Nợ xấu 'leo thang': Bài toán nan giải khi tăng tín dụng trong môi trường không thuận lợi

Nếu GDP không đạt 8%, ngân hàng sẽ gặp khó

Theo báo cáo ngành ngân hàng mới đây của Chứng khoán VIS, năm 2024 đánh dấu sự phục hồi ấn tượng của ngành ngân hàng khi tổng lợi nhuận trước thuế của 27 ngân hàng niêm yết (không tính Agribank) đạt gần 300.000 tỷ đồng - mức cao nhất trong lịch sử.

Đồng thời, lợi nhuận tăng trưởng 18% so với nền thấp của năm trước, đưa ngành ngân hàng trở lại mức tăng trưởng hai con số sau một năm 2023 đầy khó khăn với tăng trưởng chỉ ở mức 3% - mức thấp nhất trong gần một thập kỷ. Trong đó, có 9 ngân hàng ghi nhận lợi nhuận trên 10.000 tỷ đồng, gồm 3 ngân hàng quốc doanh và 6 ngân hàng thương mại cổ phần.

Tại hội thảo "Triển vọng tín nhiệm Việt Nam 2025: Nắm bắt cơ hội trước những bất định toàn cầu, mở ra kỷ nguyên phát triển mới" do CTCP Xếp hạng Tín nhiệm Đầu tư Việt Nam (VIS Rating), TS Nguyễn Tú Anh, Giám đốc Trung tâm Thông tin, phân tích và dự báo kinh tế, Ban Kinh tế Trung ương, nhận định hệ thống ngân hàng tại Việt Nam hiện đã trưởng thành hơn rất nhiều so với những năm trước, về cả quy mô, vốn tự có, tài sản,…

“Bên cạnh đó, với quy trình quản lý rủi ro theo Basel II, hệ số an toàn của hệ thống đang có sự tin cậy hơn rất nhiều so với những năm trước. Hệ thống ngân hàng cũng trải qua nhiều sóng gió, tích lũy được nhiều kinh nghiệm về xử lý nợ xấu, vĩ mô,…”, ông nói.

Tuy nhiên, TS Nguyễn Tú Anh cũng chỉ ra, bước sang năm 2025, ngành ngân hàng đang đứng trước nhiều rủi ro và thách thức.

Đầu tiên, theo ông Tú Anh, mục tiêu tăng trưởng tín dụng năm 2025 được đặt ra khá cao, lên tới 16%. “Nếu nền kinh tế đáp ứng được mục tiêu tăng trưởng GDP 8%, tăng trưởng tín dụng hoàn toàn khả thi. Nhưng vấn đề nằm ở chỗ, nền kinh tế Việt Nam vẫn chịu tác động lớn từ các yếu tố bên ngoài – những biến số khó lường. Nếu các mục tiêu tăng trưởng kinh tế không đạt được, ngành ngân hàng sẽ đối mặt với bài toán nan giải - nợ xấu có thể 'leo thang' khi tín dụng được thúc đẩy trong một môi trường không thuận lợi”, ông cảnh báo.

Một thách thức lớn đang chờ đợi hệ thống ngân hàng vào cuối năm 2024 khi Thông tư 06 về giãn, hoãn nợ xấu hết hiệu lực. Khi “tấm màn che” được dỡ bỏ, bức tranh nợ xấu sẽ lộ diện một cách rõ ràng hơn, phơi bày thực trạng tài chính của nhiều nhà băng. Tình trạng các khoản nợ tái cơ cấu không thể chuyển sang nhóm nợ thấp hơn, nhóm nợ ít rủi ro hơn có thể diễn ra tại một số ngân hàng.

Bên cạnh đó, thị trường bất động sản tiếp tục đối mặt với thế khó: thanh khoản chậm nhưng giá vẫn neo cao. Điều này đặt ngân hàng vào tình thế rủi ro kép. “Nếu doanh nghiệp bất động sản không thể trả nợ đúng hạn, nợ xấu của ngân hàng sẽ gia tăng. Ngược lại, nếu các doanh nghiệp bất động sản buộc phải giảm giá để đẩy nhanh thanh khoản, giá trị tài sản thế chấp cũng suy giảm, làm gia tăng áp lực rủi ro lên hệ thống ngân hàng”, ông Tú Anh nhận định.

TS Nguyễn Tú Anh cũng lưu ý rằng chênh lệch giữa lãi suất USD và VND vẫn đang ở mức cao. “Nếu cán cân tài chính/ cán cân thanh toán tiếp tục âm như nhiều quý vừa qua, dự trữ ngoại hối khi đó sẽ không tăng mà có thể giảm. Điều này dẫn đến tình trạng cung tiền bị hạn chế, các ngân hàng sẽ gặp khó khăn trong việc huy động vốn để cho vay, mục tiêu tăng trưởng tín dụng vì thế khó đạt được”, ông Tú Anh nhận định.

