Tăng thu ngân sách trung ương: 'Nên tập trung vào thuế trực thu'

“Chúng ta đang chia số tiền không có”

Tại phiên thảo luận tại tổ sáng 24/10 về tình hình kinh tế xã hội năm 2018, đại biểu Quốc hội Hoàng Quang Hàm nhấn mạnh về thành quả của đầu tư công trung hạn trong 3 năm qua và nhìn nhận, đây là những thành quả rất lớn vì "hệ quả của nhiệm kỳ trước để lại cho chúng ta quá nhiều dự án dở dang, việc ta ban hành được kế hoạch đầu tư công trung hạn và Luật đầu tư công đã khắc phục được tình trạng đầu tư dàn trải, xử lý dứt điểm những bất cập kéo dài".

“3 năm vừa rồi, chúng ta đưa vào khai thác, sử dụng hơn 6.000 công trình, đây là việc chưa từng có, và mức vốn của dự án cũng không còn dàn trải” – ông Hàm dẫn số liệu.

Dù trong báo cáo của Chính phủ nhận định nhiều đường hướng để Việt Nam tiếp tục thực hiện trong 2 năm tiếp theo và giai đoạn còn lại, nhưng về phân khai nguồn vốn, ĐBQH Hoàng Quang Hàm “nói thật” một thực tế là “chúng ta đang chia số tiền không có, và chia cả số tiền đã chia cả số tiền trong trung hạn cho các dự án rồi”.

Uỷ viên thường trực Uỷ ban Tài chính ngân sách tiếp tục phân tích, tới đây, năm 2019, Quốc hội sẽ quyết định 198 nghìn tỷ cho chi đầu tư ngân sách trung ương, bao gồm toàn bộ nguồn thu, nguồn vay, trái phiếu chính phủ… Tiếp tục đến năm 2020, dự báo trên nền cao thì cũng chỉ bố trí được cho đầu tư của trung ương tất cả các nguồn khoảng 217 nghìn tỷ, cộng lại là hơn 410 nghìn tỷ.

Nhưng hiện nay, kế hoạch trung hạn đã giao là 475 nghìn tỷ cho các dự án đã có tên và có mức tiền. "Nghĩa là với mức cân đối đó, chúng ta không đủ bố trí cho các dự án triển khai", đại biểu Hàm nói.

“Nếu ta mang tiếp nguồn dự phòng trung ương ra là 94 nghìn tỷ nữa để phân ra thì chắc chắn các dự án đang triển khai sẽ bị đình hoãn, vì tiền đưa vào tiếp tục dàn trải, và rất có thể vì thế mà thành quả của chúng ta trong gần 3 năm qua sẽ bị xoá sổ” – ông Hàm cảnh báo.

Đề cập đến việc vừa qua Chính phủ trình dự án đường ven biển, ông Hàm nói rõ: "Trước đây chúng ta chủ trương huy động nguồn lực xã hội nhưng giờ không làm được, lại vướng Nghị quyết của Quốc hội nên không triển khai được bằng hình thức BOT, hơn nữa, tuyến đường đó lại không có khả năng thu hút được đầu tư… Vì thế, ta chuyển tiếp dự án này thành đầu tư công nhưng lại chưa có phương án nguồn. Nếu làm thế thì chắc chắn sẽ dàn trải".

Ông Hàm góp ý có thể có 2 phương án giải quyết được vấn đề này, trong đó có phương án nếu cương quyết phương án về nguồn như Chính phủ trình mà không nới ra thì cần rà soát lại để cắt giảm đi những dự án nào ít cấp bách nhất. Phương án này được ông Hàm nhận định là “tương đối khó khăn”.

Phương án 2 là trong tăng thu của trung ương hàng năm phải bố trí nhiều nhiệm vụ khác, giờ bố trí tiếp cho trung hạn. Ngoài ra, quỹ sắp xếp cổ phần hoá doanh nghiệp có thể cân thêm, nếu cần thì có thể nới thêm một chút về bội chi vì bội chi có dư địa để nới.

Về vấn đề nợ công, ông Hàm nhấn mạnh: "Vừa qua ta có thành công lớn trong 3 năm qua đã cơ cấu lại nợ, giảm khoản trả nợ trong ngắn hạn. Vay mới trả nợ cũ cũng có ưu điểm là lãi suất hơn giai đoạn trước, nhưng quy mô nợ rất lớn, và ngân sách trung ương vẫn không có thặng dư để trả nợ nên có thể kéo dài nhiều năm nữa".

