Tiêu chuẩn xanh: 'Giấy thông hành' để hàng Việt lấn sâu vào thị trường Anh

Động lực giúp hàng Việt bứt phá tại Vương quốc Anh

Sau bốn năm thực thi, Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam – Vương quốc Anh và Bắc Ailen (UKVFTA) đã tạo sức bật mạnh mẽ cho thương mại song phương. Kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Anh tăng trưởng trung bình 10%/năm, đạt kỷ lục 7,55 tỷ USD năm 2024, tăng gần 19% so với năm trước. Nhiều nhóm hàng chủ lực như dệt may, da giày, hạt điều, cà phê, thủy sản, nông sản… đang củng cố vị thế tại thị trường này.

Theo ông Vũ Việt Thành - Chuyên viên chính phụ trách thị trường Anh (Bộ Công Thương), Hiệp định UKVFTA không chỉ là đòn bẩy cho xuất khẩu mà còn giúp hàng hóa Việt thâm nhập sâu, xây dựng vị thế bền vững tại thị trường vốn rất khó tính. Hiện Việt Nam đã trở thành đối tác thương mại lớn thứ 34 của Anh, chiếm khoảng 0,5% tổng kim ngạch ngoại thương của quốc gia này – tỷ lệ cao hơn nhiều nước Đông Nam Á khác.

Nhờ tận dụng hiệu quả các ưu đãi thuế quan, tỷ lệ cấp C/O hưởng ưu đãi theo mẫu EUR.1 UK đạt 36% – mức cao nhất trong số các FTA thế hệ mới mà Việt Nam đang thực thi. Đặc biệt, nhiều ngành hàng thế mạnh như giày dép đã chiếm tới 26,6% thị phần nhập khẩu của Anh; hạt tiêu đạt 55,7%; hạt điều tách vỏ gần 90%. Gạo và hoa quả Việt Nam cũng tăng trưởng nhanh, riêng kim ngạch gạo tăng gấp bốn lần so với giai đoạn 2021–2024.

Không chỉ thúc đẩy thương mại, UKVFTA còn mở rộng dòng vốn đầu tư từ Anh vào Việt Nam. Tính đến tháng 9/2025, tổng vốn đầu tư của Anh đạt 4,7 tỷ USD, với hơn 600 dự án hoạt động trong các lĩnh vực năng lượng tái tạo, công nghiệp chế biến, tài chính, bất động sản và bán lẻ. “Sự gia tăng này phản ánh niềm tin của doanh nghiệp Anh vào môi trường đầu tư Việt Nam, đồng thời hỗ trợ quá trình nâng cấp chuỗi giá trị và đổi mới công nghệ”, ông Thành nhấn mạnh.

Ông Lê Đình Bá, Tham tán thương mại – Trưởng Thương vụ Việt Nam tại Anh, cho rằng Vương quốc Anh đang nổi lên như “địa chỉ tin cậy, ổn định và lâu dài” giữa bối cảnh thương mại quốc tế nhiều biến động. Tuy nhiên, ông cảnh báo doanh nghiệp Việt cần tận dụng nhanh lợi thế hiện có, trước khi Anh hoàn tất các hiệp định thương mại tự do mới với những đối thủ cạnh tranh trực tiếp như Ấn Độ hay Thái Lan.

“Nếu chậm chân, lợi thế từ UKVFTA sẽ giảm dần và chúng ta sẽ phải đối mặt với cuộc cạnh tranh mới, khốc liệt hơn”, ông Bá nói.

Bà Nguyễn Thị Hồng Vân, Phó Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Sao Thái Dương, chia sẻ UKVFTA là “cú hích quan trọng giúp doanh nghiệp mở cánh cửa vào thị trường Anh”. Tuy nhiên, để “bước qua cánh cửa ấy”, doanh nghiệp phải chủ động thích ứng với hệ thống pháp lý và tiêu chuẩn kỹ thuật của nước bạn. Sao Thái Dương đã chuẩn hóa toàn bộ hệ thống quản lý chất lượng, mở showroom tại Anh, và đưa sản phẩm vào chuỗi siêu thị châu Á lớn nhất Longdan – minh chứng cho nỗ lực xây dựng thương hiệu bền vững tại thị trường cao cấp này.

