Nguyên nhân 6/10 dự án tuyến cao tốc Bắc - Nam chậm tiến độ

Thiếu mặt bằng, khan vật liệu, cạn tài chính

Báo cáo Quốc hội về tình hình thực hện dự án xây dựng một số đoạn đường bộ cao tốc trên tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017 - 2020, Bộ Giao thông Vận tải (GTVT) cho biết, trong 10 dự án thành phần đang triển khai xây dựng, 6 dự án thành phần có khối lượng thi công chậm so với kế hoạch yêu cầu.

Cụ thể, dự án thành phần Mai Sơn - Quốc lộ 45 hiện có sản lượng đạt khoảng 69,5% giá trị các hợp đồng, chậm khoảng 1,5% so với kế hoạch. Tại dự án thành phần Vĩnh Hảo - Phan Thiết, tính đến nay, sản lượng thi công đạt khoảng 50,65% giá trị các hợp đồng, chậm hơn 2% so với kế hoạch.

Dự án thành phần Phan Thiết - Dầu Giây chậm 0,69% so với kế hoạch. Sản lượng đến nay đạt khoảng 56,32% giá trị các hợp đồng. Dự án thành phần Quốc lộ 45 - Nghi Sơn cũng có sản lượng thi công chưa được như kỳ vọng, hiện đạt khoảng 52,53% giá trị các hợp đồng, chậm khoảng 1,7% so với kế hoạch.

Trong 3 dự án thành phần đầu tư theo hình thức đối tác công - tư (PPP) Diễn Châu - Bãi Vọt là dự án thành phần có sản lượng chậm so với kế hoạch lớn nhất, chậm 7,7%, sản lượng thi công mới đạt khoảng 13,7% giá trị các hợp đồng. Tại dự án thành phần Cam Lâm - Vĩnh Hảo, sản lượng thi công đến nay đạt khoảng 24,3% giá trị các hợp đồng, vẫn chậm khoảng 1,4% so với kế hoạch.

Đánh giá nguyên nhân của sự chậm trễ trên, theo Bộ GTVT, khó khăn trong công tác giải phóng mặt bằng, sự bất thường của thời tiết, diễn biến phức tạp của dịch bệnh Covid-19, vướng mắc trong giải quyết thủ tục cấp phép khai thác mỏ vật liệu, biến động lớn về giá vật tư, vật liệu xây dựng là 5 nguyên nhân lớn khiến tiến độ thi công các dự án thành phần chưa đạt đúng kỳ vọng.

Do ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, thời tiết khu vực miền Trung trong các năm gần đây mưa nhiều, mùa mưa đến sớm hơn thường lệ và kéo dài dẫn đến thời điểm triển khai thi công. Điển hình, tại các dự án thành phần Vĩnh Hảo - Phan Thiết và Phan Thiết - Dầu Giây (địa bàn tỉnh Bình Thuận và Đồng Nai) trong năm 2021 đã có 130 ngày mưa. Từ đầu năm 2022 đến nay có khoảng 80 ngày mưa.

Theo Bộ GTVT, trong giai đoạn từ quý IV/2020 đến quý I/2022, giá nhiên liệu, một số loại vật liệu xây dựng biến động tăng lớn (xi măng, đá các loại, nhựa đường có mức tăng giá trên 20%, một số loại vật liệu như thép, nhiên liệu tăng đến 80 - 90%) nằm ngoài khả năng dự báo của các bên liên quan, việc tính toán trượt giá theo công thức điều chỉnh giá thông thường chưa phản ánh được mức độ biến động giá. Thực trạng đó khiến các nhà thầu khó khăn về tài chính, ảnh hưởng đến tiến độ triển khai các dự án.

Riêng vướng mắc về nguồn vật liệu thi công, do các gói thầu, dự án thành phần triển khai đồng loạt trong cùng một thời gian, thủ tục cấp giấy phép khai thác vật liệu xây dựng theo quy định gồm nhiều bước với thời gian thực hiện kéo dài từ 9 - 15 tháng nên giai đoạn đầu triển khai thi công, nguồn vật liệu đất đắp cung cấp cho các dự án không đáp ứng được tiến độ thi công.