“Từ này đến 2021, mỗi năm ta có thể mất 400 nghìn tỷ để trả nợ lãi và gốc, tương đương với chi đầu tư của ta” – ông Hàm nói và nhất trí với chủ trương vay để phát triển, nhưng kiến nghị ngoài việc siết chặt quản lý nợ thì đầu tư từ các nguồn vay nợ làm sao phải tạo được sự tăng trưởng, có tính liên kết vùng, tốt nhất là công trình có khả năng thu hồi vốn.

Bên cạnh đó, Chính phủ cũng phải nhìn lại việc cho vay lại và bảo lãnh vì hiện nay nợ quốc gia sắp chạm trần rồi, nếu vượt trần này thì mức tín nhiệm của Việt Nam sẽ khác, các doanh nghiệp không trả được nợ sẽ ảnh hưởng đến uy tín quốc gia.

Nhiều địa phương phải bán đất, sử dụng quỹ dư khiến cạn kiệt dư địa

Đề cập đến vấn đề về ngân sách trong 3 năm qua, đại biểu Hoàng Quang Hàm ghi nhận nỗ lực của Chính phủ khi tốc độ tăng thu ngân sách vượt quá tốc độ tăng trưởng kinh tế, song vẫn còn một số vấn đề cần nhìn lại.

Trước hết, thu ngân sách vượt nhưng không bền vững. “Nếu tính 3 năm đều vượt thu nhưng lại vượt thu từ đất, từ xổ số, tài nguyên. Loại trừ khoản này ra thì 3 khoản quan trọng nhất mà cả 3 năm đều hụt thu là thu DNNN, thu FDI và thu cổ phần hoá quốc doanh. Chúng ta thu đáp ứng nhu cầu chi nhưng nguồn thu không cân đối một cách bền vững” – ông Hàm phân tích.

Cùng với đó, hiện nay, tỷ lệ thu ngân sách trung ương đang bị giảm so với giai đoạn trước, nếu ngân sách trung ương không đủ nguồn, ông Hàm cho rằng các công trình quan trọng quốc gia sẽ không làm được. Ví dụ việc lớn như tuyến đường ven biển, nếu trung ương làm thì sẽ khác so với việc giao cho các địa phương làm, bởi các địa phương sẽ không làm thành công trình hoàn hảo được.

Theo ông Hàm, tỷ trọng này giảm sút cho thấy phân cấp, điều tiết ngân sách đang có vấn đề nên phải đảm bảo vai trò của trung ương và phải đảm bảo nguồn thu thì mới có thể đảm bảo nhiệm vụ chi để phát triển kinh tế. Ông gợi ý Chính phủ có thể đi theo hướng khai thác các nguồn thu còn dư địa mà không ảnh hưởng đến người dân, tập trung vào thuế trực thu chứ không vào thuế gián thu như thuế VAT, thuế môi trường…

Một vấn đề đáng lưu ý được ông Hàm nhắc đến, là trong 3 năm gần đây, Nhà nước đang giao phần nội địa quá cao cho các địa phương, như 2017 có 33 địa phương hụt thu, sau khi có yêu cầu dùng các nguồn để bù đắp thì rất nhiều tỉnh đã bán đất, đây là việc phải cân nhắc vì nó có giới hạn. Nhiều tỉnh cũng phải sử dụng quỹ tài chính và các nguồn dư từ bao nhiêu năm tích luỹ lại của cải cách tiền lương để sử dụng, dẫn đến cạn kiệt dư địa để phát triển. Ông Hàm lưu ý cần cân nhắc về vấn đề này.

Liên quan đến mục tiêu giảm chi thường xuyên, ông Hàm nhắc đến 2 trụ cột chính là tinh giản biên chế và sắp xếp đơn vị sự nghiệp công lập để nâng cao tính tự chủ. Theo ông, chủ trương là đúng nhưng khi triển khai có một số vấn đề như tinh giản biên chế không đạt lộ trình. Tư duy giảm đơn vị sự nghiệp không đúng chủ trương của Đảng, bởi mục tiêu là giảm 10% cấp chi ngân sách thường xuyên cho khối sự nghiệp chứ không phải cắt giảm biên chế của khối này.

“Hiện nay, Y tế, giáo dục kêu ầm, vì rõ ràng dân số phát triển thì tăng bác sĩ, tăng giáo viên chứ giờ cắt giảm biên chế khối đó là không hợp lý, ta phải tăng tự chủ, giảm ngân sách chi thường xuyên, còn người ta làm được người ta tuyển biên chế là bình thường” – ông Hàm nêu thực tế và nhấn mạnh phải tính được lộ trình giảm ngân sách, phân loại đơn vị sự nghiệp nào có thể tự chủ được.