Từ tiêu chuẩn xanh đến thương hiệu có trách nhiệm

Theo ông Lê Đình Bá, việc tuân thủ các quy định về phát triển bền vững, minh bạch chuỗi cung ứng, quyền lao động và bảo vệ môi trường là xu thế không thể đảo ngược. “Người tiêu dùng Anh đặc biệt chú trọng đến nguồn gốc sản phẩm, mức phát thải carbon, và cam kết xã hội của doanh nghiệp. Họ sẵn sàng trả giá cao hơn cho sản phẩm có chứng nhận Fair Trade, GlobalGAP hay Organic”, ông Bá nhận định.

Điều này cũng được bà Nguyễn Thị Hồng Vân xác nhận qua thực tế kinh doanh: “Tiêu chuẩn thị trường Anh khó 10, nhưng chính sự khó tính ấy lại giúp chúng tôi hoàn thiện mình”. Theo bà, các doanh nghiệp muốn thâm nhập thị trường này phải chuẩn hóa ngay từ đầu hệ thống quản lý, kiểm soát nghiêm ngặt về nguồn nguyên liệu, lao động, môi trường và truy xuất nguồn gốc. Đồng thời, cần nghiên cứu kỹ hiệp định UKVFTA, phối hợp chặt chẽ với Thương vụ Việt Nam tại Anh để kết nối các đối tác đáng tin cậy.

Từ kinh nghiệm của doanh nghiệp Anh, ông Bá cho rằng các doanh nghiệp Việt cần chuyển từ tư duy “bán sản phẩm” sang “bán câu chuyện” – tức là xây dựng thương hiệu có trách nhiệm. “Phát triển bền vững không chỉ là mục tiêu môi trường mà phải trở thành giá trị cốt lõi của doanh nghiệp. Chất lượng sản phẩm phải ổn định, nguồn gốc minh bạch, và cam kết xã hội phải thể hiện trong từng công đoạn sản xuất”, ông nhấn mạnh.

Ở tầm chính sách, ông Vũ Việt Thành cho biết, Bộ Công Thương đang đẩy mạnh hỗ trợ doanh nghiệp thích ứng với tiêu chuẩn xanh thông qua nhiều kênh: tháo gỡ hàng rào kỹ thuật trong khuôn khổ Ủy ban Hỗn hợp Việt – Anh (JETCO), cập nhật thông tin thị trường trên nền tảng Connect Viet và Go Global, cũng như thúc đẩy các hoạt động xúc tiến thương mại chuyên sâu.

Sự kiện Vietnam International Sourcing do Bộ Công Thương tổ chức đã mời hơn 450 đoàn doanh nghiệp từ 60 quốc gia, trong đó có nhiều tập đoàn bán lẻ lớn tại Anh. Đây là nỗ lực giúp doanh nghiệp Việt mở rộng mạng lưới phân phối, đưa hàng hóa đạt chuẩn quốc tế thâm nhập sâu hơn vào các chuỗi cung ứng toàn cầu.

Bên cạnh nỗ lực từ cơ quan quản lý, doanh nghiệp cũng kỳ vọng sự đồng hành dài hạn hơn. Bà Nguyễn Thị Hồng Vân đề xuất xây dựng “gian hàng Vietnam Value” trên các sàn thương mại điện tử Anh như Amazon UK, coi đó là công cụ quảng bá thương hiệu và văn hóa Việt Nam. Bà cũng mong Bộ Công Thương và Thương vụ Việt Nam tại Anh tiếp tục hỗ trợ kết nối đối tác, tổ chức hội chợ và hỗ trợ chi phí cho doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Các chuyên gia thống nhất rằng trong bối cảnh Anh mở rộng đàm phán FTA với nhiều đối tác, lợi thế của Việt Nam sẽ chỉ bền vững nếu gắn với phát triển xanh, minh bạch và có trách nhiệm xã hội. Khi doanh nghiệp coi tiêu chuẩn xanh là điều kiện tất yếu chứ không phải rào cản, họ không chỉ xuất khẩu hàng hóa – mà còn xuất khẩu cả hình ảnh, niềm tự hào và giá trị của thương hiệu Việt đến thị trường Vương quốc Anh.