Theo Báo cáo Năng suất Việt Nam 2024, tốc độ tăng năng suất lao động của Việt Nam trong giai đoạn 2021–2024 vẫn còn thấp hơn đáng kể so với nhóm nước dẫn đầu châu Á. Hệ số ICOR (hiệu quả đầu tư) duy trì ở mức cao, cho thấy đầu tư chưa thực sự hiệu quả. Trong khi đó, năng suất yếu kéo theo sức cạnh tranh quốc gia chưa tương xứng với tiềm năng.
TS. Nguyễn Tùng Lâm - Viện trưởng Viện Năng suất Việt Nam (VNPI) cho rằng, nâng cao năng suất là “một quá trình có hệ thống, không ngẫu nhiên”, cần kết hợp giữa hiệu quả – hiệu lực – đổi mới. Năng suất không chỉ phản ánh hiệu quả sản xuất mà còn là chỉ báo của năng lực sáng tạo, trách nhiệm xã hội và phát triển bền vững.
Trong bối cảnh Việt Nam đặt mục tiêu trở thành nước thu nhập cao vào năm 2045, việc nâng cao năng suất lao động là điều kiện tiên quyết để tránh “bẫy thu nhập trung bình”.
Theo TS. Đặng Đức Anh - Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chính sách và Chiến lược Trung ương, đổi mới sáng tạo (ĐMST) chính là “động lực then chốt, yếu tố sống còn” để tạo ra bước nhảy vọt về năng suất.
ĐMST giúp chuyển dịch nền kinh tế từ dựa vào thâm dụng lao động sang thâm dụng tri thức và hiệu quả. Mối tương quan giữa năng suất và hoạt động R&D (nghiên cứu – phát triển) cho thấy các quốc gia có mức đầu tư cho R&D cao hơn thường đạt năng suất cao hơn. Trong khi đó, Việt Nam hiện chỉ chi 0,58% ngân sách nhà nước cho khoa học công nghệ (năm 2023), thấp hơn nhiều so với mức trung bình của khu vực.
TS. Đức Anh chỉ ra một loạt thách thức đang kìm hãm năng suất Việt Nam: trình độ công nghệ thấp, phụ thuộc nhập khẩu thiết bị; năng lực nghiên cứu hạn chế; doanh nghiệp nội thiếu vốn và kỹ sư công nghệ cao; tỷ lệ nội địa hóa thấp, đặc biệt trong các ngành công nghiệp nền tảng. Chỉ 1.000 trên 27.500 dự án FDI tại Việt Nam có hợp đồng chuyển giao công nghệ – con số quá nhỏ so với tiềm năng.
Ngoài ra, khung pháp lý về sở hữu trí tuệ, thử nghiệm công nghệ mới (sandbox) và tiêu chuẩn hóa công nghệ số vẫn chậm ban hành, khiến doanh nghiệp khó triển khai đổi mới. Theo ông, tất cả những điểm nghẽn này đòi hỏi một cách tiếp cận năng suất dựa trên ĐMST toàn diện hơn, thay vì chỉ tập trung vào cải tiến quy trình sản xuất.
TS. Nguyễn Tùng Lâm cho rằng, bài học của Nhật Bản và Singapore hai quốc gia điển hình trong phong trào năng suất quốc gia - chính là khả năng “thích ứng chuyển đổi” – tức là tiếp thu công nghệ tiên tiến từ bên ngoài nhưng có sự điều chỉnh phù hợp với đặc thù trong nước.
Nhật Bản phát động phong trào năng suất quốc gia do khu vực tư nhân dẫn dắt, khuyến khích sự tham gia toàn diện của người lao động, đồng thời hình thành các nhóm công tác giữa doanh nghiệp – nhà nước – học viện để điều chỉnh công nghệ nước ngoài cho phù hợp.
Ngược lại, Singapore theo đuổi mô hình chính phủ kiến tạo. Phong trào năng suất tại đây được Thủ tướng Lý Quang Diệu khởi xướng từ thập niên 1980, bắt đầu bằng giai đoạn nâng cao nhận thức, rồi đến hành động và cuối cùng là “sở hữu” – khi năng suất trở thành một phần của văn hóa nghề nghiệp. Chính phủ lập cơ chế giám sát, điều phối tập trung và củng cố Tổ chức Năng suất Quốc gia để đào tạo, tư vấn, nghiên cứu và quảng bá.
Cả hai mô hình đều có điểm chung: năng suất không chỉ là mục tiêu kỹ thuật, mà là phong trào xã hội, lan tỏa từ cấp quốc gia đến từng doanh nghiệp, người lao động. Đây là điều Việt Nam cần hướng tới trong giai đoạn mới, đặc biệt khi Chính phủ đã phê duyệt Chương trình quốc gia nâng cao năng suất theo Quyết định 1322/QĐ-TTg và Quyết định 36/QĐ-TTg.
Trong Tầm nhìn 2030 của Tổ chức Năng suất châu Á (APO), năng suất thế hệ mới được định nghĩa trên ba trụ cột: năng suất xanh, chuyển đổi số và đổi mới – khởi nghiệp. Việt Nam, với tư cách thành viên APO từ năm 1996, đang được khuyến nghị phát triển theo hướng này.
