Mỹ áp thuế đối ứng: FED gồng mình và chiến lược 'cân đo đong đếm' của NHNN

Thuế đối ứng khiến dòng chảy thương mại toàn cầu bị xáo trộn

Mức thuế quan đối ứng cao mà Tổng thống Mỹ Trump đưa ra ngày 2/4 đã được hoãn trong vòng 90 ngày. Tuy nhiên, trong tương lai nếu mức thuế đối ứng vẫn được áp dụng với các quốc gia trong đó có Việt Nam thì đây là sẽ là vấn đề tạo nên nhiều xáo trộn trong thương mại toàn cầu.

GS.TS Hoàng Văn Cường - Đại biểu Quốc hội khoá XV, nguyên Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế Quốc dân chỉ rõ: động thái áp thuế của Mỹ gây xáo trộn dòng chảy thương mại, tác động đến vốn đầu tư và lạm phát toàn cầu, dẫn đến áp lực lớn lên tỷ giá. Do sự phụ thuộc vào xuất khẩu và FDI, chính sách thuế quan khiến hàng hóa Việt Nam xuất khẩu sang Mỹ suy giảm, đồng thời làm chậm hoặc giảm dòng vốn FDI.

"Việt Nam từng là điểm đến hấp dẫn để thu hút FDI sản xuất và xuất khẩu, nhưng giờ đây, các doanh nghiệp sẽ thận trọng hơn do Việt Nam không còn là nơi trú ẩn an toàn khỏi thuế quan. Điều này ảnh hưởng tiêu cực đến nguồn thu ngoại tệ và làm suy giảm dự trữ ngoại hối của quốc gia", ông Cường nhấn mạnh.

Các số liệu được ông Cường phân tích cho thấy, năm 2024 VND đã mất giá 4,8% so với USD. Trong kịch bản bất lợi, nếu mức thuế 46% được giữ nguyên, tỷ giá USD/VND có thể tăng tới 10% trong năm nay, gây thêm áp lực phá giá VND do nhu cầu USD tăng (nhập khẩu ít co giãn hơn xuất khẩu khi có thuế). Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đối mặt lựa chọn khó khăn: hoặc phá giá mạnh VND hỗ trợ xuất khẩu (rủi ro bị Mỹ cáo buộc thao túng tiền tệ), hoặc ổn định tỷ giá bằng dự trữ và thắt chặt tiền tệ.

"Chính sách tiền tệ Việt Nam cần linh hoạt điều chỉnh tỷ giá từng bước, kết hợp công cụ lãi suất và can thiệp ngoại hối hợp lý để vừa giữ được ổn định, vừa không làm doanh nghiệp kiệt quệ. Khả năng cao NHNN sẽ điều chỉnh tỷ giá từ từ, kiểm soát (mất giá ~3-4%/năm) để cân bằng cung cầu và tránh biến động sốc", ông Cường cho hay.

PGS.TS Nguyễn Hữu Huân, Trường Đại học Kinh tế TP. HCM kể từ đầu năm đến nay, đồng USD ghi nhận giảm giá đáng kể so với các đồng tiền khác, trong khi đó VND lại giảm giá so với đồng USD. Điều này khiến cho tỷ giá đồng VND ghi nhận giảm giá kép so với các ngoại tệ khác như EUR, GPB, JPY...

Thực tế, chỉ số DXY (đo lường sức mạnh đồng bạc xanh so với 6 loại tiền tệ mạnh khác) ghi nhận giảm sâu xuống mức thấp nhất trong vòng 3 năm trở lại đây, hiện đang giao dịch quanh mức 99,6 điểm, giảm 7,8% so với đầu năm.

Điều này diễn ra trong bối cảnh sức mạnh của đồng USD suy yếu bởi sự bất định trong chính sách và quan ngại về rủi ro suy thoái kinh tế tại Mỹ. Dù đồng USD suy yếu, song giá bán USD tại các ngân hàng vẫn tăng khoảng 1,75% kể từ đầu năm đến nay, do nhu cầu ngoại tệ trong nước gia tăng.

Các chuyên gia cho rằng, dù hiện tại Mỹ đã tạm hoãn áp thuế đối ứng với hàng hóa Việt Nam trong 90 ngày, tuy nhiên trong bối cảnh bất ổn thương mại toàn cầu gia tăng, hoạt động xuất khẩu của Việt Nam chắc chắn ít nhiều chịu ảnh hưởng do nền kinh tế có độ mở cao. Áp lực tỷ giá USD/VND theo đó có thể gia tăng trong thời gian tới, vì thiếu hụt nguồn cung ngoại tệ khi xuất khẩu và dòng vốn FDI dự kiến suy giảm.

