Tương ớt của triệu phú gốc Việt: sản xuất ở Mỹ, xuất khẩu trở lại Việt Nam

Mẹ của Nguyễn Linh nói rằng con gái mình bắt đầu nghiện tương ớt từ bảy năm trước. Khi đến thăm nhà Nguyễn ở Washington, mẹ cô đã bị chinh phục bởi hương vị tươi mát, ngon miệng của loại tương ớt với vị cay và ngọt. Bà đã xách tay 5 chai tương bớt trong vali của mình trên chuyến bay trở về Việt Nam.

Ngày nay khi bước chân vào quán phở bất kỳ của người Việt tại Mỹ, trên bàn ăn hầu hết đều có chai tương với nhãn hiệu hình con gà trống với tên gọi Sriracha. Không chỉ xuất hiện trong các khu buôn bán, ẩm thực của người Việt, Sriracha còn có mặt ở khắp các quán ăn Trung Quốc, Nhật Bản, Mexico.

Những tạp chí ẩm thực như Bon Appétit từng tuyên bố tương ớt này là thành phần của năm 2010. Cook’s Illustrated thì gọi nó là tương ớt ngon nhất năm 2012. Sriracha là một trong ba vị mới được chọn trong sản phẩm khoai tây chip của Lays năm 2013. Trên thị trường tương ớt Mỹ hiện nay, Sriracha là một những thương hiệu lớn bên cạnh Heinz, Tabasco và Frank’s Red Hot.

Theo Los Angeles Times, Tương ớt con gà Sriracha nổi tiếng khắp nước Mỹ của một người Mỹ gốc Việt gần 4 thập kỷ qua nay đã trở lại Việt Nam khi được bày bán trên các kệ hàng tại TP.HCM.

Los Angeles Times đánh giá, sự ra đời của chai nước tương này cho thấy câu chuyện về toàn cầu hóa, nhưng nó cũng nói đến sự kết hợp mạnh mẽ của hương vị và nỗi nhớ quê hương, thậm chí còn nhiều hơn thế.

Sự ra đời của chai nước tương này là một câu chuyện về toàn cầu hóa, sự kết hợp mạnh mẽ của hương vị và nỗi nhớ quê hương.

Nguyễn Linh, 46 tuổi, làm việc cho Ngân hàng Thế giới ở Washington, nói: "Đây là một trong số ít những điều khiến chúng tôi cảm thấy như đang ở nhà ". "Nó thực sự đặc biệt".

Nhà sáng lập David Tran sinh năm 1945 vốn là nông dân chính hiệu và quen với việc trồng ớt, làm tương ớt bán nhỏ lẻ. Sau chiến tranh Việt Nam, ông sang Mỹ trên một chuyến tàu chở hàng của Đài Loan mang tên Huey Fong, cái tên sau này trở thành nguồn cảm hứng cho công ty sản xuất tương ớt trị giá hàng triệu đô của ông, Huy Fong Foods. 

Ông David Tran, nhà sáng lập loại tương ớt Sriracha, một người Mỹ gốc Việt.

Vừa mới đặt chân đến đất Mỹ, ông đã bắt tay ngay vào trồng ớt và sản xuất tương ớt gần Chinatown thuộc Los Angeles với số tiền 50.000 USD tích cóp của gia đình sau khi bị ngân hàng từ chối cho vay. David Tran đồng thời lập ra công ty Huy Fong Foods.

"Chúng tôi bắt đầu bởi vì chúng tôi thích sốt ớt tươi, cay", ông Trần nói, trong tuyên bố về sứ mệnh của của công ty.

Sau đó, ông sản xuất ra nhiều loại tương ớt mang hương vị khác nhau, trong đó có Sriracha. Ông Trần đã biến tên gọi của một loại nước chấm ở Thái Lan - Sriracha (tên này được được đặt theo một thị trấn bên bãi biển - Si Racha ở trung tâm Thái Lan) thành tên loại tương ớt của mình. 