Thực tế, nhiều doanh nghiệp Việt Nam đã bước đầu áp dụng các công cụ hiện đại như 5S, Kaizen, Six Sigma, Lean, ISO, Balanced Scorecard, Green Productivity… Một ví dụ điển hình là Công ty CP Bóng đèn Phích nước Rạng Đông, nơi mô hình “năng suất xanh” giúp tiết kiệm 100 m³ nước mỗi ngày, giảm phát thải hơn 900 tấn CO₂/năm, đồng thời chuyển đổi sang thiết bị điện hiệu suất cao.
Để biến năng suất thành động lực phát triển, các chuyên gia đề xuất Việt Nam cần hành động trên 5 hướng:
Nhà nước đóng vai trò dẫn dắt, doanh nghiệp là trung tâm. Các chương trình năng suất quốc gia cần gắn với cơ chế phối hợp hiệu quả giữa Nhà nước, doanh nghiệp và viện nghiên cứu.
Song song, đầu tư cho R&D và công nghệ phải được ưu tiên. Việc tăng chi ngân sách, mở rộng ưu đãi thuế và phát triển quỹ đầu tư mạo hiểm sẽ giúp doanh nghiệp mạnh dạn đổi mới, tạo ra giá trị gia tăng cao hơn.
Chất lượng nguồn nhân lực cũng cần được nâng tầm thông qua cải cách giáo dục nghề nghiệp, đào tạo kỹ năng số, kỹ năng 4.0 và chuẩn hóa chuyên gia năng suất theo tiêu chuẩn quốc tế.
Cùng với đó, Việt Nam cần xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo với các trung tâm vùng, vườn ươm doanh nghiệp và liên kết quốc tế để lan tỏa công nghệ, hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa.
Cuối cùng, xây dựng văn hóa năng suất và đổi mới là điều kiện quan trọng. Khi tinh thần sáng tạo và cải tiến liên tục được khuyến khích, năng suất sẽ trở thành giá trị cốt lõi và động lực tự nhiên cho phát triển.
Tags:
(VNF) - Các doanh nghiệp cho rằng, để phát triển logistics miền Trung, cần đánh thức hành lang kinh tế Đông – Tây. Đà Nẵng miền Trung sẽ là tâm điểm dòng chảy hàng hóa trong thời gian tới.
(VNF) - Bộ Chính trị nêu nhiệm vụ đến năm 2030, Việt Nam có một số doanh nghiệp nông nghiệp mạnh dẫn đầu khu vực và thế giới, dẫn dắt tham gia sâu chuỗi giá trị toàn cầu.
(VNF) - Nhà máy Bia Hà Nội có tuổi đời trăm năm, nằm trong khu "đất vàng" của Thủ đô và đang trong diện phải di dời khỏi nội đô.
(VNF) - Sau vụ xả lũ với lưu lượng chưa từng có, nhiều cán bộ của Công ty cổ phần Thủy điện Sông Ba Hạ hiện vẫn đang làm việc với cơ quan chức năng.
(VNF) - Công ty cổ phần Kết cấu thép OMEGA Việt Nam mới bị nêu tên trong danh sách nợ thuế.
(VNF) - Sông Sài Gòn ngày càng được nhìn nhận như không gian chiến lược trong quy hoạch phát triển kinh tế – dịch vụ của TP.HCM. Việc mở rộng đầu tư giao thông đường thủy, cải tạo cảnh quan ven sông và thúc đẩy kinh tế đêm đang góp phần tái cấu trúc sản phẩm du lịch, trong đó du thuyền nổi lên như một phân khúc giàu tiềm năng.
(VNF) - Nhà thầu Viện Kiến trúc quốc gia bị liệt vào danh sách không đảm bảo uy tín khi tham dự thầu và được đăng tải công khai trên cổng Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia (Bộ Tài chính).
(VNF) - Thế hệ sáng lập xem doanh nghiệp là tài sản, thế hệ kế nghiệp xem là gia sản, còn thế hệ trẻ hơn xem là di sản. Ba cách nhìn đời khác nhau dễ khiến doanh nghiệp gia đình bị "kéo lê" về ba hướng.
(VNF) - Tỷ phú Phạm Nhật Vượng tiếp tục tăng vốn cho VinSpeed, trong khi nhiều doanh nghiệp tư nhân lần lượt đề xuất đầu tư dự án đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam. Cùng thời điểm, cơ quan chức năng công bố thêm chi tiết về vụ buôn lậu mỹ phẩm tại thẩm mỹ viện Mailisa.
(VNF) - Đăng ký làm dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam nhưng Discovery Group chỉ có 70 nhân sự và tổng vốn khoảng 2.000-3.000 tỷ đồng, bằng khoảng 0,2% tổng mức đầu tư của dự án (67 tỷ USD).
(VNF) - Công ty TNHH Việt Nam 3000 – Tập đoàn Đầu tư và phát triển Việt Nam có ngành nghề kinh doanh chính là buôn bán thực phẩm, cam kết đi huy động và mang vốn cho dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam.
