Đề xuất đưa Viettel, Mobifone và EVN thành 'sếu đầu đàn' của nền kinh tế Việt Nam

Bộ Kế hoạch và Đầu tư vừa trình Thủ tướng dự thảo đề án để phát triển doanh nghiệp nhà nước quy mô lớn, đặc biệt là tập đoàn kinh tế nhà nước đa sở hữu với mục tiêu phát huy vai trò mở đường, dẫn dắt của các doanh nghiệp được chọn đối với các thành phần kinh tế khác.

Đây là lần đầu tiên đề xuất thí điểm thực hiện những chính sách riêng biệt đối với doanh nghiệp được chọn để thúc đẩy sự hình thành của những con "sếu đầu đàn".

Bộ Kế hoạch và Đầu tư đề xuất 3 ngành thực hiện thí điểm, gồm viễn thông, năng lượng, công nghiệp quốc phòng. Đi cùng với 3 ngành này, 3 doanh nghiệp được lựa chọn thí điểm là Mobifone, EVN và Viettel.

Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, đây là các ngành, lĩnh vực quan trọng đối với sự phát triển và an ninh của một quốc gia (cung cấp nguyên liệu đầu vào không thể thiếu cho các hoạt động sản xuất - kinh doanh, cung cấp kết cấu hạ tầng trong thời kỳ chuyển đổi số và cách mạng công nghiệp 4.0 và bảo đảm quốc phòng).

Trong lĩnh vực viễn thông, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đề xuất Tổng công ty Viễn thông Mobifone bởi đây là doanh nghiệp có tình hình tài chính và kết quả kinh doanh tốt trong 3 doanh nghiệp viễn thông. Đồng thời, Mobifone có công nghệ và hệ thống quản trị tốt do trước đây đã được kế thừa các kinh nghiệm quản trị của Tập đoàn Kinnevik/Comvik (Thụy Điển) theo Hợp đồng hợp tác kinh doanh (BCC).

Ngoài ra, định hướng đầu tư của Mobifone sẽ tập trung chuyển đổi số rất mạnh và xây dựng hệ sinh thái các sản phẩm chuyển đổi số cho các doanh nghiệp tư nhân, trong đó có doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Trong lĩnh vực năng lượng, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) được chọn vì có sản lượng điện sản xuất của tất cả các nhà máy điện thuộc EVN chiếm tỷ trọng gần 50% sản lượng điện toàn quốc. Ngoài ra, EVN cũng có kinh nghiệm chuyên môn và thực tế đầu tư trong lĩnh vực điện, đặc biệt là năng lượng sạch.

Với lĩnh vực công nghiệp quốc phòng, đề án chọn Tập đoàn Công nghiệp Viễn thông quân đội (Viettel) vì là đơn vị hàng đầu trong nghiên cứu, phát triển, chế tạo, sản xuất, chuyển giao công nghệ, xuất nhập khẩu các sản phẩm trang thiết bị kỹ thuật quân sự và các mặt hàng lưỡng dụng phục vụ quốc phòng và dân sự.

Đồng thời, Viettel đang định hướng xây dựng và phát triển lĩnh vực công nghiệp, tập trung vào 3 mảng, gồm công nghiệp quốc phòng công nghệ cao, công nghiệp điện tử viễn thông, công nghiệp an ninh mạng. Viettel đặt mục tiêu, từ nay đến năm 2025 nằm trong top 80 doanh nghiệp có doanh thu từ hoạt động quốc phòng cao trên thế giới.

Theo Bộ Kế hoạch và đầu tư, các doanh nghiệp lựa chọn có vai trò "sếu đầu đàn", sẽ phát huy vai trò mở đường, dẫn dắt của doanh nghiệp nhà nước trong việc hình thành và mở rộng các chuỗi sản xuất, cung ứng và chuỗi giá trị trong nước, khu vực và thế giới.

Theo đó, để xác định các doanh nghiệp nói trên, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đưa ra 5 tiêu chí, gồm: Đạt yêu cầu kinh tế quy mô xét trên tiêu chí về quy mô tài sản hoặc vốn điều lệ (đề xuất mức vốn điều lệ ở mức trên 1.800 tỷ đồng).