Chai tương ớt Huy Fong hiệu con gà với hàng chữ tiếng Việt đã trở thành một "biểu tượng văn hóa tại Mỹ".

Tuy nhiên, cái tên Sriracha lại thuộc sở hữu từ một công ty của Thái Lan - Sriracha Panich, công ty này được mua lại bởi Thai Theparos Food và kinh doanh dưới thương hiệu của Golden Mountain. Nếu công ty này chuyển đến Mỹ với tên gọi "Sriracha" thì một cuộc tranh chấp thương hiệu sẽ xảy ra.

Một điều đáng tiếc là David Trần, người sáng lập tương ớt Sriracha lại chưa bao giờ đăng ký nhãn hiệu bản quyền cho sản phẩm của mình, bởi vậy những thương hiệu khác có thể tự do gọi sản phẩm của họ là "Sriracha".

Kết quả là nhiều thị trường ở châu Á cũng sử dụng thương hiệu của tương ớt Sriracha và mang logo những động vật khác nhau, từ một con phượng hoàng Việt, một con cá mập Trung Quốc, một con ngỗng bay Thái Lan và thậm chí là một "gà" của Thái Lan.Ngay cả hãng nước sốt Tabasco, nổi tiếng khắp thế giới, cũng bắt tay phát hành bản sao của Sriracha.

Vì vậy, người tiêu dùng thường nhầm lẫn các sản phẩm này với sản phẩm của Huy Fong. Song, tương ớt Sriracha thật có vị cay cay, ngọt ngọt lấy cảm hứng từ các hương vị khắp vùng Đông Nam Á, thường được dùng trong các nhà hàng hải sản địa phương.

Để phân biệt với các thương hiệu khác trên thị trường, ông Trần đã đăng ký nhận diện thương hiệu của mình với logo con gà trống và dáng vẻ chai tương khác biệt của Sriracha.

David Trần, người sáng lập tương ớt Sriracha lại chưa bao giờ đăng ký nhãn hiệu bản quyền cho sản phẩm của mình.

Ông Trần cho hay, ông không quá giữ công thức làm ớt bí mật, các thành phần nguyên liệu được ghi rõ ràng trên nhãn chai để bất cứ ai cũng có thể làm tương con gà được bằng ớt tươi.

Theo Huy Fong Foods, nhà phân phối địa phương của họ đã đẩy mạnh loại tương ớt này vào Việt Nam. Ông Trần, trong một email, cho biết với những quy định nghiêm ngặt về nông nghiệp tại Hoa Kỳ, các sản phẩm sẽ "an toàn hơn" khi tiêu thụ. Nhà phân phối trực tiếp loại tương ớt này cho công ty là C. Pacific Foods.

Caroline Chang của C.Pacific cho hay, đơn vị kinh doanh tại Norwalk đã bán được hơn 57.000 chai kể từ khi bắt đầu làm việc với một khách hàng Việt Nam vào tháng 4 năm ngoái.

Các chai tương ớt đầu tiên được bày bán ở Việt Nam tại những nơi như Cửa hàng Phương Hà, một cửa hàng ở trung tâm TP.HCM.

Tương ớt Sriracha được bày bán tại cửa hàng ở Việt Nam cùng các loại tương ớt khác. Ảnh: Los Angeles Times.

"Rất nhiều người Việt Nam thích tương ớt Sriracha của Mỹ bởi nó ngon hơn và có hương vị hơn phiên bản Thái", Diep Huong, một nhân viên ước tính rằng cửa hiệu này bán khoảng 20 thùng mỗi tháng. 

Một chai tương ớt Sriracha 500ml ở Mỹ có giá gần 5 USD, cao hơn khoảng 2 USD so với phiên bản Thái Lan và gấp 5 lần so với một số nhãn hiệu nước sốt Việt Nam, theo Los Angeles Times.