Báo cáo chiến lược tiền tệ và lãi suất của Ngân hàng UOB (Singapore) mới đây nhận định, các đồng tiền châu Á sẽ bước vào giai đoạn suy yếu tiếp theo. Theo UOB, việc Mỹ áp thuế đối ứng cao sẽ khiến hàng hóa Việt Nam mất đi lợi thế cạnh tranh về giá tại thị trường Mỹ, vốn là thị trường xuất khẩu lớn nhất. UOB nhận định dự báo áp lực tỷ giá có thể lên cao vào quý III/2025 và sau đó hạ nhiệt trong quý IV/2025.

Dư địa chính sách tiền tệ hiện nay rất hạn chế

Với biến động khó lường của tỷ giá và sự "nhạy cảm" của dòng vốn ngoại các chuyên gia cho rằng việc giữ chân dòng vốn, giảm thiểu áp lực đồng Việt Nam (VND) và việc duy trì một khoảng chênh lệch lãi suất hợp lý giữa VND và USD trở thành một mệnh lệnh sống còn.

Trong bối cảnh đó, kịch bản về một đợt cắt giảm lãi suất mạnh mẽ trong ngắn hạn, dù nền kinh tế đang "khát" nguồn lực hỗ trợ, càng trở nên khó khăn hơn. Cần phải nhớ rằng, Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) có nhiều khả năng sẽ tiếp tục "gồng mình" giữ lãi suất USD ở mức cao để ghìm cương lạm phát vẫn còn rình rập.

Nếu NHNN vội vã hạ lãi suất điều hành, VND sẽ trở nên kém hấp dẫn hơn trong mắt các nhà đầu tư, khiến họ ồ ạt rút vốn, đẩy nhu cầu chuyển đổi VND sang USD lên cao, và cuối cùng "dìm" tỷ giá vào vòng xoáy mất giá không kiểm soát.

Ngược lại, việc tăng lãi suất, dù có thể tạm thời hạ nhiệt áp lực tỷ giá bằng cách gia tăng sức hấp dẫn của việc nắm giữ VND, song lại mang theo một "tác dụng phụ" nguy hiểm không kém: làm tăng chi phí vốn của doanh nghiệp. Điều này đặc biệt bất lợi khi các doanh nghiệp Việt Nam đang phải oằn mình chống đỡ với tình trạng xuất khẩu sụt giảm do những biến động từ bên ngoài.

"Dư địa chính sách tiền tệ hiện nay rất hạn chế. Nhiều khả năng, NHNN sẽ "án binh bất động" trên mặt trận lãi suất liên ngân hàng và chính sách, giữ chúng ở mức vừa đủ để neo tỷ giá. Thay vì những đợt cắt giảm lãi suất cơ bản mạnh tay, NHNN có thể sẽ linh hoạt bằng cách sử dụng các công cụ hỗ trợ thanh khoản một cách có chọn lọc", GS.TS Hoàng Văn Cường nêu quan điểm.

Chẳng hạn, NHNN có thể bơm thanh khoản tạm thời qua thị trường mở nếu căng thẳng, hoặc tung ra các gói tín dụng ưu tiên cho ngành chịu ảnh hưởng, thay vì hạ mạnh lãi suất cơ bản. Thực tế năm 2024, NHNN đã thận trọng giữ lãi suất điều hành ổn định và kiểm soát lãi suất thị trường mở, đồng thời hút bớt tiền khi cần để hỗ trợ tỷ giá.

Dễ thấy nhất, trong quý III/2024, khi tỷ giá USD/VND có dấu hiệu căng thẳng do các yếu tố bên ngoài, NHNN đã hút ròng hàng chục nghìn tỷ đồng qua kênh OMO bằng cách bán tín phiếu NHNN kỳ hạn ngắn. Động thái này không trực tiếp làm tăng lãi suất điều hành, nhưng đã giảm bớt lượng tiền đồng dư thừa trong hệ thống ngân hàng, qua đó hỗ trợ ổn định tỷ giá.

Cũng theo ông Cường, trong bối cảnh mới đầy biến động, NHNN có thể sẽ duy trì lãi suất tái cấp vốn ở mức 4,5%/năm, theo dõi sát chênh lệch lãi suất VND-USD và chỉ giảm lãi suất nếu áp lực tỷ giá giảm rõ rệt. Ví dụ: Nếu NHNN giảm lãi suất điều hành thêm 1%/năm, trong khi lãi suất USD vẫn ở mức 5-5,25%/năm, chênh lệch lãi suất sẽ thu hẹp đáng kể. Điều này có thể kích thích dòng vốn đầu tư gián tiếp chuyển dịch sang nắm giữ USD hoặc các tài sản bằng USD, gây áp lực mất giá lên VND và làm giảm dự trữ ngoại hối.

"Đây là một chiến lược "cân đo đong đếm" kỹ lưỡng giữa việc bảo vệ tỷ giá và hỗ trợ doanh nghiệp duy trì sản xuất và tìm kiếm thị trường mới", ông Cường nhận định.