Hai ông anh này là hai “đấng bậc” cùng cơ quan mà tôi ngưỡng mộ nhất cùng với anh Nguyên Ngọc. Lắm lúc tôi cứ hay tự hỏi, sao cái số mình may thế? Lèng èng lính lác, nhà quê ẩu tả mà lại có duyên được ở chung với mấy ông anh, mỗi ông một vẻ, một tài danh. Tôi lóng ngóng đun một siêu nước thật “đặc biệt”, ấy là nước đổ từ chai nước Lavi ra, đun sôi lên, rồi mở lá sen, bọc hoa sen ra, trà nằm trong “lõi”, đổ vào tờ giấy trắng rồi cho vào ấm. Khâu pha trà sen lóng ngóng của tôi khiến anh Khải phì cười bảo:
- Khổ, trà ngon người ta quý người ta biếu mà pha ra uống cũng ngô ngọng, chả trách suốt đời chỉ là “nhà văn quân đội”.
Tôi đang ngơ ngác vì câu nói vừa rồi của Nguyễn Khải thì anh Nguyễn Minh Châu rót trà ra chén, hít hà một thôi rồi mới nói:
- Trà này chỉ dành cho người lớp trên của Hà Nội xưa, chứ thứ bình dân như anh em mình thì…
Nguyễn Minh Châu bỏ lửng giữa chừng. Nguyễn Khải có cái kiểu đột nhiên từ chuyện trước mặt, bắt ngay vào chuyện ông đang nghĩ trong đầu, thủng thẳng:
- Cũng có phần đúng. Hà Nội xưa có cụ Bạch Thái Bưởi cùng thời với cụ Ngô Tất Tố văn chương nhà ta. Cụ Tố là nhà văn, còn cụ Bưởi là nhà doanh nghiệp. Thời đó các cụ đều lừng danh Hà Thành, thế nào cũng biết nhau, nhỉ?
Anh Châu bị cuốn vào, nói:
- Cụ Bạch Thái Bưởi là một doanh gia lỗi lạc. Cụ Tố nhà mình là một anh nhà nho, nhà văn, nhà báo…
- Nhưng trà lá đàm đạo, kết giao với nhau thì có thể lắm chứ - Anh Khải cười nói - Cụ Bưởi là doanh gia nhưng cũng là một nhà văn hóa, tài trí lớn lắm nên mới có đủ sức mạnh, sức bền mà vượt qua sóng gió thương trường thời Pháp thuộc tranh tối tranh sáng chứ. Cụ Tố có thể coi đám quan lại đếch là cái gì cả, nhưng chắc chắn là nể phục và quý trọng Bạch Thái Bưởi.
Nguyễn Minh Châu chợt rộn ràng hẳn lên:
- Bạch Thái Bưởi là con một gia đình nông dân, lại mồ côi cha từ bé, mà sao có một tài chí kỳ lạ?
Anh Khải ôm cả hai bàn tay vào tách trà, chậm rãi:
- Số phận chọn lựa, định đoạt hết các ông ạ. Bạch Thái Bưởi là anh hùng thời đại. Những năm giáp ranh giữa hai thế kỷ, thời tiết chính trị lên bổng xuống trầm, dân Việt Nam mình mà cứ cố cày vai bừa mãi thì suốt đời làm nô lệ. Thế mới sinh ra Bạch Thái Bưởi. Cụ làm giàu từ hai bàn tay trắng mà lên chứ có phải gia truyền để lại đâu.
Tôi thực sự lơ mơ về vấn đề hai ông anh bình luận. Nguyễn Khải nói về trà sen thì ít mà bình về cụ Bạch Thái Bưởi thì nhiều. Mãi sau này tôi mới biết thêm, ông anh Nguyễn Khải là con nhà quan thời trước. Thảo nào, trong các câu chuyện phiếm thường ngày, hễ cứ nói gì đến Hà Nội là ông anh lại có chuyện mới và lạ về các nhân vật của Thủ đô tham góp rôm rả ngay. Thậm chí, nhiều lần chúng tôi chỉ biết ngồi ngẩn ra mà nghe ông anh bàn về các nhà văn tiền chiến và các nhà chính trị mỗi thời. Theo anh Khải thì cụ Bạch Thái Bưởi, Trịnh Văn Bô, Nguyễn Sơn Hà là những người mở mang doanh nghiệp của cái thời nước ta bắt đầu coi doanh gia là tầng lớp rất đáng trọng vọng.