Doanh nghiệp cũng phải có khả năng mở rộng thị trường hoặc tăng được thị phần, theo đó, phải đạt được thị phần đủ lớn để có khả năng chi phối thị trường (đề xuất ở mức chiếm thị phần từ 30% trở lên).

Bên cạnh đó, phải có hệ thống quản trị tốt (đạt được yêu cầu tiết kiệm chi phí, nâng cao hiệu quả sử dụng vốn, áp dụng trình độ khoa học – công nghệ tiên tiến)

Ngoài ra, phải hoạt động trong những ngành có tính chất lan tỏa, dẫn dắt (không thuộc ngành, lĩnh vực Nhà nước độc quyền) như: kết cấu hạ tầng kinh tế, công nghiệp, năng lượng, viễn thông, tài chính ngân hàng…

Cuối cùng, doanh nghiệp phải là công ty 100% vốn nhà nước hoặc có vốn góp, cổ phần chi phối của Nhà nước. Tuy nhiên, ưu tiên lựa chọn các doanh nghiệp đã đa dạng hóa sở hữu hoặc có khả năng đa dạng hóa sở hữu trong thời gian tới, với Nhà nước sẽ nắm giữ từ 50% vốn điều lệ trở lên.

Giải pháp được xác định cho Mobifone trong thời gian tới để phát huy vai trò dẫn dắt là ưu tiên đẩy nhanh tiến độ cổ phần hóa.

Theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ, cả Mobifone và Tập đoàn Bưu chính - Viễn thông Việt Nam (VNPT) sẽ thực hiện cổ phần hóa trong năm 2020. Tuy nhiên, cả 2 doanh nghiệp này đều có vốn chủ sở hữu rất lớn, nên việc đưa 2 doanh nghiệp này phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO) cùng một thời điểm thì thị trường có thể sẽ khó hấp thụ và không đạt được lợi ích cao nhất cho Nhà nước.

Do vậy, dự thảo đề nghị ưu tiên cổ phần hóa Mobifone trước, Nhà nước nắm giữ 51% vốn điều lệ để phù hợp với tiêu chí phân loại doanh nghiệp nhà nước nêu theo quyết định của Thủ tướng.

Với EVN, dự thảo đề xuất phương án Tổng công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn nhà nước (SCIC) sẽ phối hợp với EVN để đầu tư các dự án năng lượng tái tạo và thu hút thêm sự tham gia của các doanh nghiệp tư nhân trong cùng lĩnh vực.

Nghiên cứu định hướng chuyển Trung tâm điều độ thuộc EVN về Bộ Công thương quản lý (vẫn đảm bảo quy định Nhà nước độc quyền trong lĩnh vực truyền tải điện) để thực hiện cổ phần hóa EVN trong thời gian tới, đảm bảo huy động nguồn lực tài chính và đổi mới quản trị doanh nghiệp.

Đặc biệt, Đề án cũng đề nghị nghiên cứu bổ sung hình thức (thí điểm) thuê quản lý vận hành cụm nhà máy điện của EVN.

Cơ chế cho Viettel sẽ tập trung vào đề xuất hình thành Quỹ Phát triển công nghiệp quốc phòng từ nguồn lợi nhuận sau thuế của doanh nghiệp. Doanh nghiệp sử dụng để phục vụ các hoạt động liên quan đến phát triển công nghiệp quốc phòng (sử dụng công nghệ cao, vật liệu mới, thuê chuyên gia, phục vụ xuất khẩu...).

Bên cạnh đó, việc nghiên cứu hình thành Quỹ đổi mới sáng tạo, đầu tư mạo hiểm cho Viettel cũng được coi là một giải pháp quan trọng. Mục đích là tiếp tục thử nghiệm, điều chỉnh hoàn thiện sản phẩm và thương mại hóa để khai thác hết kết quả từ nghiên cứu khoa học và tạo ra những sản phẩm mới để nâng cao hiệu quả hoạt động và vai trò của Viettel trong lĩnh vực này.