(VNF) - Mekolor liên danh cùng Great USD từng đề xuất tự thu xếp 100 tỷ USD để đầu tư dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam.
(VNF) - Coca-Cola Việt Nam bị bác đơn kiện Cục Thuế, Tòa án Nhân dân TP. HCM giữ nguyên quyết định truy thu và xử phạt hơn 821 tỷ đồng.
(VNF) - Công ty cổ phần Dược Medipharco là chủ nhân lô thuốc Padobaby bị Cục Quản lý Dược yêu cầu thu hồi toàn quốc do kém chất lượng.
(VNF) - Doanh nghiệp nhà nước (DNNN) đang đứng trước khoảnh khắc quyết định trong cuộc đua công nghệ, nơi tốc độ trở thành yếu tố sống còn. Khi doanh nghiệp tư nhân có thể ra quyết định “trong vài nốt nhạc”, DNNN vẫn phải qua nhiều tầng nấc thủ tục, khiến cơ hội đổi mới dễ vụt qua. Trong bối cảnh công nghệ thay đổi từng tháng, thậm chí từng tuần, chỉ cần chậm một nhịp, DNNN có thể đánh mất lợi thế dẫn dắt và đánh mất cả cuộc chơi.
(VNF) - Trận mưa lũ lịch sử vừa qua đã khiến nhiều doanh nghiệp tại Gia Lai thiệt hại nặng nề. Khi nước rút, bùn đất phủ kín, hàng hóa và máy móc hư hỏng hàng loạt, để lại mức tổn thất được đánh giá là chưa từng có.
(VNF) - Các doanh nghiệp logistics Hải Phòng ghi nhận doanh thu tăng mạnh và mức lợi nhuận kỷ lục. Điều này thúc đẩy các DN tiếp tục đẩy mạnh đầu tư vào đội tàu và hạ tầng và chuẩn bị cho giai đoạn tăng trường dài hạn.
(VNF) - Dù nắm giữ quy mô tài sản lớn, đóng góp ngân sách cao và duy trì khả năng sinh lời vượt trội so với khu vực tư nhân và FDI, nhiều doanh nghiệp nhà nước vẫn chưa thể hiện rõ vai trò dẫn dắt trong các ngành then chốt. Sự chậm đổi mới, thiếu tự chủ trong đầu tư và hạn chế trong liên kết chuỗi giá trị đang khiến khu vực này loay hoay giữa kỳ vọng dẫn dắt và thực tế vận hành.
(VNF) - Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Lào Cai vừa ban hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính đối với Công ty cổ phần Thủy điện Nậm Kim số tiền 130 triệu đồng.
(VNF) - Công ty cổ phần Ameriver Việt Nam vừa bị Bệnh viện Đa khoa tỉnh Ninh Bình xử lý vì không xác nhận hợp đồng trúng thầu. Quyết định này đánh dấu lần đầu tiên doanh nghiệp bị ghi nhận “không uy tín” trong hệ thống đấu thầu thuốc công lập.
(VNF) - Từ nỗi ám ảnh nhiều năm với lỗ luỹ kế, HAGL dưới sự lèo lái của "bầu" Đức đã thiết lập mức lợi nhuận kỷ lục trong năm 2025.
(VNF) - Nội thất The One lọt Top 500 doanh nghiệp lợi nhuận tốt nhất Việt Nam năm 2025 nhưng bị nêu tên trong danh sách nợ thuế tỉnh Hưng Yên do nợ gần 1 tỷ.
(VNF) - Thứ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Đức Tâm cho hay sau gần nửa năm triển khai Nghị quyết 68, khu vực kinh tế tư nhân đã chứng kiến một “luồng sinh khí mới”, với niềm tin khởi nghiệp bùng nổ mạnh mẽ.
(VNF) - TS. Vũ Hoàng Linh, Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội, cho rằng giáo dục nghề trong kỷ nguyên AI không chỉ giúp người lao động làm chủ công nghệ, mà còn là khoản đầu tư chiến lược cho nền kinh tế số. Việt Nam cần phát triển một hệ sinh thái đào tạo nghề thực chất, với sự tham gia trực tiếp của doanh nghiệp, nhằm đáp ứng yêu cầu sản xuất thông minh và nâng cao năng suất lao động.
(VNF) - Công ty cổ phần Đầu tư phát triển đô thị và Khu công nghiệp (UDIDECO), nhà thầu thi công cầu Sông Lô tại Phú Thọ bị nhắc tên chậm đóng BHXH gần 700 triệu đồng.
(VNF) - Các doanh nghiệp cho rằng, để phát triển logistics miền Trung, cần đánh thức hành lang kinh tế Đông – Tây. Đà Nẵng miền Trung sẽ là tâm điểm dòng chảy hàng hóa trong thời gian tới.
(VNF) - Hàng loạt dự án nhà ở xã hội tại Đà Nẵng như An Trung 2, Đại Địa Bảo, Ecohome Hòa Hiệp… đang được đẩy nhanh tiến độ, cung cấp hàng nghìn căn hộ cho thị trường, đáp ứng nhu cầu an cư của người thu nhập thấp.