Rồi anh cười khẩy, nói nhẹ nhàng:
- Sau năm năm tư, người ta gọi các doanh nhân là “con buôn”!
Anh Châu hỏi:
- Từ con buôn có từ hồi ấy à?
Anh Khải bảo:
- Trước đó đã có, nhưng từ sau cái ngày nhà ông được cách mạng sửa sai không gọi nhà ông là địa chủ cường hào gian ác mà gọi là địa chủ kháng chiến ấy.
Tôi vô duyên góp vào chuyện của hai ông anh:
- Thế chắc từ “tư sản dân tộc” cũng có từ hồi đó?
Anh Khải từ tốn:
- “Địa chủ kháng chiến”, “Tư sản dân tộc” là sau này người ta sửa sai gọi cho phải nhẽ, gọi được một đoạn ngắn thôi, chứ ngay sau đó từ “con buôn” và “tư sản” hình thành không phải chỉ để chỉ các nhà doanh nghiệp mà còn gộp chung các trí thức vào kia. Gọi với hàm ý khinh rẻ, coi họ là bọn bóc lột.
Anh Nguyễn Minh Châu chìa chén cho tôi rót thêm trà, nói:
- Tôi nhớ, từ “tư sản dân tộc” là có từ khi cụ Bạch Thái Bười phát động phong trào làm giàu chứ? Hồi ấy cụ Bưởi đã trương cờ “Bạch Thái Bưởi”, đổi tên tầu cụ mua từ của Pháp sang thành tên Việt Nam để cạnh tranh với người Hoa. Các chủ tàu người Hoa trường vốn, quyết “đập chết” Bạch Thái Bưởi bằng đủ các mưu kế. Bạch Thái Bưởi vẫn tin tưởng sự nghiệp kinh doanh của mình trên đất nước mình. Cụ đã lấy tinh thần dân tộc để chiến thắng trong cuộc cạnh tranh ấy. Rồi cụ mua tiếp cả xưởng sửa chữa và tự đóng lấy tầu biển, trở thành “Chúa sông Bắc Kỳ”. Khi đã khá giả, cụ lập ra nhật báo Khai Hóa với tôn chỉ: “Một là giúp đồng bào tự khai hóa, dạy bảo lẫn nhau, mở mang con đường thực nghiệp. Hai là giãi bày cùng Chính phủ bảo hộ những yêu cầu thiết thực, chính đáng của quốc dân. Ba là diễn giải những ý kiến, những lợi ích, tác hại của các công việc Chính phủ đang làm”. Cụ còn lập ra công ty in và xuất bản với mục đích cuối cùng là cổ súy cho phong trào thực nghiệm do cụ phát động, cổ súy tinh thần làm giàu với lập luận đơn giản: Dân có giàu thì nước mới giàu.
Nguyễn Khải ngồi thẳng dậy, hào hứng:
- Đúng là như vậy! Hồi đó dân ta kính trọng các nhà tư sản lớn, có tài trí lại nêu cao tinh thần dân tộc để làm giàu. Không chỉ có cụ Bạch Thái Bưởi. Còn cụ Trịnh Văn Bô, chủ hiệu buôn tơ lụa Phúc Lợi; Cụ Nguyễn Sơn Hà, người đã khai sinh ra nghề sản xuất sơn dầu, là ông chủ Hãng sơn Gecko; Cụ Ngô Tử Hạ, chủ nhà in số một ở Đông Dương thời ấy, sau cách mạng tháng Tám, cụ còn in giúp tiền cho Chính phủ mới; Cụ Đỗ Đình Thiện và nhiều người nữa… Các nhà đại tư sản dân tộc này đều cùng nêu cao tinh thần tự tôn dân tộc, giàu ý chí và khát vọng chấn hưng văn hóa, mong muốn góp phần vào bồi đắp dân trí chung. Nhưng đáng tiếc, là dần dà, người ta trở nên ghét tư sản. Cứ tư sản là phải phế bỏ, dân tộc hay không dân tộc, cũng đều phế bỏ.
Nguyễn Minh Châu thốt lên:
- Cứ như thế này thì còn nghèo lâu. Nghèo lâu, chán lắm các ông ạ! Cần phải thay đổi tư duy, thay đổi thái độ đối với việc làm giàu mới may ra…
Câu chuyện đang rôm rả thì anh Lê Lựu khoác cái túi to tổ bố từ đâu về, mồ hôi mồ kê nhễ nhại, ngồi bệt luôn xuống sàn nhà. Tôi vội vàng rót nước trà sen ra cái cốc to rồi chế thêm nước lọc đưa cho anh.
