Thế chấp BĐS vay vốn quốc tế: Giải nỗi lo nước ngoài thâu tóm đất Việt Nam

Lãi suất thấp hơn, hưởng lợi trăm triệu USD

Luật Đất đai 2013 chưa cho phép doanh nghiệp trong nước thế chấp quyền sử dụng đất để vay vốn quốc tế. Trong dự thảo sửa đổi lần này, việc này cũng chưa được đề cập.

Theo ông Darryl Dong - Giám đốc quốc gia, Tổ chức Tài chính quốc tế (IFC) tại Việt Nam, nếu thế chấp trực tiếp tại các tổ chức tài chính quốc tế thì cần quy định thêm giới hạn để giảm rủi ro nếu không trả được nợ và vẫn đảm bảo nguyên tắc thực thể nước ngoài không được phép sở hữu BĐS ở Việt Nam.

Ngoài ra, theo ông Darryl Dong, có thể có thêm điều kiện quy định bên cho vay quốc tế không được nhận thế chấp quyền sử dụng đất của một số loại đất (khu vực có thể gây rủi ro cho quốc phòng, an ninh quốc gia); không được sở hữu, chiếm giữ tài sản thế chấp. Khi xử lý tài sản thế chấp, chỉ được nhận giá trị bất động sản sau khi chuyển nhượng cho tổ chức hợp pháp.

Một cơ chế khác là thế chấp gián tiếp. Theo đó, tổ chức tín dụng trong nước đại diện bên cho vay nước ngoài, đứng ra quản lý và xử lý tài sản thế chấp. Nguyên tắc tương tự các khoản vay trong nước. Trường hợp doanh nghiệp không trả được nợ, tổ chức tín dụng trong nước bán tài sản thế chấp, thu lại tiền để trả bên cho vay nước ngoài.

Đại diện IFC cho biết, thế chấp BĐS vay vốn quốc tế là giải pháp vốn hóa đất đai đã được áp dụng ở nhiều nước trên thế giới như Trung Quốc, Campuchia, Thái Lan. Việc Việt Nam không có quy định này đang làm giảm nguồn tài trợ quốc tế và tăng chi phí vay vốn của doanh nghiệp.

"Hệ quả là giảm đáng kể lợi thế cạnh tranh so với doanh nghiệp nước ngoài. Lãi suất vốn vay nước ngoài của doanh nghiệp Việt Nam sẽ bị đội lên do rủi ro khoản vay cao hơn thông thường, và bên cho vay sẽ tính vào lãi suất. Điều này đặc biệt ảnh hưởng đến các dự án phát triển cơ sở hạ tầng hay sản xuất quy mô lớn, phải huy động vốn nước ngoài", đại diện IFC nêu.

Theo ước tính của các tổ chức quốc tế, việc vay vốn từ tổ chức tín dụng nước ngoài sẽ khiến lãi suất vay vốn của doanh nghiệp Việt có thể giảm 0,3-0,5%, tương ứng với hàng triệu USD.

Tìm cơ chế tiếp cận vốn ngoại an toàn

Luật sư Trần Minh Hùng - Đoàn Luật sư TP. HCM cho rằng Luật Đất đai 2013 hiện chưa cho phép doanh nghiệp trong nước thế chấp quyền sử dụng đất để vay vốn quốc tế. Trong dự thảo sửa đổi lần này, việc này cũng chưa được đề cập.

Theo quy định tại Điểm g, Khoản 1, Điều 179 Luật đất đai năm 2013 thì hộ gia đình, cá nhân sử dụng đất có quyền: “Thế chấp quyền sử dụng đất tại tổ chức tín dụng được phép hoạt động tại Việt Nam, tại tổ chức kinh tế khác hoặc cá nhân theo quy định của pháp luật”. Cụ thể, chỉ được phép thế chấp quyền sử dụng đất cho tổ chức, cá nhân Việt Nam mà không được phép thế chấp cho tổ chức tài chính nước ngoài.

“Như vậy, nếu thuộc trường hợp được quy định thì doanh nghiệp Việt Nam có thể thế chấp quyền sử dụng đất cho “tổ chức tín dụng được phép hoạt động tại Việt Nam” hoặc “tổ chức kinh tế khác”. Quy định này có thể được hiểu là nhằm mục đích tránh việc cá nhân, tổ chức nước ngoài có được quyền sử dụng đất nếu bên đi vay không thể trả nợ”, ông Hùng nói.

Theo ông Hùng, Việt Nam đã hội nhập quốc tế sâu rộng trong thương mại và đầu tư thông qua việc tham gia hàng loạt Hiệp định thương mại tự do (FTA) nhưng việc hội nhập trong các lĩnh vực đầu vào của sản xuất như đất đai, tài chính vẫn còn khá hạn chế. Điều này, làm giảm nguồn tài trợ quốc tế cho các doanh nghiệp Việt Nam và làm tăng chi phí vay vốn của doanh nghiệp, dẫn đến giảm lợi thế cạnh tranh so với doanh nghiệp nước ngoài.

“Vấn đề thế chấp quyền sử dụng đất để huy động vốn từ các bên cho vay nước ngoài có thể được giải quyết thông qua một cơ chế phù hợp, nhằm giảm thiểu rủi ro phát sinh khi không trả được nợ và phải xử lý tài sản thế chấp. Chẳng hạn, vẫn có thể quy định cho tổ chức nước ngoài nhận thế chấp, nhưng khi bên đi vay không trả được nợ thì quy trình xử lý tài sản thế chấp phải tuân thủ pháp luật quy định pháp luật của Việt Nam như cấm chuyển nhượng tài sản cho phía nước ngoài, chỉ cho phép họ bán lại cho cá nhân, tổ chức khác tại Việt Nam”, ông Hùng nói.

Theo ông Hùng, nếu cho phép tổ chức tài chính nước ngoài nhận thế chấp thì cách tiếp cận, lãi suất sẽ có sự cạnh tranh. Từ đó, các doanh nghiệp sẽ đa dạng trong việc tìm kiếm nguồn vốn để huy động; hoặc tổ chức tài chính nước ngoài nào là được phép nhận thế chấp là tổ chức tài chính có vốn đầu tư nước ngoài hay là tổ chức tài chính nước ngoài cũng cần phân loại rõ.

“Nhà làm luật phải đưa ra được những giải pháp cụ thể, đơn cử như việc thông qua tổ chức tài chính trung gian ở Việt Nam để xử lý, áp dụng theo quy định, pháp luật Việt Nam. Lý do là có nhiều trường hợp lợi dụng chính sách lách luật với mục đích để các tổ chức nước ngoài hoặc người Việt Nam đứng tên nhưng phía sau là tổ chức, cá nhân nước ngoài”, ông Hùng nhận định.