Vị thế độc quyền: Soi độ 'khủng' của SJC trên thị trường vàng

Chiều 9/11, tại cuộc họp báo Chính phủ thường kỳ, Thiếu tướng Hoàng Anh Tuyên - người phát ngôn của Bộ Công an - thông báo về vụ án liên quan đến Công ty TNHH MTV Vàng bạc Đá quý Sài Gòn (SJC)

Thiếu tướng Hoàng Anh Tuyên cho biết, ngày 16/9, Cơ quan cảnh sát điều tra Bộ Công an đã khởi tố vụ án xảy ra tại Công ty SJC và các đơn vị có liên quan.

Đến nay, Bộ Công an đã khởi tố 6 bị can về các tội tham ô tài sản và lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khi thi hành công vụ. Kết quả điều tra ban đầu cho thấy các bị can đã lợi dụng việc mua bán vàng bình ổn giá, lập khống chứng từ sổ sách, chiếm đoạt tài sản.

'Ông lớn' độc quyền vàng miếng SJC

Công ty SJC là doanh nghiệp kinh doanh vàng 100% vốn Nhà nước và trực thuộc UBND TP.HCM, được thành lập từ năm 1988. Hệ thống kinh doanh của SJC bao gồm hơn 200 cửa hàng, 43 đại lý chính thức, trong đó có 36 cửa hàng được phép giao dịch vàng miếng SJC.

Thương hiệu vàng miếng SJC có nguồn gốc từ chính công ty này. SJC được Ngân hàng Nhà nước (NHNN) lấy làm thương hiệu vàng quốc gia từ năm 2012. SJC sản xuất vàng miếng thương hiệu này và chịu trách nhiệm về chất lượng vàng miếng SJC.

Công ty SJC cho biết quy trình sản xuất vàng miếng từ năm 2012 đến nay được quản lý rất nghiêm ngặt từ khâu kiểm tra sản phẩm, đánh số series, đến đúc và dập vàng miếng, với toàn bộ nguyên liệu vàng đều do NHNN cung cấp.

Ngoài việc gia công vàng miếng cho NHNN, SJC còn sản xuất và kinh doanh các loại vàng nữ trang khác.

Trước tình hình giá vàng miếng SJC biến động mạnh trong năm 2024, NHNN đã chỉ đạo bán vàng trực tiếp cho 4 ngân hàng thương mại Nhà nước để các ngân hàng bán vàng tới tay người dân, sau khi NHNN dừng đấu thầu vàng miếng từ cuối tháng 5. Mục tiêu là làm giảm chênh lệch giữa giá vàng miếng SJC so với giá vàng thế giới.

NHNN đã bán vàng miếng SJC cho 4 ngân hàng và Công ty SJC theo mức giá do Ngân hàng Nhà nước xác định, căn cứ theo giá thế giới. Cùng ngày, các ngân hàng này và Công ty SJC bán lại cho người dân với giá cao hơn mức giá mua từ NHNN 1 triệu đồng/lượng.

Nhờ đó, giá vàng SJC liên tục giảm hàng triệu đồng/lượng so với trước đó, cách biệt giá vàng trong nước và thế giới ngày càng thu hẹp. Thậm chí, lúc giá vàng SJC được các doanh nghiệp mua vào thấp hơn giá vàng thế giới cả triệu đồng/lượng.

Trước thời điểm NHNN thông báo chủ trương thực hiện bán vàng miếng SJC trực tiếp, vàng miếng SJC trên thị trường trong nước được mua - bán ở mức 89-92 triệu đồng/lượng, chênh lệch so với giá thế giới hơn 18 triệu đồng/lượng (khoảng 25%).

Kể từ khi chính thức thông báo thực hiện phương án bán vàng miếng trực tiếp, chênh lệch giá bán vàng miếng trong nước so với giá thế giới đã giảm, hiện chỉ còn chênh khoảng 3-5 triệu đồng/lượng so với giá vàng thế giới (khoảng 5-7%).

