài phát thanh, một con số tương đối ổn định trong những năm gần đây.

Vào năm 2022, 20 kênh phát thanh của Đài Phát thanh Công cộng Mỹ (NPR) hàng đầu tính theo lượng thính giả có lượng khán giả trung bình hàng tuần là khoảng 8 triệu, giảm 10% so với năm 2021. Lượng người nghe chương trình phát sóng trên mặt đất hàng tuần đã giảm 6% trong khoảng thời gian từ 2021-2022.

Theo phân tích dữ liệu của Trung tâm Nghiên cứu Pew, doanh thu trung bình tại các đài phát thanh tập trung vào tin tức ở Mỹ vẫn thấp hơn so với trước đại dịch. Doanh thu trung bình của các đài ở định dạng toàn tin tức là 17,8 triệu USD vào năm 2022 – tăng từ mức 15,9 triệu USD vào năm 2020 nhưng thấp hơn nhiều so với mức 21 triệu USD được ghi nhận vào năm 2019, trước đại dịch.

Tuy nhiên, tình hình thực tế không quá bi quan. Theo một cuộc khảo sát mới từ Nielsen cho thấy rất nhiều người vẫn nghe đài phát thanh. Cụ thể, Nielsen cho biết đài phát thanh chiếm gần 70% tổng thời lượng nghe "âm thanh có hỗ trợ quảng cáo" dành cho người lớn ở Mỹ. Một số người, từ 35 tuổi trở lên, nghe radio vì thói quen hoặc vì hoài niệm, và đáng ngạc nhiên là tỷ lệ nghe radio còn cao hơn (45%) ở nhóm người trẻ (từ 18-34 tuổi). Tất nhiên, không thể không nhắc tới những người lái xe - một lực lượng người nghe đông đảo vẫn đang sử dụng radio hàng ngày.

Tại Anh quốc, đài phát thanh vẫn là một phương tiện truyền thông mạnh mẽ, đáng tin cậy, mang lại giá trị đáng kể cho công chúng. 89% dân số nghe nhạc mỗi tuần, một con số vẫn rất nhất quán trong thập kỷ qua. Đài phát thanh là một phần có giá trị và không thể thiếu trong nền kinh tế sáng tạo của Vương quốc Anh với phạm vi phủ sóng khắp mọi miền của đất nước. BBC đầu tư khoảng 500 triệu bảng mỗi năm vào nội dung phát thanh, không bao gồm chi phí phân phối, trong khi doanh thu hàng năm của đài phát thanh thương mại là khoảng 703 triệu bảng vào năm 2019.

Radio trong thời kỳ số hoá và những “biến thể” hiện đại hơn

Trong thời đại kỹ thuật số, phát sóng vô tuyến đã trải qua một sự chuyển đổi mang lại cả trở ngại và cơ hội cho cả đài truyền hình và người dùng. Cuộc cách mạng kỹ thuật số của thế kỷ XXI đã có ảnh hưởng rất lớn đến môi trường phát thanh truyền hình. Việc kinh doanh phát thanh đã phải đối mặt với cả những cơ hội và thách thức do sự phát triển nhanh chóng của công nghệ, việc sử dụng rộng rãi Internet và mở rộng các nền tảng kỹ thuật số.

Dịch vụ phát trực tuyến, podcast, phương tiện truyền thông xã hội và nền tảng âm nhạc được cá nhân hóa đã đa dạng hóa bối cảnh nội dung âm thanh, dẫn đến sự phân tán người nghe trên nhiều nền tảng. Các đài phát thanh phải “vật lộn” với thách thức thu hút và duy trì sự chú ý của những khán giả bị phân tán này. Ngoài ra, các đài phát thanh còn phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt từ các nền tảng kỹ thuật số.

Tuy nhiên, cũng chính sự phân mảnh đối tượng độc giả, sự cạnh tranh trên nền tảng kỹ thuật số, kỳ vọng ngày càng tăng của người dùng và thói quen nghe thay đổi đã thúc đẩy các chiến thuật phân phối nội dung sáng tạo và tương tác với khán giả.

Các đài phát thanh đã chứng tỏ được sức bền và tính linh hoạt của mình bằng cách áp dụng nền tảng kỹ thuật số, sử dụng phân tích dữ liệu để cá nhân hóa và khuyến khích trải nghiệm tương tác. Việc khám phá các công nghệ trong tương lai, bao gồm phát sóng kết hợp, âm thanh sống động và tương tác với các thiết bị thông minh và Internet vạn vật (IoT), mang đến những cơ hội mới để mở rộng dịch vụ và tiếp cận đối tượng mới. Việc bổ sung các yếu tố hình ảnh, tính năng tương tác và tài liệu do người dùng tạo vào đài sẽ nâng cao trải nghiệm nghe và thúc đẩy mối liên kết cộng đồng.

Ngày nay, đài phát thanh đã phát triển ngoài sức tưởng tượng của những người tiên phong đầu tiên. Đài phát thanh truyền thống đã nhường chỗ cho đài phát thanh vệ tinh và đài phát thanh Internet, mang đến vô số lựa chọn. Ngoài tin tức, âm nhạc, các chương trình trò chuyện trên đài phát thanh đã trở thành một hình thức giải trí khác, phục vụ nhiều thị hiếu khác nhau.

Trong hơn 10 năm qua, các lựa chọn nghe đã mở rộng đáng kể nhờ công nghệ kỹ thuật số và đặc biệt là sự phát triển thành công của nền tảng radio kỹ thuật số (DAB). Sự phát triển nhanh chóng của dịch vụ phát trực tuyến và podcast thể hiện sức hấp dẫn lâu dài của âm thanh và phương tiện radio trong một thế giới đa nhiệm.

Sức sống mãnh liệt của loại hình báo chí “cổ"

Từng bị coi là loại hình truyền thông có thời kỳ hoàng kim ngắn nhất lịch sử, có lẽ ít ai tưởng tượng được radio vẫn tiếp tục sống, và “sống tốt" ở thời điểm hiện tại. Nhưng với cái “gốc" được hình thành từ thời kỳ sóng vô tuyến - một đơn vị âm thanh đơn giản nhưng lại hết sức phổ biến, lại không phải chú trọng chạy theo phần hình ảnh, việc thay đổi trên sóng radio được thực hiện nhanh gọn hơn nhiều so với những loại hình truyền thông khác.

Theo những chuyên gia trong ngành, tiềm năng phát sóng radio vẫn còn rất lớn và cung cấp tài liệu hấp dẫn và phù hợp cho người xem bằng cách luôn theo dõi nhu cầu luôn thay đổi của thị trường kỹ thuật số và áp dụng công nghệ mới. Các dự báo từ Mediatique cho thấy rằng việc nghe radio vẫn sẽ chiếm 12-14% lượt nghe vào năm 2030 và 8-10% vào năm 2035.