Xây dựng DN ‘sếu đầu đàn’ dẫn dắt quá trình tái cơ cấu

Ba động lực tăng trưởng kinh tế

Đề án tái cơ cấu ngành Công Thương giai đoạn đến năm 2030 đặt mục tiêu chuyển dịch cơ cấu nền kinh tế, nâng cao năng suất, chất lượng, giá trị gia tăng và năng lực cạnh tranh; Tạo lập các động lực tăng trưởng mới gắn với chuyển biến về chất.

Cụ thể, tốc độ tăng trưởng giá trị gia tăng công nghiệp bình quân trên 8,5%/năm. Tỷ trọng công nghiệp chế biến, chế tạo trong GDP đạt khoảng 30% vào năm 2030. Duy trì thặng dư cán cân thương mại với tốc độ tăng trưởng xuất khẩu luôn cao hơn nhập khẩu và tăng bình quân khoảng 6 - 8%/năm; tăng trưởng bình quân của tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng khoảng 13 - 13,5%/năm.

Qua 10 năm thực hiện, cả ba lĩnh vực công nghiệp, xuất khẩu và thương mại nội địa… đều phát triển xứng đáng là động lực quan trọng cho phát triển kinh tế.

TS. Nguyễn Văn Hội - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược, chính sách Công Thương chia sẻ, sau 10 năm, nền công nghiệp đã phát triển cả về chiều rộng, chiều sâu với tốc độ tăng trưởng tương đối nhanh 8 - 9%/năm. Công nghiệp thực sự trở thành trụ cột của nền kinh tế, có đóng góp lớn nhất cho ngân sách và GDP cả nước.

“Quan trọng hơn, công nghiệp đã đáp ứng cơ bản phát triển thị trường trong nước, góp phần vào tổng mức bán lẻ lưu chuyển hàng hoá và dịch vụ nội địa. Tạo cạnh tranh sòng phẳng với hàng hoá của các nước khác trên chính thị trường nội địa. Công nghiệp cũng đóng góp quan trọng cho xuất khẩu khi 85% các mặt hàng được xuất khẩu từ ngành công nghiệp”, ông Hội nhấn mạnh.

Theo TS Nguyễn Minh Phong “Ngành Công Thương đã đạt được rất nhiều thành tựu cả trong sản xuất cũng như trong thương mại. Trong sản xuất, sự phát triển của ngành hội tụ rất rõ ở sự gia tăng tốc độ tăng trưởng và tăng cải thiện vị trí, vị thế, đóng góp và tầm quan trọng của ngành trong nền kinh tế”.

Về xuất khẩu, trong năm 2022 ghi nhận nhiều cột mốc lịch sử khi lần đầu tiên tổng kim ngạch thương mại vượt 700 tỷ USD, xuất siêu khoảng 10 tỷ USD, nhiều ngành hàng bước vào các câu lạc bộ tỷ USD và chục tỷ USD.

Tuy vậy, theo TS Nguyễn Văn Hội, con số tương đối lớn nhưng vẫn tiềm ẩn rủi ro vì mặt hàng xuất khẩu nhiều mặt hàng từ doanh nghiệp FDI. Giá trị gia tăng hay sự tham gia vào chuỗi cũng ứng xuất khẩu của Việt Nam tương đối thấp, nhất là về công nghệ. Doanh nghiệp FDI khi vào Việt Nam cam kểt và hoạt động đầu tư có hỗ trợ nhưng tỷ lệ vô cùng thấp. Từ 2022, đến 4 tháng năm 2023 nhìn rõ tác động, sự suy giảm của khối doanh nghiệp FDI đã kéo giảm xuất khẩu của cả nước.

“Đã đến lúc nhìn vào con số thực tế kim ngạch xuất khẩu và giá gia tăng trong kim ngạch xuất khẩu đó, cần tập trung vào mặt hàng Việt Nam có giá trị cao, như: Mặt hàng công nghiệp chế biến, những mặt hàng mà Việt Nam có lợi thế”, TS Nguyễn Văn Hội phân tích.

Đề án tái cơ cấu ngành Công Thương đưa ra mục tiêu tốc độ tăng trưởng lưu chuyển hàng hoá và dịch vụ tiêu dùng từ 13-15%/năm, Trên thực tế, con số này đã được duy trì trong suốt những năm qua. Thị trường 100 triệu dân với nhu cầu tiêu dùng tăng rất nhanh là thị trường nhiều tiềm năng.