Liên quan đến giải pháp quản lý thị trường vàng, trong báo cáo gửi các đại biểu Quốc hội về một số nội dung liên quan đến nhóm vấn đề chất vấn tại kỳ họp thứ 8, Thống đốc NHNN cho biết từ ngày 19/4 đến 29/10, NHNN đã tổ chức 9 phiên đấu thầu và 44 phiên bán vàng miếng SJC trực tiếp ra thị trường với khoảng hơn 13 tấn vàng.

Bên cạnh đó, NHNN đã lập đoàn thanh tra liên ngành để thanh tra mọi mặt từ hóa đơn, chứng từ, các giao dịch về phòng chống rửa tiền liên quan đến giao dịch về vàng để xem có những hành vi vi phạm pháp luật để đầu cơ găm giữ, đẩy giá hay không.

SJC kinh doanh ra sao?

SJC luôn đứng đầu về doanh thu, đặc biệt mảng vàng miếng. Điều đáng nói, SJC có doanh thu hàng năm rất lớn nhưng lợi nhuận lại ở mức khá khiêm tốn so với các doanh nghiệp cùng ngành như DOJI hay PNJ. Lợi nhuận của SJC chưa từng vượt ngưỡng trăm tỷ đồng kể từ năm 2013.

Theo báo cáo tài chính kiểm toán, năm 2023, SJC ghi nhận doanh thu tới 28.408 tỷ đồng nhưng lợi nhuận sau thuế chỉ đạt gần 61 tỷ đồng. Giá vốn chiếm gần hết doanh thu, lên tới gần 28.2 00 tỷ đồng.

Tình trạng doanh thu khủng nhưng lợi nhuận mỏng diễn ra đã nhiều năm ở SJC. Năm 2022, doanh thu của SJC là gần 27.200 tỷ đồng nhưng lợi nhuận sau thuế chỉ đạt gần 49,2 tỷ đồng.

Trong năm 2021, SJC đạt doanh thu gần 17.700 tỷ đồng nhưng lợi nhuận chỉ 43,3 tỷ đồng. Năm 2020 doanh thu của SJC là 23.500 tỷ đồng và lợi nhuận gần 55,8 tỷ đồng. Năm 2019, doanh thu của SJC là 18.600 tỷ đồng nhưng lợi nhuận chỉ 52,5 tỷ đồng. Năm 2018, SJC có doanh thu 20.900 tỷ đồng và lợi nhuận là 27,8 tỷ đồng. Năm 2017, SJC đạt doanh thu 22.900 tỷ đồng nhưng lợi nhuận chỉ 81,3 tỷ đồng…

Hàng tồn kho tại SJC cũng tồn đọng nhiều. Tới cuối năm 2023, hàng tồn kho (chủ yếu là vàng) đạt 1.446 tỷ đồng, rất lớn so với tổng tài sản.

Cuối năm 2023, tổng tài sản của SJC đạt 1.898 tỷ đồng, tăng 9,1% so với cuối năm 2022. Phần lớn tài sản này là tài sản ngắn hạn, bao gồm tiền mặt, khoản phải thu ngắn hạn và hàng tồn kho.

SJC đã nâng mức trích lập dự phòng giảm giá hàng tồn kho từ 26 tỷ đồng năm 2022 lên gần 84 tỷ đồng năm 2023. Nhưng Công ty kiểm toán A&C, đơn vị kiểm toán báo cáo tài chính của SJC, cho biết chưa đủ cơ sở để xác định tính hợp lý của mức trích lập dự phòng này do SJC tự đánh giá.

Có thể thấy, mặc dù có nhiều lợi thế, đặc biệt là độc quyền vàng miếng SJC, nhưng SJC có kết quả kinh doanh không ấn tượng.

Về kế hoạch kinh doanh năm 2024, Hội đồng thành viên của SJC đặt mục tiêu bán ra hơn 444.000 món nữ trang và gia công hơn 31.000 lượng vàng miếng móp méo. Doanh thu dự kiến đạt 30.145 tỷ đồng, với lợi nhuận sau thuế đạt 70,2 tỷ đồng. Đây tiếp tục là con số khiêm tốn so với quy mô kinh doanh của doanh nghiệp.