Nguyễn Khải khoái chí, chỉ Lê Lựu:
- Đây, ông đương kim Giám đốc Trung tâm Văn hóa doanh nhân đây. Bỏ cả nghề văn đi làm việc ấy cũng đáng. Nhưng phải làm sao cho dân ta hết ghét tư sản đi, mong và chí thú làm giàu đi, làm cho doanh nhân có thêm tinh thần dân tộc, bồi đắp cho họ thêm mạnh tài trí, thì mới đáng, nhé!
Lê Lựu uống ừng ực xong cốc nước, lắc lắc mái tóc loăn xoăn:
- Nhọc nhằn! Nhọc nhằn lắm! Đường còn dài đấy, mấy ông anh ạ!
Tags:
(VNF) - Công an tỉnh Bắc Ninh cho biết, đã bắt tạm giam 2 đối tượng cùng là cán bộ Cục Thuế tỉnh Bắc Giang, nay là Thuế Bắc Ninh vì nhận 4,3 tỷ đồng để “bỏ qua” cho doanh nghiệp có sai phạm về thuế.
(VNF) - Từ ngày 15/12, kiểm soát thu nhập của chồng hoặc vợ có thể bị phạt đến 30 triệu đồng, theo quy định tại Nghị định 282 Chính phủ vừa ban hành.
(VNF) - Nhắc đến mục tiêu đến năm 2045 nước ta trở thành nước thu nhập cao, đại biểu Quốc hội nêu thách thức dân số "già trước khi giàu" là rất thực tế.
(VNF) - Ngay sau khi trúng đấu giá khu đất 12,3 ha tại Đồ Sơn, Hải Phòng, Công ty cổ phần Đầu tư kinh doanh địa ốc Phương Đông đã mang quyền tài sản của dự án đi thế chấp.
(VNF) - Hội đồng quản trị Công ty cổ phần Thủy điện Sông Ba Hạ vừa có báo cáo gửi Ủy ban Chứng khoán về nghị quyết phương án nhân sự tạm thời để điều hành hoạt động doanh nghiệp, trong lúc hàng loạt lãnh đạo chủ chốt nghỉ phép.
(VNF) - Đồng Nai dự kiến đấu giá 3 khu đất trên địa bàn, trong đó có 1 lô giá hơn 5.000 tỷ đồng, phiên đấu giá được tổ chức trong tháng 12.
(VNF) - Nhiều đại biểu Quốc hội cho rằng đất hiếm đang trở thành tài nguyên chiến lược của Việt Nam và thế giới, vì vậy cần có cơ chế quản lý - bảo vệ đặc biệt, tránh nguy cơ khai thác bừa bãi, xuất khẩu thô và thất thoát nguồn lực quốc gia.
(VNF) - Với mức giá gần 2,7 tỷ đồng, hiện biển số xe máy 99AA-999.99 tỉnh Bắc Ninh đang là một trong những biển số xe máy có giá cao nhất từ trước đến nay.
(VNF) - Theo cáo buộc, sau khi chiếm đoạt tiền của nhà đầu tư, Thân Văn Thoại (Tổng Giám đốc Công ty BBA) đã nhờ người mua 63 mảnh đất tại tỉnh Hòa Bình.
(VNF) - Nghị quyết 72 và Chương trình mục tiêu quốc gia về chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển giai đoạn 2026-2035 được kỳ vọng tạo ra bước đột phá về chăm sóc sức khỏe nhân dân.
(VNF) - Cổ phiếu VIC của Tập đoàn Vingroup tăng tốc ấn tượng đưa tài sản của tỷ phú Phạm Nhật Vượng lên mức cao nhất từ trước đến nay.
(VNF) - Được thiết kế như một giai phẩm Xuân, số đặc biệt mừng Xuân Bính Ngọ 2026 sẽ được Tạp chí Đầu tư Tài chính - VietnamFinance dự kiến xuất bản vào tháng 1/2026.