Tuy nhiên, Giám đốc Trung tâm Thông tin, phân tích và dự báo kinh tế cũng chỉ ra 2025 là năm các hoạt động đầu tư công được đẩy mạnh. "Trong bối cảnh đó, cùng với sự nới lỏng một cách thận trọng của chính sách tiền tệ và tài khóa, cung tiền sẽ được đẩy mạnh ra ngoài, thúc đẩy tổng cầu của nền kinh tế", ông nói.

Thêm nữa, việc tinh gọn bộ máy Nhà nước không chỉ giúp ngân sách tiết kiệm được một khoản vốn lớn mà quan trọng hơn, nó tạo dư địa để Chính phủ tái phân bổ nguồn lực này vào những lĩnh vực có tác động lan tỏa cao, thúc đẩy tăng trưởng bền vững trong năm 2025 và những năm tiếp theo.

Tinh giản bộ máy còn giúp cắt giảm các khâu trung gian, thủ tục hành chính rườm rà, từ đó rút ngắn thời gian xử lý công việc, nâng cao hiệu quả thực thi chính sách. Khi bộ máy vận hành tinh gọn hơn, dòng chảy kinh tế trở nên thông suốt, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho doanh nghiệp và người dân trong quá trình tiếp cận các nguồn lực và cơ hội phát triển.

Ba kịch bản đối với ngành ngân hàng năm 2025

Trong khi đó, theo các chuyên gia VIS Rating, giải ngân đầu tư công, thị trường bất động sản và dòng vốn FDI sẽ là những yếu tố chính tác động đến triển vọng ngành ngân hàng. VIS Rating cũng đưa ra 3 kịch bản chính đối với triển vọng ngành ngân hàng năm 2025.

Trong kịch bản tiêu cực, nền kinh tế có thể đối mặt với nhiều thách thức như giải ngân đầu tư công và thị trường bất động sản phục hồi chậm, hoạt động thương mại và nguồn vốn FDI suy yếu. Bên cạnh đó, lãi suất có thể tăng mạnh do áp lực tỷ giá và dòng vốn rút ròng, làm gia tăng rủi ro thanh khoản.

Tỷ lệ hình thành nợ xấu có thể duy trì ở mức cao trong bối cảnh môi trường kinh doanh kém thuận lợi, đồng thời ROAA giảm do NIM thu hẹp và chi phí tín dụng tăng cao. Những yếu tố này sẽ dẫn đến tốc độ tăng trưởng lợi nhuận của các ngân hàng chậm lại trong khi bộ đệm rủi ro giảm, đại diện VIS Rating nhận định.

Kịch bản cơ sở phản ánh một bức tranh “trung tính” hơn khi có các yếu tố tích cực và tiêu cực đan xen. Đầu tư công, dòng vốn FDI và thương mại có sự phục hồi, nhưng vẫn tiềm ẩn thách thức. Lãi suất tăng nhẹ do áp lực tỷ giá nhưng chưa quá lớn. Tỷ lệ hình thành nợ xấu có xu hướng giảm khi môi trường kinh doanh cải thiện, giúp ROAA tốt hơn nhờ NIM duy trì ổn định và chi phí tín dụng giảm nhẹ.

Trong bối cảnh này, bộ đệm rủi ro được duy trì và tốc độ tăng trưởng lợi nhuận được cải thiện ở mức vừa phải. Đặc biệt, nguồn vốn và thanh khoản ổn định nhờ việc đẩy mạnh sử dụng vốn trái phiếu dài hạn và tăng trưởng tiền gửi khả quan hơn.

Còn ở kịch bản tích cực, thị trường có thể chứng kiến sự phục hồi mạnh mẽ của đầu tư công, bất động sản và dòng vốn FDI. Áp lực tỷ giá giảm, lãi suất có xu hướng hạ thấp hơn, tạo điều kiện cho tín dụng tăng trưởng tốt. Tỷ lệ hình thành nợ xấu giảm mạnh nhờ sự cải thiện đáng kể của thị trường bất động sản.

Theo các chuyên gia VIS Rating, điều này giúp ROAA của các ngân hàng cao hơn, NIM mở rộng và chi phí tín dụng thấp hơn, đặc biệt là trong lĩnh vực vay mua nhà. Chất lượng tài sản được cải thiện rõ rệt khi bộ đệm rủi ro dày hơn và tăng trưởng lợi nhuận mạnh mẽ. Ngoài ra, nguồn vốn và thanh khoản tốt hơn khi tiền gửi CASA cải thiện, hỗ trợ tích cực cho hệ thống tài chính và doanh nghiệp.