Về mặt cơ chế cũng như bản thân doanh nghiệp đã có chiến lược thúc đẩy sản xuất, kinh doanh các mặt hàng phù hợp với thị trường nội địa. Bởi vì, muốn xuất khẩu ổn định bền vững thị trường nội địa cần được coi là nền tảng. Một mặt thị trường nội địa là kết nối mở rộng với xuất khẩu; mặt khác thị trường nội địa tạo ra sức ép cạnh tranh sòng phẳng giữa hàng hoá xuất khẩu và hàng hoá trên thị trường nội địa.

“Trong quá trình tái cơ cấu cần tập trung phát triển hơn nữa hạ tầng thương mại nhằm gắn kết, tạo nền tảng bền vững cho phát triển đẩy mạnh thương mại nội địa đang phát triển rất nhanh hiện nay, đồng thời thúc đẩy xuất khẩu bền vững trong thời gian tới”- TS. Nguyễn Văn Hội đề xuất

Doanh nghiệp tư nhân dẫn dắt tái cơ cấu

Theo TS. Tô Hoài Nam - Phó Chủ tịch thường trực kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam, cần phải hiểu tái cơ cấu là một trong nhiều cách thức tiến tới mục tiêu công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Trong đó, vai trò của các doanh nghiệp “sếu đầu đàn” là rất quan trọng.

“Trong những năm gần đã xuất hiện nhiều các doanh nghiệp đầu đàn trong ngành ô tô, thủy sản, dệt may… chủ yếu là doanh nghiệp ở khu vực tư nhân. Tôi tin rằng trong tương lai gần nếu chúng ta duy trì được điều này sẽ xuất hiện nhiều hơn các doanh nghiệp có vai trò dẫn dắt”, TS Nam nói.

Tuy nhiên, TS Tô Hoài Nam cho rằng, muốn tái cơ cấu một ngành nói chung và từng doanh nghiệp riêng lẻ nói riêng thì cần phải thực hiện đồng bộ. Trước hết, tư duy phát triển doanh nghiệp và tư duy phát triển ngành phải linh hoạt. Vấn đề hiện nay là ở chỗ người làm chính sách vẫn chưa thể hiện tính phù hợp và lệch nhịp giữa chính sách và thực lực cũng như thực tế.

Tiếp theo cần khắc phục  điểm yếu nhất đó là quá trình thực thi, mục tiêu rõ, chính sách tốt nhưng thực thi kém. Đồng thời, cần gia tăng hàm lượng khoa học công nghệ trong quá trình tái cơ cấu. Trong khi đó, cần giải toả khó khăn trong tiếp cận vốn và tiếp cận mặt bằng sản xuất của DN để tập trung vào tái cơ cấu,

“Khắc phục được khó khăn này mới là điều kiện cần để chúng ta thực hiện tái cơ cấu”, ông Nam khẳng định.

Lãnh đạo Viện Nghiên cứu Chiến lược Chính sách Công Thương nêu quan điểm, trong quá trình phát triển phải dựa vào kinh tế tư nhân, hình thành con sếu đầu đàn, còn dựa vào sếu đầu đàn FDI không là khả thi. Cần nhìn nhận rõ ràng điều này để thấy trong quá trình tái cơ cấu cần xây dựng doanh nghiệp tư nhân trong nước thực sự ‘sếu đầu đàn’ nắm bắt khoa học công nghệ để dẫn dắt DN trong nước.

“Quan điểm của tôi là cần xây dựng các ‘sếu đầu đàn’ là doanh nghiệp tư nhân Việt Nam làm chủ mới bền vững. Tái cơ cấu lại doanh nghiệp nhà nước để mang lại sự cạnh tranh bình đẳng với doanh nghiệp khác trong giai đoạn tới”- TS Nguyễn Văn Hội bày tỏ.

TS. Nguyễn văn Hội nhấn mạnh, điều quan trọng nhất trong thời gian tới là phải hoàn thiện khuôn khổ pháp lý. Đầu tiên, sớm xây dựng và ban hành Luật phát triển Công nghiệp. Trong đó quan tâm đến các đối tượng, bao gồm cả doanh nghiệp vừa và nhỏ; Luật Thương mại 2005 cần nghiên cứu thay thế và bổ sung bởi bối phát triển thương mại đã khác nhiều; Xây dựng, sớm triển khai các quy hoạch và phải phù hợp với tất cả các quy hoạch ngành, quy hoạch quốc gia và phù hợp với các luật hiện nay; cuối cùng, cần có chiến lược cụ thể với ngành hàng cụ thể, đồng thời phù hợp với tổng thể của nền kinh tế để triển khai cơ chế chính sách và hỗ trợ cụ thể.