Đề cập đến thách thức trong công tác giải phóng mặt bằng, theo Bộ GTVT, cho đến nay, một số công trình hạ tầng kỹ thuật vẫn chưa được hoàn thành di dời, đặc biệt có 2 vị trí đường điện cao thế (tỉnh Bình Thuận) nằm trong mặt bằng công trình làm ảnh hưởng đến việc triển khai thi công và tiến độ dự án đoạn Vĩnh Hảo - Phan Thiết.

Trong giai đoạn bắt đầu triển khai thi công, mặc dù mặt bằng chưa bàn giao chỉ chiếm khoảng 10% chiều dài tuyến nhưng ảnh hưởng đáng kể đến tiến độ do nhiều đoạn mặt bằng bàn giao không liên tục. Riêng tại dự án thành phần Cam Lộ - La Sơn, các vị trí vướng mắc về giải phóng mặt bằng trùng với các vị trí phải xử lý nền đất yếu, tiến độ thi công kéo dài.

Tăng cường giám sát tiến độ

Rà soát của Bộ GTVT cho thấy, từ năm 2018 - 2022, dự án cao tốc Bắc - Nam giai đoạn I đã được bố trí hơn 47.831 tỷ đồng vốn ngân sách để triển khai thi công. Bộ GTVT đang chỉ đạo các chủ đầu tư/Ban Quản lý dự án giao thông (cơ quan đại diện quản lý nhà nước) tập trung, khẩn trương thực hiện các giải pháp, sẵn sàng thay thế các nhà thầu yếu, kém để đẩy nhanh tiến độ thi công, đáp ứng kế hoạch giải ngân vốn đầu tư công đã được bố trí cho dự án.

Đến tháng 10/2022, lũy kế giải ngân tại dự án cao tốc Bắc - Nam giai đoạn I đạt gần 40.365 tỷ đồng, đạt khoảng 84,4% kế hoạch giao, trong đó, năm 2022 đã giải ngân được hơn 8.554 tỷ đồng, đạt hơn 55% kế hoạch được giao.

Đến nay, Bộ GTVT đã thành lập tổ công tác đặc biệt đối với các dự án, nhằm đôn đốc, kiểm tra, xử lý các “điểm nghẽn” trong giải ngân vốn; tăng cường giám sát để xử lý nghiêm các chủ đầu tư, tổ chức, cá nhân cố tình gây khó khăn, cản trở, làm chậm tiến độ giao vốn và giải ngân vốn; đồng thời, kiểm đếm tiến độ trên công trường các dự án thành phần theo từng tuần.

Chẳng hạn, tại dự án thành phần cao tốc Cam Lộ - La Sơn, Bộ GTVT đã chỉ đạo Ban Quản lý dự án đường Hồ Chí Minh căn cứ vào hợp đồng ký kết, ban hành văn bản khiển trách 7 nhà thầu, yêu cầu 1 nhà thầu thay thế chỉ huy trưởng công trường, điều chuyển khối lượng đối với 1 nhà thầu; tại dự án thành phần cao tốc Vĩnh Hảo - Phan Thiết, Bộ GTVT đã chỉ đạo Ban QLDA 7 thực hiện cắt chuyển khối lượng tổng cộng 16,5 km của 3 nhà thầu và 7 tổ, đội thi công yếu kém…

Bên cạnh đó, Bộ GTVT đang triển khai các nghị quyết của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ về việc điều chỉnh báo cáo nghiên cứu khả thi 5 dự án thành phần (Mai Sơn - QL45, QL45 - Nghi Sơn, Nghi Sơn - Diễn Châu, Vĩnh Hảo - Phan Thiết, Phan Thiết - Dầu Giây) từ đầu tư theo phương thức đối tác công - tư sang đầu tư công, tổng mức đầu tư của 11 dự án thành phần sau điều chỉnh là 97.666 tỷ đồng.