(VNF) - TS.Trần Đình Thiên cho rằng Việt Nam đang đứng trước cơ hội hiếm có để tạo bước nhảy vọt, nếu dám theo đuổi mục tiêu tăng trưởng hai con số một cách thực chất và bền vững. Trong bối cảnh kinh tế thế giới phân hóa mạnh, đây chính là “cách Việt Nam vượt lên chính mình”, thoát khỏi quỹ đạo tăng trưởng trung bình và hình thành sức bật mới cho nền kinh tế.
(VNF) - Giữa những ngày cuối năm se lạnh, ước mơ về một mái nhà kiên cố của mẹ con bà Nguyễn Thị Phúc ở xã Thạch Khê, Hà Tĩnh đã thành hiện thực. VietnamFinance Foundation – chương trình thiện nguyện của Tạp chí Đầu tư Tài chính – VietnamFinance, cùng chính quyền địa phương và đơn vị tài trợ đã khánh thành, bàn giao căn nhà tình thương 70m², mang đến điểm tựa mới cho gia đình có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn này.
(VNF) - Từ ngày 15/12, nhiều hành vi vi phạm liên quan đến căn cước, cư trú và sử dụng VNeID sẽ bị xử phạt nặng theo Nghị định 282/2025. Người dân cần cập nhật quy định để tránh rủi ro pháp lý khi cầm cố, cho thuê hoặc sử dụng trái phép thẻ căn cước.
(VNF) - Tại Việt Nam, có 81/169 máy bay A320, A321 bị ảnh hưởng do lệnh khẩn cấp của nhà sản xuất Airbus và cơ quan An toàn hàng không châu Âu (EASA).
(VNF) - Bộ Tài chính đề nghị điều chỉnh mức doanh thu không phải nộp thuế lên 500 triệu đồng/năm, tức là gấp 5 lần so với mức đang áp dụng theo Luật Thuế TNCN hiện hành.
(VNF) - Các nhóm đối tượng đã cấu kết với một số nhân viên ngân hàng, sử dụng giấy tờ giả mở hơn 1.000 tài khoản doanh nghiệp “ma” và mua khoảng 10.000 tài khoản cá nhân không chính chủ.
(VNF) - Khi cuộc khủng hoảng bất động sản Trung Quốc tiếp tục chìm sâu, giới đầu tư trên mọi thị trường của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới khó lòng làm ngơ.
(VNF) - Theo quyết định của Bộ Chính trị, ông Vũ Đại Thắng, Bí thư Tỉnh ủy Quảng Ninh, được điều động tham gia Ban chấp hành, Ban Thường vụ, giữ chức Phó bí thư Thành ủy Hà Nội.
(VNF) - Ông Nguyễn Đức Trung sẽ thôi giữ chức vụ chủ tịch UBND thành phố Hà Nội vì lý do cá nhân.
(VNF) - Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (TP. HCM) nêu thực tế nhiều dự án trọng điểm đang bị chậm do quy trình nội bộ kéo dài, làm tăng chi phí và giảm sức cạnh tranh của nền kinh tế.
(VNF) - Quá trình điều tra vụ án xảy ra tại thẩm mỹ viện Mailisa, cơ quan chức năng thu giữ 3 tỷ đồng, 400.000 USD, 300 lượng vàng SJC, 100 giấy chứng nhận quyền sử dụng đất.
(VNF) - Doanh nghiệp chuyển đổi xanh đang cần các cơ chế khuyến khích, nội dung này đã được nêu bật tại Diễn đàn Kinh tế mùa thu 2025 diễn ra tại TP. HCM.
(VNF) - Năm 2025 khép lại với những dư chấn của thời tiết cực đoan và các hình thái thiên tai bất thường liên tiếp xuất hiện. Những thiệt hại về người và của không chỉ tạo áp lực lên hoạt động sản xuất – đời sống dân sinh, mà còn đặt nền kinh tế Việt Nam trước bài toán cân bằng giữa phục hồi ngắn hạn và tăng trưởng dài hạn.
(VNF) - Công an tỉnh Bắc Ninh cho biết, đã bắt tạm giam 2 đối tượng cùng là cán bộ Cục Thuế tỉnh Bắc Giang, nay là Thuế Bắc Ninh vì nhận 4,3 tỷ đồng để “bỏ qua” cho doanh nghiệp có sai phạm về thuế.
(VNF) - Gần 3ha đất nông nghiệp của Tân Á Đại Thành ở quận Hoàng Mai cũ (Hà Nội) được chuyển đổi mục đích sử dụng để thực hiện tổ hợp nhà ở, văn phòng.
